Canta

In juni 1874 opent Johannes Antonie Canta Jr. zijn “magazijn” aan de Hoofdsteeg nr. 31 in Rotterdam. Men kan er terecht voor kantoor-, teeken- en schrijfbehoeften, maroquineriën en articles de luxe. In juli 1877 gaat hij een vennootschap aan met zijn broer Carel Joseph Marie Canta. Vanaf dat moment heet de firma “Gebroeders Canta”. In 1883 openen de gebroeders een tweede winkel op de Noordblaak nr. 33. Na 1889 wordt deze vestiging niet meer vermeld. Vanaf 1895 is er ook een drukkerij aan de zaak verbonden. Zeer incidenteel trad de firma ook op als uitgever. Zo in 1903: “Korte geschiedenis van een honderdjarige” door Ino. Het betreft hier het 100-jarig bestaan van de Roomsch Katholieke Diaconieschool in Rotterdam. Na het overlijden van Johannes Antonie Canta in 1922 wordt Tj. G. Plantinga de nieuwe deelgenoot in de firma. Na 1924 wordt het bedrijf niet meer vermeld.

Buul

Martine (Tine) van Buul (1919-2009) was voorbestemd voor het boekenvak. Ze begon als volontair bij boekhandel Kramers en Boymans in Rotterdam. Omdat het werk daar te weinig uitdagingen kende, stapte ze over naar de AP-boekhandel. Toen deze zaak in juli 1940 door de Duitsers onder een Verwalter werd geplaatst en de joodse werknemers werden ontslagen, nam Tine zelf ook ontslag en begon in het voorjaar van 1941 haar eigen boekhandel aan de Goudschesingel nr. 503 (“Van Buul’s Boekhandel”). Haar joodse chef bij de AP-boekhandel, Benjamin de Vries, trad bij haar in dienst. Bij het opzetten van de zaak kreeg zij financiële steun van familieleden en de directeur van de Amsterdamsche Boek- en Courantmaatschappij zorgde ervoor dat belangrijke literaire uitgevers boeken in commissie stuurden en extra korting verleenden. Tijdens de oorlog functioneerde de winkel als contactadres van de illegale krant Het Parool. Een bekende werknemer bij Van Buul was de schrijver Alfred Kossmann. Na de oorlog bleek het hart van Tine van Buul toch meer te liggen bij het uitgeversvak. Ze trad in dienst bij uitgeverij Querido in Amsterdam, waar ze later samen met haar man, Reinold Kuipers, de leiding zou krijgen. De eerste tijd bleef ze nog bij de boekhandel betrokken, maar in 1951 verkocht ze de zaak. Op 16 augustus 1952 werd een nieuw pand betrokken in het hart van de stad op Meent nr. 119 (Stadstimmerhuis). De boekhandel bleef opereren onder de naam “Van Buul’s Boekhandel”, nu een N.V. De directie werd gevoerd door eerder genoemde Benjamin de Vries (die in onderduik de oorlog overleefd had) en Kees Smeehuijzen, een oud-collega van Tine bij boekhandel Kramers & Boymans. In 1983 nam J. van Esch de leiding over. In de laatste periode was Van Buul’s Boekhandel aangesloten bij de inkoop-combinatie Libris. De zaak sloot in 2006 haar deuren. Op de foto Tine van Buul in haar winkel.

Burg

Rond 1989 ging Henk van der Burg een deel van zijn eigen boekenbezit aanbieden op markten. Maar in 1992 ging “Antiquariaat Henk van der Burg” officieel van start. Zijn eerste winkel was gevestigd aan de Dordtsestraatweg, vlakbij het Zuidplein in Rotterdam. Hij specialiseerde zich in 20e eeuwse Nederlandse letterkunde, scheepvaart, architectuur, kunst en boeken over Rotterdam. In de loop der jaren verschenen er veel catalogi die naar vaste klanten verstuurd werden. Overigens bleef hij daarnaast deelnemen aan vrijwel alle belangrijke antiquarische boekenmarkten en -beurzen verspreid over het land. Ik kwam hem, meestal in gezelschap van zijn vrouw, tegen in Deventer, Dordrecht, Amsterdam, Bredevoort etc. etc. En natuurlijk, niet te vergeten, de beurzen in de Pieterskerk in Leiden, georganiseerd door de Bond van Handelaren in Oude Boeken (BOB), waarvan Henk 6 jaar voorzitter was. In 1998 verhuisde hij zijn antiquariaat naar de Dumasstraat nr. 263 in Lombardijen. Daarvóór wordt als adres in een advertentie (1994) ook nog vermeld: Pascalweg nr. 110. Het antiquariaat bestaat nog steeds, nu gevestigd op de Bas Paauwestraat nr. 114.

