zaterdag 30 november 2019

Record


De eigenaar van leesbibliotheek “Record” aan de Apothekersdijk nr. 35 in Leiden, de heer J.A. Otten, gaf er in zijn advertenties blijk van over enig gevoel voor humor te beschikken. Hij passeerde al eerder de revue in deze reeks bij leesbibliotheek “De Hofbuurt” waarvan hij ook eigenaar was.

Enkele voorbeelden:

“’s Morgens havermout en gort, ’s avonds een leesboek van Record!”

“Ga ’s avonds verre reizen maken in uw stoel bij den haard, met een boeiend boek uit onze grote collectie”.

En op het grote etiket: “Ga prettig uit in uw stoel bij den haard! Goedkooper dan de schouwburg of bioscoop en minstens zo boeiend! Met een boek uit leesbibliotheek Record”.

In 1948 bestond zijn voorraad uit 12.000 delen, waarvan 4000 in de engelse taal. In 1965 had hij zelfs een bezorgdienst (er waren nog geen drones!). De leesbibliotheek bestond meer dan 40 jaar, van 1939 tot 1980. Ik kan me de zaak nog goed herinneren.

vrijdag 29 november 2019

Read Shop


In 1979 wordt de kantoorboekhandel Boek & Blad aan de Breestraat nr. 107 in Leiden een onderdeel van de franchiseketen De Boekelier. De eigenaar, Harry van Gulik, wordt na zijn overlijden opgevolgd door zijn zoon Sjors. In 2004 kondigt hij aan dat de zaak van naam verandert. Het wordt een onderdeel van de franchiseketen The Read Shop. Deze groep karakteriseert zichzelf als een “laagdrempelige gemakswinkel”. Het assortiment wordt afgestemd op de lokale vraag. De keten bestaat al 27 jaar en heeft op dit moment , verspreid over het land, 170 vestigingen.

Deze Leidse vestiging bestaat inmiddels niet meer.

donderdag 28 november 2019

Punt


Op 25 oktober 1935 opende W. Punt zijn boekhandel op Rapenburg nr. 20 in Leiden. Zijn winkel richtte zich voornamelijk op de universitaire wereld, maar er werden ook schoolboeken voor het middelbaar onderwijs verkocht.

De zaak heeft tot in de jaren '60 bestaan.

woensdag 27 november 2019

Du Pon


Op 1 januari 1874 opende Johannes du Pon een leesinrichting aan de Heeresteeg nr. 18 in Leiden, nabij het Rapenburg. ”De goedkoopste leesinrichting van binnen- en buitenlandse tijdschriften”. Al in 1875 verhuisde hij naar de Haarlemmerstraat nr. 138, waar van een leesinrichting al gauw geen sprake meer was. Het gaat dan om een boekhandel/leesbibliotheek. Volgens het Adresboek voor de boekhandel handelde Du Pon tussen 1875 en 1880 ook in antiquarische boeken. In 1880 verhuisde hij naar de Haarlemmerstraat nr. 60. In datzelfde jaar had zijn zoon Johannes Jr. een boekwinkel aan de Mare nr. 68.

Johannes du Pon Sr. overleed op 67-jarige leeftijd in juni 1884. In 1895 verhuisden de weduwe Du Pon en haar zoon naar het pand Haarlemmerstraat nr. 81, het 2e huis van(af) de Vrouwesteeg. Het was een boekhandel van christelijke signatuur. Men adverteerde regelmatig met kerkboeken. Dit blijkt ook uit de etiketjes. In 1925 maakt J. du Pon bekend zijn zaak wegens zijn hoge leeftijd verkocht te hebben aan J. Pontier, die wel nog geruime tijd achter zijn naam J. du Pon blijft vermelden. In 1932 neemt Pontier de leesbibliotheek over van J.G. van Dijk die toen gevestigd was in de Nieuwsteeg nr. 17 (in deze reeks al eerder ter sprake gekomen).

Men heeft ook enige tijd een filiaal gehad in Katwijk aan Zee (Voorstraat nr. 41). In 1936 wordt de opheffing  daarvan gemeld. Maar ook de hoofdvestiging in Leiden kan niet lang meer bestaan hebben, want na 1936 ontbreekt ieder spoor.

