Alphen

In 1927 nam G. C. van Alphen de boekhandel/leesbibliotheek van H. A. M. Baardman over op de Nieuwe Binnenweg nr. 222. De leesbibliotheek-afdeling werd in 1941 opgeheven. Na de oorlog is het huisnummer 222a. De vermelding “vulpenadres” op de etiketten wijst er op dat de zaak ook een kantoorafdeling had. In 1959 ging de winkel in andere handen over. Vanaf dat jaar is er sprake van de “Europa Boekhandel”.

AKO

Eén van de vele vestigingen van de Algemene Kiosk Onderneming (AKO), een winkelketen die in 1878 werd opgericht onder de naam Amsterdamsche Kiosk Onderneming. De firma heeft meer dan 100 boek- en tijdschriftenwinkels verspreid over heel Nederland. Tegenwoordig is AKO een onderdeel van het Audax-concern. De vestigingen zijn vaak te vinden bij stations, luchthavens en in winkelcentra. Als ik me niet vergis heeft deze Rotterdamse vestiging op het Samuel Esmeijerplein nr. 4 inmiddels plaatsgemaakt voor de AKO op het Marinus Bolkplein in winkelcentrum Het Lage Land (wijk Prins Alexander).

Advocaat

De boekhandel/leesbibliotheek van J. Advocaat op de Vlietlaan nr. 30a in Rotterdam (Kralingen-West) had waarschijnlijk geen last van concurrentie van Leesbibliotheek Actueel die ik gisteren noemde; tenzij Van Driel uit Rotterdam-Zuid met zijn “boekenkar” helemaal naar Kralingen reed. Deze boekhandel was actief tussen 1940 en 1967. De oprichter, J. Advocaat, werd op een gegeven moment opgevolgd door N. Advocaat (zijn zoon?). De zaak gaf ook Rotterdamse ansichtkaarten uit.

Actueel

Tussen grofweg 1850 en 1950 heeft Rotterdam meer dan 300 leesbibliotheken gekend. Ze vormden een laagdrempelige mogelijkheid om voor een bescheiden bedrag aan lectuur te komen. De leesbibliotheek van W. J. van Driel, genaamd “Actueel”, onderscheidt zich in twee opzichten van de wijze waarop de collega’s zich gewoonlijk presenteerden. Blijkens deze 2 stempels afficheerde hij zich als “boekenverhuur” (vrij ongebruikelijk). Daarnaast wenste hij in december 1952 in een advertentie zijn cliënten en vrienden prettige kerstdagen en een voorspoedig 1953 en ondertekende met “rijdende bibliotheek Actueel”. Deze stempels laten zien dat de zaak in de jaren ’50 gevestigd is geweest op 2 huisnummers aan de Beijerlandsestraat in Rotterdam-Zuid, te weten de nrs. 36 en 45a.

Rotterdam - Aartsen

Rond 1959 nam J. Aartsen de boek- en kantoorboekhandel op de Zwart Janstraat nr. 56 in Rotterdam (Agniesebuurt) over van H. Swarte, die daar al sinds 1924 gevestigd was. In 1980 vroeg Aartsen een vergunning aan om de winkel te verbouwen en uit te breiden. Vermoedelijk heeft de zaak tot 1986 bestaan. Op de etiketten is te zien dat tussen 1959 en 1986 het telefoonnummer drie keer wijzigde.

Wal

De boekhandel van H. v.d. Wal was tussen 1916 en 1932 gevestigd op de Neptunusstraat nr. 82 in Scheveningen. Vermoedelijk is de boekhandel rond 1932 verkocht aan E. G. J. A. ten Cate-Neumann, die in 1934 genoemd wordt als eigenaar van boekhandel “Neptunus” op hetzelfde adres.

Vet Dewald

De kantoorboekhandel van Mevr. E. A. van de Vet-Dewald (waar men ook voor speelgoed terecht kon) was tussen 1926 en 1933 gevestigd op de Kanaalweg nr. 89 in Scheveningen.