Buren

Op 17 juli 1967 werd boek- en kantoorboekhandel “Van Buren” (tevens speelgoed voorradig) opgericht door Herman en Addie van Buren aan de Franselaan nr. 273a in Rotterdam. De huidige eigenaar, Elli van Buren (dochter van de oprichters) werd al jong in de zaak opgenomen. Inmiddels is de zaak al meer dan 50 jaar een begrip in Oud Mathenesse. Het huidige adres is Franselaan nr. 273-275. Blijkens het afgebeelde etiket had men op enig moment een 2e vestiging in de Portugesestraat nr. 30.

Buhlmann

Johan Jacob Buhlmann richtte in 1840 zijn boekbinderij op in de Kipstraat, Wijk 10, nr. 121 in Rotterdam. Toen hij in 1866 overleed, deelde zijn weduwe, Maria Sophie Buhlmann-Hövelmann, in een overlijdensadvertentie mee dat de binderij voorlopig op dezelfde voet zou worden voortgezet. In 1867 ging zij een vennootschap aan met haar zoon, Jacob Georg Buhlmann, onder de naam “Fa. Wed. Buhlmann & Co”. Vanaf ca. 1878 zette Jacob Georg de binderij onder eigen naam voort aan de Bierhaven WZ, no. 17 (zie het gekleurde etiket). Enkele jaren later verkocht hij de binderij aan F. Wijnmann, maar (hij had er kennelijk spijt van) in 1886 kocht hij de zaak weer terug en zette hem samen met Gerrit Jan Derens voort onder de naam “Fa. Buhlmann & Derens”, dan Bierhaven OZ, nr. 12 (later Gedempte Bierhaven). In 1897 is M. Jongepier (die daarvoor een boekbinderij had onder de naam “Schultz & Jongepier”) eigenaar, maar de naam “Buhlmann & Derens” wordt gehandhaafd. De binderij heeft zeker tot 1909 bestaan, de laatste periode op het adres Keerweerlaan nr. 15.

Buchspan

De Joodse naam Buchspan Keller komt in Nederland vrijwel niet voor. De hebreeuwse boek- en ritualiënhandel van Joachim (Chaim) Buchspan Keller (1907-1943) aan de 1e Middellandstraat nr. 63/63a in Rotterdam ben ik slechts in 2 jaren tegengekomen: 1940 en 1941. De zaak had “alles op Joods gebied steeds voorradig, ook voor Judaica en Zionistica het juiste adres”. Het meest waarschijnlijke scenario is dat deze Pools-Joodse boekhandelaar eind jaren ’30 Duitsland ontvlucht is naar Rotterdam. Maar hij ontkwam niet aan het Nazi-bewind. In 1943 werden hij en zijn familieleden omgebracht in Sobibor.

Bruning

Over deze Rotterdamse binderij/cartonneerinrichting uit de 19e eeuw heb ik weinig gegevens kunnen vinden. De zaak was actief tussen 1877 en 1893. Als adressen worden vermeld: Botersloot nr. 109 en “in de Baan” ? Rozenplaats nr. 5 en ook nr. 28.