Vanaf 1934 presenteert een zoon van de boekhandelaar zich als juwelier in de Breestraat nr.58 (later nr. 89) .   

dinsdag 26 november 2019

Pilanen


Mijn verzameling boekhandels-/boekbindersetiketjes is per plaats alfabetisch gerangschikt. Vandaar dat ik er vanuit ging dat boekbinderij Pilanen in Leiden, op een afwijkend adres, niets van doen had met boekbinderij Pielanen (met ie), die ik eerder behandelde. Maar dat blijkt toch het geval te zijn. De familie heeft kennelijk op enig moment besloten een e aan de naam toe te voegen.

Het gaat hier om de oprichter (Abraham Pilanen) van de binderij, die tussen 1896 en 1902 gevestigd was aan de Nieuwsteeg nr. 14. In 1902 verhuisde de zaak naar Rapenburg nr. 120. Rond 1919 was de binderij (inmiddels Pielanen) gehuisvest op Rapenburg 15/15A. Voor het vervolg zie Pielanen.

maandag 25 november 2019

Piët


In de periode 1928-1938 was aan de Pieterskerkkoorsteeg 3 in Leiden de kantoorboekhandel gevestigd van  M. & A. Piët. In 1938 werd een grote leegverkoop gehouden wegens opheffing van de zaak. Fleschjes inkt voor 4 cent, schriften met 80 bladzijden voor 3 cent.

zondag 24 november 2019

Pielanen


Al in 1896 wordt Abraham Pielanen vermeld als boekbinder in Leiden. Zijn zoon Marius Gerardus volgt hem in 1923 op, want in 1948 wordt hij gefeteerd vanwege het feit dat hij 25 jaar aan de zaak verbonden is. In 1919 wordt trots vermeld dat de firma  Wed. A. Pielanen & Zn. een aansluiting heeft gekregen aan het telefoonnet. In de periode 1919-1942 is de boekbinderij gevestigd op Rapenburg nr. 15/15A.

In 1930 wordt een boekbinder/ster P. Drommel vermeld met een zaak aan de Jan van Houtkade nr. 3A. Waarschijnlijk in de oorlog gaan Drommel en Pielanen samen, want sindsdien is er steeds sprake van Boekbinderij/Cartonnagefabriek Pielanen en Drommel, dan gevestigd op de Uiterstegracht nr. 105/107. Vermoedelijk zijn de banden tussen Pielanen en Drommel niet alleen zakelijk, want in 1943 neemt een echtpaar Pielanen-Drommel deel aan een bridgedrive.

Vanaf 1949 wordt in advertenties vermeld: boekbinderij voorheen Pielanen en Drommel. Wie toen de firmant werd , is mij niet bekend. In de jaren '60 verhuisde de binderij naar de Koppenhinksteeg, waar later Aad van Looi de zaak overnam.

Het etiketje is helaas wat moeilijk leesbaar. Het vermeldt: Boekbinderij A. Pielanen, Rapenburg 15 Leiden.      

zaterdag 23 november 2019

Patria


De Leidse boek-, kantoorboek-, kunst- en muziekhandel “Patria”, gevestigd op de Breestraat nr. 156 in het mooie pand op de hoek met het Gangetje, was een filiaal van een Amersfoortse boekhandel met dezelfde naam. Beide boekhandels waren eigendom van de Amersfoortse snelpersdrukkerij “Patria”.

De Leidse vestiging bestond van 1921 tot 1934. Na een aantal jaren werd een leesbibliotheek toegevoegd, met vanaf 1927 ook een Engelse afdeling. In november 1930 werd de winkel na een grondige verbouwing/verfraaiing feestelijk heropend. In 1931 gaf Patria in opdracht van de senaat van Unitas Studiosorum Lugduno-Batavia een gids uit voor 1e jaars studenten. De winkel werd in 1934 verkocht aan R. H. Groeneveld. Hij vermeldde nog geruime tijd in advertenties “v.h. Patria”.