Stegman

H. Stegman verkocht in 1921 zijn boekhandel in Rotterdam aan de Nieuwe Binnenweg nr. 259 aan C. I. van Rij (voortgezet als “Modern Boekhuis” v/h Stegman's boekhandel). In 1926 opende hij een nieuwe boekhandel op de Stevinstraat nr. 151-153 in Scheveningen. Na hun schoolopleiding gingen ook zijn kinderen, H. Stegman Jr. en mej. Joh. Stegman, in de zaak werken. De oprichter overleed in 1939. Stegman Jr. moest in datzelfde jaar in militaire dienst en tijdens de 2e wereldoorlog nam hij deel aan verschillende militaire operaties. Hij verbleef in België, Frankrijk, Engeland, Ceylon, Nieuw-Guinea en Java. In 1946 keerde hij terug in Scheveningen. Zijn zus had de boekhandel tot 1943 draaiende gehouden, maar moest de winkel toen noodgedwongen sluiten in verband met de evacuatie. Na de oorlog werd de winkel met veel succes weer op poten gezet. Rond 1970 zou de zaak in handen gekomen zijn van M. Balm die hem tot ca. 1988 (?) voortzette.

Sjouke

De naam B. Sjouke zal verzamelaars van ansichtkaarten in Scheveningen ongetwijfeld bekend voorkomen. Papier- en Kantoorboekhandel B. Sjouke op de Keizerstraat gaf namelijk een grote hoeveelheid (vaak gekleurde) ansichtkaarten uit met Scheveningse afbeeldingen. In 1905 was de zaak gevestigd op de Keizerstraat nr. 52, maar in 1906 verhuisde men naar nr. 56. In datzelfde jaar werd de familie Sjouke getroffen door een vreselijk ongeluk. De enige zoon was gaan zwemmen bij de golfbreker voor de vuurtoren en werd in de nabijheid van het Volkszeebad levenloos uit het water gehaald. Rond 1925 moet de zaak in andere handen zijn overgegaan, want dan is er sprake van “Firma S. J. Groenestijn, Sjouke’s kantoorboek- en papierhandel”.

Scheveningen

Boekhandel Scheveningen is sinds 2007 gevestigd op de Keizerstraat nr. 50. In 2016 werd Gita Bakker als eigenaresse vermeld, maar in 2017 ging de zaak in andere handen over. Nu vanwege Corona gesloten, maar er kan online besteld worden en er wordt bezorgd!

Pontier

André Pontier nam in 1956 boek- en kantoorboekhandel “Anneveldt” over op de Kanaalweg nr. 63A in Scheveningen. Ook zijn vrouw, mevr. E. D. Pontier-van Keulen was in de zaak werkzaam. In 1967 verhuisde hij de boekhandel naar Voorburg. Daar haalde hij diverse keren het nieuws omdat het in zijn boekhandel gevestigde postagentschap in de jaren ’70 tot vier keer toe werd overvallen; met een flinke buit. André Pontier, al getraumatiseerd door zijn verblijf in een concentratiekamp in de 2e wereldoorlog, verloor daarna (blijkens een artikel in de Telegraaf) alle vertrouwen in de maatschappij. In 1975 werd de zaak opgeheven.

Peter Pan

Kinderboekwinkel “Peter Pan” heeft in de periode ca. 2005 – ca. 2015 op 2 adressen in Scheveningen gezeten, Badhuisstraat nr. 10 en Weissenbruchstraat nr. 18. Ruim 10 jaar was Caroline van der Ende mede-eigenaar.

Overvoorde

In 1900 startte Willem Overvoorde Jr. een uitgeverij/boekhandel/leesbibliotheek op de Kanaalweg nr. 88 in Scheveningen. Hij gaf vooral populair werk uit. In 1907 verscheen bijvoorbeeld in de serie “Goed, maar voor geringe prijs” het volgende meesterwerkje: “Strand-flirt : een Haags verhaal” door Henri Dura (20 ct.). Hij had de boeken beter wat duurder kunnen maken, want in april 1909 ging hij failliet. In februari 1916 – inmiddels woonde hij in Parijs – ging hij wederom failliet.