Bruna

Toen Albert Willem Bruna in 1868 een kleine boekhandel overnam in Haarlem kon niemand bevroeden dat dit zou leiden tot een bedrijf van de omvang zoals wij het kennen. Naast de uitgeverij werden vanaf 1891 op diverse stations, verspreid over het land, spoorwegkiosken geopend, waar men boeken, tijdschriften en kranten kon aanschaffen. Later werd dit uitgebreid met een groot aantal Bruna bookshops in vrijwel alle Nederlandse binnensteden. Op een gegeven moment waren het er zelfs ca. 275, vanaf 1949 grotendeels op franchise-basis. Misschien wel de grootste boekhandelsketen van Nederland. In 1909 werden uitgeverij en boekhandels overigens losgekoppeld. Ze gingen, ieder onder een andere Bruna, zelfstandig verder. Tot 1982 was Bruna de eigenaar, maar in dat jaar gingen de boekhandels over in handen van Postkantoor BV. In 2017 werd de groep boekhandels overgenomen door VBK Uitgeversgroep en recent ging de zaak samen met het Audax-concern. Uiteraard kende Rotterdam meerdere Bruna-vestigingen. Ik kom op 12 stuks, maar sluit niet uit dat het er nog meer geweest zijn. Stationpslein nr. 2 / Stationsplein nr. 12a / Bruna Alexandrium, Watermanweg nr. 339 / Vuurplaat nr. 426 / Mia van IJzerenplein nr. 99 / Argonautenweg nr. 5E / Peppelweg nr. 88a / Hesseplaats nr. 35-37 Binnenhof nr. 1/3 (buurt Ommoord) / Kleiweg nr. 147 /Poolsterstraat nr. 124 / Zuidplein Hoog nr. 488. Op één van de 3 stempels wordt een franchisenemer vermeld, V.d. Valk (Hesseplaats).

Brummen

De oorsprong van boekhandel Van Brummen ligt in Dordrecht. Derk Jan van Brummen jr. (1862-1946) begon daar in 1886 een christelijke boekhandel/uitgeverij. Na verloop van tijd gaf hij toch de voorkeur aan het ambt van predikant in de Christelijk-Gereformeerde Kerk. Hij volgde daarmee het voorbeeld van zijn vader Derk Jan van Brummen Sr. (1825-1902). De zaak bleef wel in handen van de familie Van Brummen. Nog in de jaren ’60 zat deze boekhandel op de Groenmarkt nr. 14 in Dordrecht. In 1956 startte de familie (D. J. van Brummen sr., D. J. van Brummen Jr. – de 3e generatie! – en J. van Brummen) een filiaal aan het Zuidplein nr. 88 in Rotterdam. Het was een grote, modern ingerichte zaak met 210 meter boekenplanken, 5 toontafels en een Metro-pocketkelder, van gereformeerde signatuur. In 1962 werd een tweede vestiging geopend aan de Spinozaweg nr. 299, de eerste boekhandel van Lombardijen! In de jaren ’80 is er alleen nog sprake van de zaak op de Spinozaweg, dan op nr. 297. In de recentere geschiedenis presenteerde de winkel zich als “Van Brummen Boek en Kantoor”. Onder die naam had men ook een vestiging op de Develsluis nr. 19 in Heerjansdam.

Bruijn 2

De christelijke boekhandel en leesbibliotheek “De Bruijn & Steketee” was begin jaren ’20 gevestigd op de Groote Visscherijstraat nr. 19 in Rotterdam. Jacobus Marinus Steketee ging juni 1927 failliet. Daarna wordt deze zaak niet meer vermeld.

Bruijn

De christelijke boekhandel “De Bruijn & Co.” op de Tollensstraat nr. 46 in Rotterdam was actief tussen ca. 1917 en ca. 1925. Verdere gegevens ontbreken.

Brouwer 2

De wat chiquere boek- en kunsthandels presenteerden zich in de 19e eeuw en de eerste helft van de 20e eeuw vaak richting hun clientele in het Frans. Zo ook de papeterie van J. Th. de Brouwer met vestigingen in Rotterdam & La Haye. In mei 1854 nam De Brouwer de handel in papier-, kantoor-, schrijf- en teekenbehoeften over van J. Valken aan de Hoofdsteeg, Wijk 11, nr. 125 in Rotterdam. Onder zijn bewind werd het assortiment uitgebreid. Zo bood hij in 1868 een “wonder camera” aan, “een optisch instrument om ondoorschijnende voorwerpen op eenen witten ondergrond te werpen, zoo als photographische portraits die levensgroot worden”. Er was tevens een boekbinderij aan de zaak verbonden.

In 1869 neemt De Brouwer de handel in papier-, schrijf- en kantoorbehoeften, maroquinerien over van J. F. van Loenen op het Noordeinde nr. 12 in Den Haag (de dagelijkse leiding kwam in handen van de heer W. T. Nollée, die al bij Van Loenen werkzaam was). In 1878 wordt in Rotterdam een 2e vestiging vermeld op de Wijnstraat nr. 151. De zaak werd in 1887 geliquideerd.