Om nog even te illustreren hoe de tijden veranderd zijn: Bij Groeneveld werd door een koopman H.S. in 1935 een boek getiteld “Kurzes Lehrbuch der Opthalmologie” (waarde 80 gulden) gestolen. De aangifte werd serieus genomen en de rechter eiste voor dit vergrijp een gevangenissstraf van anderhalf jaar!! Kom daar nu eens om.
 
 

vrijdag 22 november 2019

Papermill


Voor lekker fijn leeswerk kon je tussen 1979 en 1984 terecht bij “The Papermill” aan de Haarlemmerstraat nr. 211 in Leiden, waar voorheen een notenbar gevestigd was. De eigenaar van de zaak had ook een vestiging onder de naam “Hier is ‘t” (boekenkiosk) aan de Maarsmansteeg nr. 10. Beide zaken presenteerden zich als Bruna-winkels.

Op 5 april 1984 meldt het Leidsch Dagblad dat de eigenaar van beide zaken, ene D., van de ene dag op de andere met de noorderzon vertrokken is. Ook de leveranciers weten nergens van, zodat de stapels kranten en tijdschriften zich voor beide deuren ophopen. Op 25 mei wordt de zaak officieel opgeheven. Of D. de rest van zijn leven aan een zonnig strand, lezend in een luie stoel, heeft doorgebracht is niet bekend. Maar in ieder geval moest je vanaf 5 april 1984 voor fijn leeswerk je heil elders zoeken.  
 
 

donderdag 21 november 2019

Paddenburgh


Het antiquariaat van L. van Paddenburgh aan de Diefsteeg nr. 18 in Leiden bestaat al meer dan dertig jaar. Na eerst enkele jaren part-time werkzaam te zijn geweest bij het in Nederlandse kunst na 1850 gespecialiseerde antiquariaat van Niek Waterbolk in Utrecht, begon Lodewijk van Paddenburgh zijn eigen zaak , gespecialiseerd in de betere fotoboeken. Zijn handel speelt zich voor een belangrijk deel af op internet, maar daarnaast is zijn jaarlijkse deelname  aan de chique beurs Paris Photo belangrijk voor zijn omzet. Van Paddenburgh gaat, naar eigen zeggen, tot zijn dood door met de handel. Daarmee voel ik sterke verwantschap.

woensdag 20 november 2019

Opbouw


Op 1 mei 1946 werd boekhandel “De Opbouw” geopend aan de Breestraat nr. 151 in Leiden. Eigenaar was H.A. v.d. Toorn. De naamgeving had ongetwijfeld te maken met de opbouwperiode vlak na de 2e wereldoorlog. Omdat tussen 1936 en 1945 in het pand reisbureau Lissone Lindeman gevestigd was, vermeldde V.d. Toorn in advertenties nog vaak:  (voorheen Lissone Lindeman). Het was een boek- en tijdschriftenhandel met als specialisatie sportboeken. De zaak was geen lang leven beschoren. In 1950 werden de deuren gesloten.
 
 

dinsdag 19 november 2019

van Oorde


Eén van de oudste etiketjes uit mijn Leidse verzameling. H. van Oorde had tussen 1832 en 1834 een boekhandel aan de Hoogewoerd  Wijk 3, no. 403, bij de Watersteeg in Leiden. Van Oorde was tevens uitgever. Een aantal malen treffen we in de kranten uit die jaren de volgende curieuze zinsnede aan: “Aan burgemeester en wethouders der stad Leiden is, ter vertaling in het Nederduitsch vertoond door H. van Oorde” en dan volgt de titel. Bijv. C.W. Spieker Die Weihe des Christen. Je krijgt de indruk dat de uitgever Van Oorde hiervoor toestemming vraagt aan het stadsbestuur. Of deze vertaling ook daadwerkelijk uitgegeven werd, heb ik niet kunnen vaststellen.