Otter

Al in 1912 was boek- en papierhandel N. W. den Otter gevestigd in de Stevinstraat nr. 104 in Scheveningen. Na een faillissement in 1934, werd de zaak (zoals je zo vaak ziet bij faillissementen) onmiddellijk weer voortgezet. In 1957 waren er zelfs 2 vestigingen; naast de Stevinstraat ook in de Breitnerlaan nr. 313. Uit dit moderne etiket blijkt dat de zaak zich op het oude adres later ontwikkeld heeft tot een kantoorvakhandel.

Nawijn

In december 1936 nam T. Nawijn boekhandel IJ. Feenstra op de Marcelisstraat nr. 46 in Scheveningen over. Vanaf 1942 zette hij de boekhandel voort in Apeldoorn.

Mercuur

Boekhandel/drukkerij “De Mercuur” op de Keizerstraat nr. 67 in Scheveningen is slechts een beperkt aantal jaren actief geweest. Maar het pand herbergde al vanaf 1892 een boekhandel. D. Koek richtte toen zijn gelijknamige boekhandel op. In 1918 zette L. C. van Schaik de zaak voort. Hij verkocht de winkel in 1923 aan G. Heine, die op zijn beurt de boekhandel in 1928 verkocht aan de heren G. Kamp en H. A. Renting. Vanaf dat moment droeg de zaak de naam “Boekhandel/drukkerij De Mercuur”. Ook een drukkerij, want drukkerij P. Zijlstra die regelmatig publicaties drukte die D. Koek uitgaf, werd onderdeel van de firma. Zijlstra verliet het bedrijf echter al weer in 1930 en ging zelfstandig verder. Na het overlijden van H. A. Renting in 1932, deed G. Kamp deze boekhandel in 1933 over aan H. H. van der Hoff (eerder behandeld).

Lancel

Joh. J. Lancel dreef in de jaren ’20 samen met zijn broer J.P.D. Lancel en zijn vader Dirk Pieter Lancel een boekhandel aan de Valeriusstraat nr. 22 in Den Haag. In 1946 trad Johan Lancel uit de vennootschap wegens een verschil van politiek inzicht met zijn broer. Vervolgens zette hij in 1952 de boekhandel van de dat jaar overleden J. D. Brinkmann aan de Prins Willemstraat nr. 28 in Scheveningen voort: “J. J. Lancel v/h Brinkmann’s Boek- en Papierhandel”. Vanaf 1958 waren ook zijn echtgenote mevr. W. H. C. Lancel-Heijer en zijn zoon D.C. Lancel in de zaak werkzaam. In 1960 verkocht hij de winkel aan H. Boer, die het vak o.a. geleerd had in de boekhandel van mevr. J.C. van Buuren-van Driest in Zaltbommel. Boer handhaafde de naam Boekhandel Lancel en zette de zaak minstens tot 1982 voort.

Koek

D. Koek begon in 1892 een boekhandel op de Keizerstraat nr. 67 in Scheveningen. In 1913 verbleef deze boekhandel kort op de Nieuwe Laantjes nr. 39. In 1909 gaf de zaak het volgende werk over Scheveningen uit: “Geschiedenis van Scheveningen : het tijdperk 1795 tot en met 1813” door J.C. Vermaas en P. Hoogenraad. In 1918 werd de boekhandel, nog wel onder de naam D. Koek, voortgezet door L. C. van Schaik. Dan is er sprake van een boekhandel/drukkerij en uitgeverij. Uiteindelijk werd deze boekhandel in 1923 overgenomen door G. Heine die hem onder de naam “Heine’s Boekhandel” op hetzelfde adres in de Keizerstraat voortzette.