Brouwer

D. Brouwer die in 1889 een boekhandel en leesinrichting had op Strooveer nr. 8 in Rotterdam (tussen de Prinsestraat en de Nieuwe Markt) was naar alle waarschijnlijkheid de vader van Godefridus Lambertus Brouwer die op dit etiket genoemd wordt. De vader zat tussen 1900 en 1930 op verschillende adressen: Halstraat nr. 8 (1890), Halstraat nr. 2 en Oppert nr. 35 (1900), Halstraat nr. 2 en Oppert nr. 5 (1905/06). Rond 1907 scheidden zich vermoedelijk de wegen tussen vader en zoon. G. L. Brouwer heeft dan zijn winkel op de Halstraat nr. 2 en D. Brouwer op Oppert nr. 5. De zoon verkoopt naast boeken ook maskers voor bal masqué voor dames en heren, hij heeft een grote sortering kunstbloemen, grassprieten etc. In 1917 verhuist G. L. Brouwer naar Halstraat nr. 4 (het adres op het etiket). Rond 1923 wordt er een drukkerij aan het bedrijf toegevoegd, gevestigd op Oppert nr. 27. Inmiddels was de verhouding tussen vader en zoon(s) aanzienlijk verslechterd. In een advertentie uit 1920 geven de broers G. L. Brouwer Dzn., J. M. Brouwer Dzn. (had tussen 1909 en1926 een zaak aan de Jan van Loonstraat nr. 30) en H. Brouwer Dzn. te kennen geen enkele verantwoordelijkheid op zich te nemen voor door D. Brouwer uitgegeven obligaties. G. L. Brouwer overlijdt in februari 1940 en dat betekende het einde van zijn zaak. In 1941 meldt ene A. Brouwer dat men bij hem staatsloten kan kopen op het Stieltjesplein nr. 4-5 met de toevoeging: “vroeger Oppert nr. 5”. Een zoon van Godefridus Lambertus?

Brokerhof

Coenradus Gerardus Brokerhof (1856-1928) werkte begin jaren ’80 van de 19e eeuw bij boekbinderij Van Waesberghe. In 1885 begon hij voor zichzelf op de Lange Torenstraat nr. 2 in Rotterdam. Vanaf 1 juli 1890 ging hij samenwerken met Mari Cornelis Reckers, die daarvoor samen met Jacobus Johannes Bieshaar de binderij “Bieshaar & Reckers” had gedreven. De firma “Brokerhof & Reckers” was geboren. Adres: 1ste Lombardstraat nr. 12. In 1909 komt één van de zoons van Brokerhof, Wilhelmus Lambertus (Willem) (1894- )als leerling in dienst van de zaak. Het pand aan de 1ste Lombardstaat werd op den duur te klein en in 1920 verhuisde de binderij naar de Nieuwe Markt nr. 25 (zie stempel), tegenover de gemeentebibliotheek. Willem Brokerhof werd in 1922 medefirmant. Ook de firma Brokerhof & Reckers werd in de meidagen van 1940 zwaar getroffen. Het pand aan de Nieuwe Markt werd in de as gelegd. Er zijn dan inmiddels 3 Brokerhofs actief: Willem, zijn zoon Coen en zijn broer Coen. Na het bombardement trekt de binderij tijdelijk in bij drukkerij L. de Groot in de Vijverhofstraat nr. 2. Maar al in 1941 wordt weer een eigen pand betrokken aan de Schoterbosstraat nr. 33. In 1952 verhuist men naar een nieuwbouwpand aan het 2e Sint Janshof nr. 8-10, bij Oostplein. Het boekbindproces ondergaat voortdurend veranderingen, de mechanisatie schrijdt voort. Eind jaren ’50 worden er ook artikelen in plastic gemaakt. Uiteindelijk ging de firma helemaal over op nieuwe materialen en media, Brokerhof Plastics en Brokerhof Video. Eind 20e eeuw werd de boekbinderij zelfs opgeheven en toen verhuisde het bedrijf, inmiddels onder de naam “Brokerhof Multimedia Service”, naar Bergschenhoek.