Een titel die hij wel uitgaf, was: “Onontbeerlijk gedenk-blad voor vroedmeesters en vroedvrouwen, of Zwangerheidsalmanak” / naar het Hoogduitsch door C.L. Happel (een voorvader van Ernst??).  


maandag 18 november 2019

Ol' English


In het pand waar al decennialang de horecagelegenheid “In den bierbengel” gevestigd is, op de Langebrug nr. 71, hoek Pieterskerkchhoorsteeg in Leiden, zat dus blijkens dit etiket ooit deze engelse boekwinkel “Greetings The Ol’ English Bookshop “. Over het karakter van de zaak en de periode waarin die daar gevestigd was, heb ik geen informatie.
 
 

zondag 17 november 2019

Nieuwe Boekhuis


De voorgeschiedenis van “Het Nieuwe Boekhuis":

In 1953 verhuisde de boekhandel van J. de Ren en R. J. Teenstra van de Lange Diefsteeg nr. 13 naar de Breestraat nr. 52 (hoek Vrouwensteeg). De zaak werd overgenomen van de oorspronkelijke eigenaar B.S. van Kloeten en ging verder onder de naam “Het Boekhuis”, aanvankelijk nog met de toevoeging J. de Ren.

In 1965 werd het pand grondig verbouwd en verhuisde de winkel tijdelijk naar Breestraat nr. 139. Na de verbouwing werd de naam door de nieuwe eigenaar, het Elsevier-concern, veranderd in “Het Nieuwe Boekhuis”. De vernieuwde zaak werd geopend door de toenmalige burgemeester van Leiden Van der Willigen. In 1968 werd in het souterrain een pocketkelder geopend. Een verdere uitbreiding vond plaats in 1975. Op de bovenverdieping werd een aparte ruimte ingericht die vernoemd werd naar de succestitel van Maarten Biesheuvel “In de bovenkooi”, waar ook boekpresentaties konden worden gehouden.

Na de overname door Elsevier maakte de zaak deel uit van de “Kring Van  Boekspecialisten” (KVB). In 1982 werd de winkel opgeheven. 

zaterdag 16 november 2019

De Nieuwe Boek- en Muziekhandel


De naam op het bovenste etiket “De Nieuwe Boek- en Muziekhandel” staat voor de firma F.L. Servaas & Zn. (bij veel Leidenaren welbekend). F.L. Servaas begon rond 1920 met een stand op de Vischmarkt in Leiden recht over de Gemeentelijke Vischwinkel. Op zaterdag had hij een vaste stand op de Botermarkt over de fa. Brenninkmeyer. De start van dit bedrijf spreekt de eigenaar van antiquariaat Klikspaan natuurlijk zeer aan omdat hij op soortgelijke wijze met zijn zaak begon.

In 1924 begon Servaas een winkel aan de Buitenruststraat nr. 2, hoek 3 Octoberstraat, om in 1926 te verhuizen naar een veel gunstiger gelegen pand aan de Breestraat nr. 102, naast het stadhuis. Hij verkocht platen, bladmuziek, instrumenten, maar hij had ook een ruime keuze aan kinderleesboeken en luxe prentenboeken. In datzelfde jaar plaatste hij een advertentie waarin hij er uitdrukkelijk de aandacht op vestigt dat de zaak niets uitstaande heeft met de fa. L.F. Servaas & Zn., Hoogewoerd – Diefsteeg (een familieruzie?). In 1928 wordt de kinderboekenafdeling opgeheven en concentreert Servaas zich volledig op de muziek in de breedste zin.

Eind 1935 verhuist de winkel naar de Koornbrugsteeg nr. 5 “over de stadhuisbouw”. Daar zou de zaak meer dan 40 jaar standhouden. In 1979 verhuist de winkel naar de Nieuwe Rijn nr. 20. In 1995 wordt de muziekhandel opgeheven, maar een familielid zet nog geruime tijd een handel in muziekinstrumenten voor  aan de Hooigracht.
 
 

vrijdag 15 november 2019

Nieuwe Boekhandel


Eerder passeerde in deze reeks de christelijke boekhandel/leesbibliotheek J.G. van Dijk in de Nieuwsteeg 17 in Leiden de revue, die zich tussen 1920 en 1932 presenteerde als “De Nieuwe Boekhandel”

In de jaren  1936-1938 duikt er weer een andere boekhandel annex leesbibliotheek op met dezelfde naam “De Nieuwe Boekhandel” op de Turfmarkt nr. 2. Eigenaar is J.W. Jansen Schoonhoven. Hij levert binnen- en buitenlandse boeken en tijdschriften. De leesbibliotheek hanteert de volgende prijzen: 8 cent per deel, knipkaart 10 delen 70 cent, catalogus 30 cent.
 