Kleijbergen

Omdat op meerdere etiketten van Jan Kleijbergen Den Haag als plaatsnaam wordt vermeld, heb ik deze kantoorboekhandel eerder al behandeld. Bij Scheveningen trof ik nog 3 andere etiketten aan. Daarom hier nog een keer. In 1923 nam Jan Kleijbergen de eerder behandelde kantoorboekhandel van A.C.H. Jansen aan de Aert v.d. Goesstraat nr. 37 in Scheveningen over. Hij afficheerde zich als kantoorboekhandel, papierhandel, boekbinderij en drukkerij. Één van zijn succes-artikelen: “Zodiac” vulpennen met 18 karaats gouden pen voor 3 gulden. In 1943 verhuisde de zaak naar de Vondelstraat nr. 198. In 1948 bestond de zaak nog.

Jansen

Rudolph H. P. Jansen had in 1906 een kantoorboekhandel/handelsdrukkerij op de Aert van der Goesstraat nr. 48 in Scheveningen (b/h Stadhoudersplein). In 1910 verplaatste hij de zaak naar de overkant: Aert van der Goesstraat nr. 37. Vanaf 1906 wordt als eigenaar vermeld A. C. H. Jansen (zie het etiket). In 1920 wordt het bedrijf overgedaan aan Jan Kleijbergen, over wie morgen meer.

Hoff

H. H. van der Hoff nam in 1933 boekhandel “De Mercuur” over van de toenmalige eigenaar G. Kamp. De naam werd: “Van der Hoff’s Boekhandel, Kantoorboekhandel en Leesbibliotheek, v/h De Mercuur”. De zaak was gevestigd op de Keizerstraat nr. 67 in Scheveningen. In 1935 verplaatste Van der Hoff de winkel naar de Keizerstraat nr. 227. Door de oorlogsomstandigheden werd de zaak in 1943 noodgedwongen geëvacueerd naar de Van Hogenhoucklaan nr. 80. Eigenaren zijn dan H. H. van der Hoff en A. Prins. In 1946 kon het pand aan de Keizerstraat gelukkig weer betrokken worden. In 1957 tenslotte werd deze boekhandel overgenomen door E. van Amerongen, die hier eerder aan de orde kwam (zie één van de zwart/goudkleurige etiketten). Van Amerongen liet het pand aan de Keizerstraat in 1961 grondig verbouwen en verfraaien.

Hielkema

In 1922 was J. A. Koppelle eigenaar van de “Scheveningsche Muziekhandel” aan de Kanaalweg nr. 43. Niet lang daarna verhuisde de zaak naar de Badhuisstraat nr. 61g. In 1925 deelde Koppelle mee dat hij de muziekhandel per 13 juni had overgedragen aan T. Hielkema, die daarvoor een handel in muziekinstrumenten dreef in de Slotmakersstraat nr. 1a in Leeuwarden. In de Badhuisstraat kon men o.a. terecht voor een “Salon-gramophoon met deurtjes” voor fl. 25.-. Na 1929 wordt deze zaak niet meer vermeld.

Heine

Heine’s Boekhandel (eigenaar G. Heine) op de Keizerstraat nr. 67 in Scheveningen was vanaf 1923 de voortzetting van de al decennia op dit adres gevestigde boekhandel van D. Koek (waarover later meer). Zoals zoveel boekhandels in die tijd, trad ook deze zaak af en toe op als uitgever. Die publicaties werden dan gedrukt door de Scheveningse drukkerij Zijlstra. Zo werd in 1927 gepubliceerd “Oostenrijk, natuurpracht en stedeschoon” door Mr. A.J. van Waveren. In dat zelfde jaar werden Heine’s Boekhandel en drukkerij Zijlstra tot één firma verenigd. De zaak werd voortgezet onder de naam Boekhandel/drukkerij “De Mercuur”. Ook hier kom ik later op terug.