Broersen

Boekbinderij/cartonnagefirma J. Broersen was vanaf 1928 gevestigd op de Aleidisstraat nr. 22-24 in Rotterdam. Vanaf 1933 wordt vermeld J. Broersen & Zoon. In 1938 verhuisde de zaak naar de van der Poelstraat nr. 58-60, bij de Middellandstraat. Men werkte voor de handel, drukkerijen en particulieren. Er werden kantoorboeken gemaakt, tijdschriften ingebonden en men produceerde bindwerk “met en zonder verguld”. In 1954 verhuisde de binderij opnieuw, nu naar de Van Duylstraat nr. 7, nabij de Mathenesserbrug. Dan wordt als eigenaar vermeld S. L. Broersen. In 1961 volgde de laatste verhuizing naar de Mathenesserdijk nr. 357. Tot 1976 getraceerd.

broeders

De boekhandel van de weduwe J. L. Broeders aan de Blommersdijkschelaan nr. 1 (ook wel 1a en later 1-3) in Rotterdam was nadrukkelijke gericht op het rooms-katholieke volksdeel. De zaak was dan ook vlakbij de St. Hildegardiskerk gevestigd. In 1910 kon men bij mejuffrouw D. Broeders toegangskaarten kopen voor een voorstelling met lichtbeelden over de missie op de Kei-eilanden in de Molukken. Vanaf 1912 wordt de zaak echter altijd aangeduid als de boekhandel van de weduwe Broeders. Mogelijk stond de winkel eerst op naam van haar dochter. Naast boeken kon men bij de weduwe terecht voor alle mogelijke rooms-katholieke parafernalia, zoals Hummelbeeldjes, natuurlijk St. Hildegardisbeelden (Hildegardis, patrones tegen de koorts – goed te weten in deze barre tijden!), Mariabeelden in gewone en fijne uitvoering, rozenkransen etc. In 1941 wordt de zaak voor het laatst vermeld.

Briel

Over de boekhandel/uitgeverij van A. van den Briel Gz. In Rotterdam heb ik weinig gegevens kunnen vinden. De zaak startte rond 1857. In 1858 werd voor het eerst “De bode des heils” uitgegeven en in 1860 een serie “Voor de lieve kleinen”. Een andere uitgave: “Erzählungen eines Reisenden : Bilder aus den Urwäldern Amerikas” bearbeitet von J. Mieg. De boekhandel was aanvankelijk gevestigd op de Wijnstraat. In 1862 verhuisde de zaak naar de Delftschevaart tegenover het Haagscheveer, Wijk 6, no. 328. In de jaren ’70 zou de boekhandel op de Elandstraat nr. 51 hebben gezeten. Van den Briel werd in 1872 eigenaar van de firma C.H. Meijer, die hij onder de oude naam voortzette.

Breemer

Rond 1915 is “Breemer’s Boekhandel en Leesbibliotheek” gevestigd op de Prins Hendrikkade nr. 76 (ook wel 76a) in Rotterdam. De leesbibliotheek omvat op een gegeven moment 40.000 delen. Men presenteerde zich als “de grootste bibliotheek in 4 talen voor Feijenoord”. In de jaren ’20 was er een korte periode ook een vestiging aan de Groene Hilledijk nr. 135. Eind jaren ’30 werd er een filiaal geopend op de Beijerlandselaan nr. 173. In 1966 werd Marius Jacobus Breemer eigenaar en veranderde de naam in “Boekhandel Breemer”. In de 2e helft van de jaren ’60 had hij ook een vestiging aan de Herkingenstraat nr. 51 in Pendrecht (Charlois). De leesbibliotheek werd in 1970 opgeheven. In de jaren ’80 was de boekhandel gevestigd op de Beijerlandselaan nr. 156. De zaak werd in 1988 opgeheven.