 

donderdag 14 november 2019

Ned. Wetensch.


I. J. Sloos, de man achter de Leidsche Onderwijs Instellingen (LOI) richtte in 1941 de "N.V. Nederlandsche Wetenschappelijke Boekhandel" (een pretentieuze naam) in Leiden op aan de Breestraat nr. 52, schuin tegenover de vestiging van Templum Salomonis/Burgersdijk & Niermans aan de Breestraat nr. 113. De zaak prees zich – blijkens het etiketje – aan als de boekwinkel bij uitnemendheid.

In 1952 werden de ex-directeur en een medewerker van de N.V. aangehouden op verdenking van forse malversaties/valsheid in geschrifte, waardoor nogal wat klanten ernstig gedupeerd waren. De ex-directeur werd na 2 ½ maand hechtenis in vrijheid gesteld. Een en ander betekende wel – voor zover ik heb kunnen nagaan – het einde van de boekhandel. 

woensdag 13 november 2019

Mulder


De muziekhandel van Cor. A. Mulder, voorheen L. Valk, Breestraat nr. 109 in Leiden heb ik kunnen traceren tussen 1918 en 1925. In 1921 mag hij zich hofleverancier noemen en hij presenteert zich dan als aanbieder van de grootste muziekcollectie in Leiden. Er wordt veel bladmuziek aangeboden, maar ook bundels met kinderliedjes. In 1925 functioneert de winkel ook als concertbureau. Vol trots meldt Mulder dan dat winkel al 130 jaar bestaat. Dat zou dus betekenen dat deze muziekhandel al in 1795 werd opgericht. Hoe dan ook, na 1925 verlies ik het spoor van Cor. A. Mulder.

Van de voorgeschiedenis kan ik slechts melden dat L. Valk in 1901 genoemd wordt als pianostemmer bij de muziekhandel van Wed. A.A. Peltenburg & Zoon, op hetzelfde adres Breestraat nr. 109, over het stadhuis. In 1908 zet L. Valk de zaak zelfstandig voort om hem in 1918 dus over te doen aan Mulder.    

dinsdag 12 november 2019

Mounier


Dit etiket had ik eigenlijk eerder in de alfabetische volgorde moeten behandelen, maar pas recent ontdekte ik waar v. I. op slaat.

Corneille Adrien van Immerseel Mounier (1816-1866), zoon van de predikant van de Waalse gemeente in Leiden (Daniel Mounier) was boekhandelaar aan de Kloksteeg, Wijk IV, no. 812. De boekhandel werd in 1842 geopend. Het hier afgebeelde etiket stamt uit de beginperiode, want in 1849 was de winkel al verhuisd naar de Bloemmarkt (huidige Boommarkt).  Over het karakter van de boekhandel heb ik geen gegevens kunnen vinden. Wel over de activiteiten van Mounier als uitgever. Hij gaf diverse dissertaties uit. Daarnaast was hij jaren lang de uitgever van het Jaar- en Adresboekje voor de Stad Leyden. In 1854 bevindt de winkel zich op de Oude Singel bij de Beestenmarkt.

In 1846 was van Immerseel Mounier mede-oprichter van de Leidse schaakvereniging Palamedes. Zoals veel boekhandels in de 19e eeuw had Mounier ook een advertentiebureau. Een voorbeeld van een advertentie die door hem geplaatst werd: “Den 13den November is vermist een rood langharig Engelsch hondje, met lange ooren, hebbende een halsbandje waaraan drie belletjes; op het plaatje staat de naam A.J.S. Methorst. Degene die het terug brengt, zal genereus beloond worden”.

Op de Oude Singel heeft de zaak het niet meer lang volgehouden. In 1855 handelt van Immerseel Mounier in een vennootschap met H. Vogelvanger in boter en kaas. Een merkwaardige carriere-switch.