Haan

De boek-, kunst- en muziekhandel/leesbibliotheek (in 5 talen) van H. J. de Haan ging in 1902 van start in de Keizerstraat nr. 171 in Scheveningen. In de periode 1892-1902 was op dit zelfde adres de boekhandel van H. H. van der Hoeven gevestigd. De winkel werd in 1906 verplaatst naar Keizerstraat nr. 181. In 1911 werd deze boekhandel overgenomen door A. Baarschers (hier eerder behandeld).

Feenstra

Boek- en Muziekhandel/Boekbinderij IJ. Feenstra was tussen 1908 en 1936 gevestigd op de Marcelisstraat nr. 46 in Scheveningen. In december 1936 werd de winkel overgedaan aan T. Nawijn, die de zaak in 1942 in Apeldoorn voortzette.

El encanto

De naam van de leesbibliotheek op dit slecht leesbare stempel luidt “El encanto” (de bekoring, de gratie). Deze leesbibliotheek/kunsthandel werd opgericht in 1941 op de Stevinstraat nr. 75 in Scheveningen. In zijn boek “Jeugdherinneringen” herinnert Dirk Jan Poort (1929-) zich dat zijn “Amerikaanse tante Attie” deze leesbibliotheek startte. Het betrof hier mevr. G. van Rossum. Toen de jodenster werd ingevoerd, deelde mevr. Van Rossum uit protest volop zelfgemaakte sterren uit aan ieder die ze maar wilde hebben. Ik vrees dat dit mede de oorzaak is van het feit dat de zaak in 1944 werd opgeheven.

Dulk

C. den Dulk begon in 1928 met een boekhandel aan het Tesselscheplein nr. 71 in Scheveningen onder de naam “Duindorp’s Boekhandel”. In 1933 verplaatste hij de winkel naar de Westduinweg nr. 70. Vanaf dat moment was er sprake van “Boekhandel C. den Dulk”. Toen Scheveningen in 1943 ontruimd moest worden, verhuisde Den Dulk naar de Stevinstraat nr. 196. Na de oorlog was terugkeer naar de Westduinweg niet meer mogelijk. Toen verhuisde de zaak naar hartje Scheveningen, de Prins Willemstraat nr. 20. De boekhandels van Den Dulk en Brinkmann zaten wel erg dicht bij elkaar, maar dat leverde nooit problemen op. De afdeling kantoorartikelen werd in de loop van de jaren steeds belangrijker. Toen de zaak omgevormd was tot een NV werden er zelfs kantoormeubelen en kantoormachines verkocht. Op basis van de etiketten kom ik tot de conclusie dat boekhandel Den Dulk tot 1996 bestaan heeft. In dat jaar werd ook nog een boek uitgegeven over een naamgenoot: “Jac. Den Dulk & Zonen 1871-1996 : 125 jaar geschiedenis van een Scheveningse onderneming” door Piet Spaans.

Brinkmann

Johann Diedrich Brinkmann (1878-1952) opende in 1913 zijn boekhandel op de Prins Willemstraat nr. 28, einde Oude Scheveningscheweg in Scheveningen. Vermoedelijk gaat het hier om de voortzetting van boekhandel Küppers. Hij had een opleiding gevolgd in een steen- en etsdrukkerij. Er was dan ook vanaf het begin sprake van een boek- en kunsthandel, mede omdat hij de kunsthandel van P. J. Zürcher voortzette. Vanaf de jaren ’20 leverde Brinkmann volop etsen en gravures aan collega-boekhandelaren. Hij had ook een flinke omzet in “kerkboeken”. Bij de gedwongen evacuatie van Scheveningen in de 2e wereldoorlog vertrok Brinkmann met zijn vrouw (die hij vaak schertsend “mijn Eulalia” noemde) naar Assen. Pas in 1947 had Brinkmann zijn door oorlogsgeweld beschadigde zaak weer opnieuw opgebouwd. Zelf werd hij na de oorlog nooit meer de oude, joviale boekhandelaar. Zijn gezondheid ging achteruit en in 1952 overleed hij. De zaak werd voortgezet door J. J. Lancel, over wie later in deze serie meer.