Bredée

Johannes Marcelles Bredée (1854-1944) kreeg zijn opleiding tot boekhandelaar bij Boekhandel Dobbe in Haarlem, werkte daarna een jaar bij M. M. Couvée in Den Haag en ook nog bij Boekhandel J. J. de Kruyff in Utrecht. Aldus goed voorbereid nam hij daarna in 1878 de failliete boekhandel en leesbibliotheek over van G. B. Poeschmann aan de Oost-Molenstraat nr. 5 in Rotterdam. De leesbibliotheek werd al gauw (in 1881) opgeheven en de boekhandel werd uitgebreid met een (zeer actieve) uitgeverij. De zaak had een protestants-christelijk karakter en dat was aan de vele uitgaven van de uitgeverij goed te merken. De zondagsschoolboekjes van Bredée waren een begrip (zoals later die van Callenbach in Nijkerk). Het uitgeversfonds omvatte verder o.a. het tijdschrift “Voor onze kleinen” (koningin Emma behoorde tot de intekenaren), poëzie van J. J. L. ten Kate en veel klassieke jeugdboeken, zoals bijv. “De negerhut van Oom Tom” van Harriet Beecher Stowe. Maar Bredée gaf niet alleen boeken uit; daarnaast bracht hij prenten op de markt met bijbelse voorstellingen, wandteksten met bijbelse taferelen, de Martha-kalender etc. etc. De heer Bredée was ook als diaken lid van de kerkeraad van de Nederlands Hervormde Gemeente Rotterdam. In 1892 verhuisde de zaak naar Oostmolenstraat nr. 1. In 1902 werd een filiaal geopend op de Binnenweg nr. 116 (bedrijfsleider C. Moser). Dit filiaal verhuisde in 1909 naar Binnenweg nr. 109. In 1911 werd de zaak een N.V. In advertenties richtte boekhandel Bredée zich heel nadrukkelijk op de protestants-christelijke klantenkring. Een advertentie in 1927: “Spoedt U zonder dralen voor het uitzoeken van uw belijdenisgeschenk naar Bredée!” In maart 1928 opende Bredée een ruim filiaal op de Groene Hilledijk nr. 107. In 1927 trok Bredée zich op 73-jarige leeftijd uit het bedrijf terug, maar in 1928 moest hij noodgedwongen de teugels weer in handen nemen. In 1932 werd A. Voorhoeve tot adjunct-directeur benoemd en toen kon de heer Bredée eindelijk met pensioen. A. Voorhoeve nam daarna in 1936 de boekhandel en uitgeverij over. Vanaf 1939 is er sprake van Boekhandel A. Voorhoeve (v/h J. M. Bredée) op de Noordsingel nr. 104. Portret: J. M. Bredée.

Boymans

Boymans’ Boekhandel heeft als zelfstandig bedrijf maar betrekkelijk kort bestaan. In 1910 nam Boymans de boekhandel van C. A. Terneden over aan het Van Hogendorpsplein nr 4 (later 4a) in Rotterdam. Korte tijd was er tweede vestiging aan de Coolvest nr. 94b. Maar in 1918 wordt de zaak overgenomen door Boekhandel H. A. Kramers & Zoon. De boekhandel verhuist dan naar de Van Oldenbarneveltstraat nr. 82-88. De vestiging aan het Van Hogendorpsplein wordt een filiaal, maar al in augustus van hetzelfde jaar wordt dit filiaal gesloten. De naam Boymans (onder de vleugels van H. A. Kramer) blijft nog enige tijd voortbestaan als “Leesgezelschap Boymans”. Op boekhandel Kramers / Kramers & Boymans hoop ik later uitgebreid terug te komen.

Borgh

Zoals op het grote etiket te lezen valt, werd de boek- en bijbelbinderij, boekhandel en leesbibliotheek van E. P. Borgh opgericht in 1891 op de Erasmusstraat nr. 67, b/d Noorderkerk in Rotterdam. De zaak bood naast boeken o.a. aan: nieuwe soorten kastpapier met en zonder rand, poëzie-albums, plak-albums, zijden felicitatiekaartjes, zijden bloempapier etc. Rond de jaarwisseling plaatste de firma altijd een advertentie waarin “de geachte clientele, vrienden en familie Gods beste zegen werd toegewenscht”. In 1906 verhuisde de zaak naar de Jacob Catsstraat nr. 104. Tussen 1908 en 1913 was de firma gevestigd op de Jacob Catsstraat nr. 127.