Corneille Adrien van Immerseel Mounier overleed in 1866 in Amsterdam.

maandag 11 november 2019

Mekel


In het verleden verkochten muziekhandels naast platen en instrumenten vaak ook boeken over muziek en vooral bladmuziek. Om die reden komen met enige regelmaat muziekhandels in mijn verzameling voor. Zo ook de muziekhandel van Joh. J. Mekel aan de Haarlemmerstraat nr. 259 in Leiden. De zaak heeft in de loop van de tijd op meerdere adressen gezeten, te weten Lokhorststraat nr. 27a, Haarlemmerstraat nr. 237a, Pelikaanstraat nr. 25, maar het langst op de Haarlemmerstraat nr. 259, hoek Pelikaanstraat.

Joh. J. Mekel, geboren in Groningen, (1895-1973) was van alle markten thuis. Hij handelde in piano’s en orgels, was piano- en accordeonstemmer en verkocht natuurlijk ook platen. Het afgebeelde stempel komt uit een boek over een componist. Hij startte de zaak in 1918. De nadruk kwam steeds meer te liggen op de handel in instrumenten en zijn werk als stemmer. Opgeschrikt door een onverwachte knal sprong er in 1929 een paard, dat een melkkar trok, dwars door de etalage van Mekel  aan de Haarlemmerstraat nr. 259-261.

In 1940 blijkt de muziekhandel opgeheven en is Mekel een dancing/dansschool begonnen op de Hogewoerd nr. 87, maar in de 60-er jaren is er op dat adres alleen nog sprake van een “zaal Mekel” waar voornamelijk vergaderingen werden gehouden en, niet te vergeten, concerten van de Jazz Club Leiden.

Mekel overleed in 1973.

 

zondag 10 november 2019

Matveld

Al in 1853 was er in de regio Leiden een boekhandelaar genaamd Matveld actief. Het gaat om Hermanus Johannes Theodorus Matveld, die een boekwinkel heeft in Warmond. Hij treedt ook op als uitgever van kinder- en jeugdboeken. Eén van zijn uitgaven: “Oost, west, t’huis best. Poëzy en proza voor het opkomend geslacht”. In 1854 vestigt hij zich op de Hoogewoerd, over de Koenesteeg, Wijk 3, no. 396 in Leiden. De winkel heeft dan al veel meer het karakter van een kantoorboekhandel. Er worden zelfs snuifdozen en sigarenkokers verkocht. Matveld gaf in die tijd ook heel veel ansichtkaarten uit. In 1868 doet hij de zaak over aan T. J. de Lincel, die nog geruime achter zijn naam H. J. Th. Matveld vermeldt.

In 1897 blijkt een H.J.Th. Matveld naast een kantoorboekhandel aan de Wagenstraat nr. 127 in Den Haag ook een winkel te hebben aan de Paardesteeg nr. 4 in Leiden. Curieus: hij is op zondag tot 4 uur geopend. Of het hier om dezelfde boekhandelaar gaat die eerder in Warmond en op de Hoogewoerd actief was, durf ik niet met zekerheid te zeggen. Wat wel zeker is: hij wordt in 1900 opgevolgd door zijn zoon Willem Matveld. Het assortiment bestaat dan uit schrijfbehoeften, teeken- en schoolbehoeften, papier-, kantoor- en schilderbehoeften en fröbelspelen. Uit één van de etiketjes kan worden afgeleid dat er in ieder geval ook inktpotten over de toonbank gingen. In 1908 werd de Paardesteeg op de schop genomen en in 1909 werd – mede naar aanleiding van de geboorte van prinses Juliana – de naam gewijzigd in Prinsessekade. De winkel bevindt zich dan op nr. 2.

Willem Matveld overleed in 1939. In dat jaar werd ook de opheffingsuitverkoop gehouden.