Bontenbal

J. F. Bontenbal startte met zijn leesbibliotheek/boekhandel in 1909 op de Hofdijk nr. 51 in Rotterdam. In 1927 werd in advertenties gemeld dat Bontenbal de grootste leesbibliotheek van Rotterdam had (ruim 40.000 delen), 5 ct. per deel per week, catalogus verkrijgbaar voor 5 ct. In november 1940 wordt de verhuizing van de zaak aangekondigd naar de V. d. Schellingstraat nr. 39 (zijstraat Walenburgerweg). Deze leesbibliotheek wordt tot 1956 vermeld. Tussen 1934 en 1956 wordt als eigenaar H. Tengnagel genoemd. Daarnaast had C. Bontenbal Jr. vanaf 1941 een leesbibliotheek/kantoorboekhandel in de Dirk Smitsstraat nr. 6a. Déze leesbibliotheek werd in 1967 opgeheven.

Bont

In 1844 delen Emanuel de Bont (Tilburg 1820- ) en J. F. van Rije mee dat ze de drukkerij/boekhandel van wijlen mej. M. C. Mulders zullen voortzetten aan de Hoogstraat G., no. 104 in Rotterdam onder de naam De Erve Mulders. M.C. Mulder had in 1837 zelf deze drukkerij overgenomen van W. Thompson, de uitgever van “Van Zwaamen’s en Thompson’s Almanak”. De heren verplaatsten de zaak in mei van hetzelfde jaar van de Hoogstraat naar den Steiger, Wijk H, no. 8, over de Korenbeurs. Het ging om een boek-, kantoor- en almanakdrukkerij. De boekhandel was van rooms-katholiek signatuur. In januari 1856 wordt de vennootschap tussen De Bont en Van Rije ontbonden. Van Rije overlijdt in 1857. Emanuel de Bont zet de zaak voor eigen rekening voort onder de naam “E. De Bont”. In 1873 verhuist de zaak naar Steiger nr. 22, tegenover de Beursbrug. Inmiddels is er sprake van “E. de Bont & Zoon”. Joseph Marie Francois is dan mede-eigenaar. De zaak is actief op diverse fronten: boekhandel, boekdrukkerij, boekbinderij, uitgeverij, papierhandel, perkamenthandel. Begin 20e eeuw zijn ook Emanuel Joseph Marie en Adrianus Antonis de Bont aan het bedrijf verbonden. De drukkerij/binderij werkt voor de handel, de scheepvaart en de industrie met 5 stoompersen, 4 stoom snij-en vouwmachines, perforeerinrichting en machinale innaai-inrichting. In 1878 verhuist de boek- en kantoorboekhandel naar Oppert nr. 157. De drukkerij blijft op de Steiger. In 1903 wordt de (kantoor)boekhandel verplaatst naar de Leuvehaven O.Z. 4 tegenover de Leuvebrug. Een aparte vestiging voor kantoorinstallaties zat op de Wijnhaven Z.Z. 110. In 1914 betrekt de boek- en steendrukkerij een nieuw pand aan de Rochussenstraat nr. 125 (nabij de Saftlevenstraat). De boekhandel werd rond 1921 opgeheven. De drukkerij gaf ook eigen uitgaven uit. Een voorbeeld: “Het Coolsingel-Hofplein-vraagstuk : eene pooging tot omzetting van dit stadsgedeelte te Rotterdam in een wereldboulevard” door J. van Gils en L. Klaver (1916). De firma E. de Bont & Zoon werd in 1936 geliquideerd.

Bolle

Cornelis Arrenberg had al vanaf ca. 1820 een Hollandsche en Fransche Leesbibliotheek op de Noordblaak, B 276 in Rotterdam. Toen hij in 1853 overleed, nam Daniel Bolle, die al ruim 20 jaar bij hem in dienst was, de zaak van zijn patroon over. Als huisnummers op de Noordblaak worden ook genoemd respectievelijk Wijk 2, no. 301, en later nr. 81. Bolle bouwde de leesbibliotheek uit tot een echte boekhandel en ging later ook op grote schaal boeken uitgeven. Al in de eerste helft van de 19e eeuw trad er trouwens al een D. Bolle op als uitgever, waarschijnlijk de vader van Daniel. In 1880 verhuist de zaak naar Hang 98, bij de Zeevischstraat. Toen Daniel Bolle in 1887 overleed, namen zijn zoons de leiding in handen: Pieter Daniel Bolle (1841-1913) en Daniel Manter Pierre Bolle (1862-1920). Geruime tijd bestonden er twee boekhandels/uitgeverijen Bolle naast elkaar: P.D. Bolle en D. Bolle. Boekhandel Bolle afficheerde zich als: “Neerland’s goedkoopste boekhandel”. De zaak werd ook wel a