     



vrijdag 8 november 2019

Manifest

In oktober 1982 werd de Linkse Boekhandel Manifest geopend aan de Hooglandse Kerkgracht nr.4, hoek Koppenhinksteeg in Leiden in het pand van de voormalige drukkerij van de firma IJdo. De initiatiefnemers waren ex-werknemers van de eveneens links georiënteerde boekhandel Ruward, die niet zo lang daarvoor de deuren sloot. Hilde van Dijk en Arthur Straathof waren de pioniers. De winkel werd uitsluitend bemand met vrijwilligers. Zo’n 10-15 personen per week, die in ieder geval minimaal elk 15 uur dienst hadden. Na verloop van tijd werd in de naam het woord Linkse weggelaten omdat dit onvoldoende de lading dekte. Manifest zag zich liever aangemerkt als progressieve boekhandel.

Bij het 10-jarig bestaan hadden er ca. 70 mensen meegewerkt. Met uitgevers die de zaak en haar oogmerken een goed hart toedroegen (zoals Van Gennep, Pegasus, De Geus etc.) werd een zogenaamde depotregeling afgesproken (pas betalen als het boek verkocht is). In de loop der jaren werd het steeds moeilijker het hoofd boven water te houden. Dat lot deelde Manifest met nogal wat andere linkse boekhandels in het land. Toen de warenmarkt  van de Hooglandse Kerkgracht verdween, die voor flink wat publiek zorgde, gaf dat nog een extra negatieve impuls. In 1998 werd de winkel opgeheven.
 

Los

 
De huidige eigenaar van boekhandel De Kler (Los) is niet de eerste met deze naam die in Leiden boeken verkoopt. In 1885 opende (na eerst 6 jaar in de leer geweest te zijn bij boekhandel S. C. van Doesburgh). Gijsbert Los (1861-1928) een boekhandel aan de Hoogewoerd nr. 65.

Hij zette met grote letters de volgende tekst op de muur van het pand “Binnen- en buitenlandsche boek-, papier- en kunsthandel, Hollandsche leesbibliotheek, leesinrichting van Fransche, Engelsche, Duitsche en Hollandsche tijdschriften, advertentiebureau”. Een man met ambitie! De tekst is nog altijd te bewonderen.

Los trad ook op als uitgever van veel christelijke lectuur, o.a. diverse publicaties van J. H. Gunning, die ook redacteur was van het christelijk weekblad Pniël (vanaf 1892). Dit tijdschrift werd ook door de nederlands-hervormde Los uitgegeven. Met veel succes. Op het hoogtepunt liep de oplage tot in de tienduizenden. Maar Los gaf ook dissertaties en muziekstukken uit. Ik noem één dissertatie. “Eigendom van de ijskorst op ondergeloopen land” door F. B. S. van Leeuwen. De ijskorst is niet meer actueel, ondergelopen land wordt het waarschijnlijk weer, als we zo door gaan. Alleen nog antiquarisch verkrijgbaar.

Het tijdschrift Pniël heeft de boekhandel van Los niet van de ondergang kunnen redden. In juli 1916 ging de zaak na 30 jaar failliet.   

woensdag 6 november 2019

Loebèr

Bij Loebèr kan je gerust spreken van een boekbindersgeslacht. De beroemdste telg is Johannes Aarnout Loebèr Jr. (1869-1957). Maar zijn grootvader oefende dit beroep ook al uit. Zijn vader J.A. Loebèr Sr. was eveneens actief als boekbinder van 1839 tot ca. 1890. De binderij was gevestigd op Rapenburg 103 in Leiden. Zijn zoon ging bij hem in de leer en was al jong gefascineerd door dit handwerk dat hij tot een kunst verhief. Hij ontwierp en vervaardigde vanaf ca. 1890 fraaie boekbanden in de stijl van de zogenaamde Nieuwe Kunst. Sommige van zijn ontwerpen waren zeer luxueus uitgevoerd, o.a. in gebatikt perkament. Hij bond veel in opdracht van Leidse hoogleraren en studenten, maar ook heel veel voor de Haagse bankier en musicoloog D.F. Scheurleer. Enige tijd gaf hij in het pand aan het Rapenburg ook cursussen.
 
In de loop der jaren ging hij zich steeds meer bezig houden met de bestudering van het handwerk. In 1895 richtte Loebèr Jr. de Vereeniging Kunst Toegepast op Boekbanden op en hij was ook de drijvende kracht achter het vaktijdschrift “De Boekband”, vanaf 1895. Hij stond sterk onder invloed van de Engelse Arts and Crafts Movement en propageerde de woorden van William Morris ‘de handwerker moet kunstenaar, de kunstenaar handwerker worden’. In 1904 vertrok hij naar Elberfeld (Wuppertal) waar hij leraar (later hoogleraar) werd aan de Kunstgewerbeschule.
 

Loebèr publiceerde heel veel over zijn vak, o.a. in Duitse vaktijdschriften. Een bekende publicatie van hem is: “De geschiedenis van den boekband” (Amsterdamse Grafische School, 1935).

Loebèr was behalve boekbinder ook ornament-tekenaar en houtsnijder. Hij had grote belangstelling voor de Indische kunstnijverheid (textiel/bamboe/houtsnijwerk/metaalbewerking) en publiceerde daar tussen 1900 en 1937 heel veel over. De Indische kunstnijverheid  oefende grote invloed uit op zijn eigen werk als ontwerper.

J.A. Loebèr Jr. overleed in 1957 in Elberfeld (Wuppertal).





Litteris

 
Eén van de vele leesbibliotheken die Leiden in de 20e eeuw rijk was: boek- kantoorboekhandel/leesbibliotheek/speelgoedhandel “Litteris”. Op een adres waarvan je je nu niet kunt voorstellen dat er een boekhandel gezeten heeft, Cobetstraat nr. 83. 20 cent per boek. Actief tussen 1960 en 1964. Eigenaar: H. Stouten.  

dinsdag 5 november 2019

Leidse Stripshop

 
In 1981 opent Wim van Dijk de Leidse Stripshop aan de Aalmarkt nr. 4. In 1994 namen Hans Edink en Anna Wagemans de zaak over. In 2007 verhuist de winkel naar Breestraat nr. 141. Het assortiment wordt uitgebreid met prentenboeken. In 2013 wordt Menno Barkema mede-eigenaar. Inmiddels is de naam van de zaak veranderd in Leidse Stripshop Mevrouw Kern. Mevrouw Kern (inmiddels overleden) was een vaste klant en een fanatiek verzamelaarster van strips. Vanaf januari 2017  is Menno Barkema de enige eigenaar. 

maandag 4 november 2019

Leidse Lectuur Centrale

Laat ik nu altijd gedacht hebben, dat ik de eerste Van Maanen was die in de Leidse regio in boeken handelde. Maar daarin heb ik mij dus deerlijk vergist. Op mijn zoektocht naar de eigenaar van de “Leidse Lectuur Centrale” ontdekte ik dat dit S. (Simon/Siem) van Maanen (geboren 1918) was, een volle neef van mijn vader.

Rond 1949 gestart op het Levendaal nr. 27, hoek Korevaarstraat in Leiden. Het was een leesbibliotheek, maar er werden ook tijdschriften, de nieuwste damesbrei- en modebladen, kleur- en prentenboeken en pockets verkocht. In 1950 is er een tweede vestiging op Breestraat 151. In 1953 stond Van Maanen 10% van de opbrengst van de losse verkoop van tijdschriften af aan het Nationaal Rampenfonds (t.b.v. de slachtoffers van de watersnoodramp). Hij had dus, zoals het een Van Maanen betaamt, het hart op de goede plaats. In 1957 is de naam van de zaak veranderd in Leidse Lectuur Centrale en leesbibliotheek “De Lantaarn”. In 1966 breidde het assortiment uit met een leesportefeuille en speelgoed en voor zover ik heb kunnen nagaan werd er vanaf ca. 1970 alleen nog speelgoed en vuurwerk verkocht.

Eind jaren ’70, begin jaren ’80 maakte ik wel eens een praatje met mijn achterneef, wanneer ik in december vuurwerk bij hem aanschafte. In 1998 werd de speelgoedwinkel overgenomen door Joop Dool.
 

 
 

Gimbel

Barend Daniël Gimbel begon op 9 augustus 1902 een boekhandel in een klein pand op de Overtoom nr. 344 in Amsterdam. Zijn snelpersdrukkerij v...