angeduid als “Bazaar van goedkoope boeken”. P. D. Bolle heeft op verschillende adressen gezeten: Eendrachtsstraat nr. 38A (1940), Jacobusstraat nr. 55 (1941), O. Binnenweg n. 64 en 85 en in de laatste periode op de Franschelaan nr. 273, wijk 7 (nieuwbouw). Pieter Daniel werd opgevolgd door zijn gelijknamige zoon die de zaak uiteindelijk in 1968 verkocht. De boekwinkel ging toen verder als “Boekhandel Van Buren” (Franselaan). D. Bolle zou zich vooral als uitgever een naam verwerven met klassieke jeugdboeken, zoals: De negerhut van Oom Tom / Harriet Beecher Stowe, Robinson Crusoe / Daniel Defoe, Pieter Marits / August Niemann en Ben Hur / Lewis Wallace. In juni 1940 werd de zaak, daartoe gedwongen door de oorlogsomstandigheden, tijdelijk gevestigd p/a J. van Keulen, Maarland nr. 27, maar in 1941 werd alweer een ander pand betrokken op de Goudschesingel D 1.

Bokhorst

In 1914 kom ik de boekhandel van H. Bokhorst voor het eerst tegen op de Vierambachtsstraat nr. 66B in Rotterdam. Tussen 1914 en eind jaren ’70 heeft de familie Bokhorst in Rotterdam meerdere vestigingen gehad. Een poging tot reconstructie. In de jaren 1926/1927 was er al sprake van “H. Bokhorst & Zoon”. Er was toen korte tijd een vestiging op de Schootenboschstraat nr. 75. In de beginperiode gaf de zaak regelmatig Rotterdamse prentbriefkaarten uit. Rond 1955 verhuisde de boekhandel naar een ander nummer op de Vierambachtsstraat, nr. 109-119. De leiding was toen in handen van mevr. C. Bokhorst-van Waart, L. Bokhorst en H. Bokhorst jr. De drukkerij van de broer van de boekhandelaar bleef op Vierambachtsstraat nr. 66. In de periode 1959-1973 had de boekhandel een filiaal op de Peppelweg nr. 128 (filiaalhouder G. van Rijswijk). In de 70-er jaren waren er vestigingen op de Schubertlaan nr. 83, de Binnenban nr. 63 en de Koperwiek in Capelle a/d IJssel. Bovendien had men toen een kantoor aan de Elandstraat nr. 61. Eind jaren ’70 werd Boekhandel Bokhorst aan de Peppelweg overgenomen door C.J.H. van Hal die de zaak omdoopte tot "Boekhandel Schiebroek".

Boekerij

Rond 1932 ging P. C. Knegt van start met boekhandel/leesbibliotheek “De Boekerij” op de Bergweg nr. 88 in Rotterdam. In 1940 verhuisde de zaak naar Bergweg nr. 67. Tussen 1955 en 1969 wordt als adres vermeld Bergweg nr. 67a.

Boekenhuis

In maart 1934 verhuisde B. Alwijcher Jr. zijn leesbibliotheek “Het Boekenhuis” van de Wolstraat nr. 47 naar Zwaanshals nr. 204 in Rotterdam. In november van dat zelfde jaar verhuist P. C. Wijgers met leesbibliotheek “Het Boekenhuis” van Schietbaanlaan nr. 9b naar nr. 13a in dezelfde straat. Ik heb niet kunnen vaststellen of het hier om dezelfde leesbibliotheek ging. Mocht dat zo zijn, dan werd er wel erg snel verhuisd! Hoe dan ook, de leesbibliotheek aan de Schietbaanlaan ging in mei 1938 in andere handen over. Eigenaren waren toen: S. de Gast en mej. S. C. van Zijl. “Verzoeke niet verder te lenen”. In 1940 was deze zaak, waarschijnlijk gedwongen door de oorlogsomstandigheden, kort gevestigd op de Taborstraat nr. 4. Maar daarna heeft de leesbibliotheek nog minstens tot 1952 op de Schietbaanlaan gezeten.

Boeckhuys

In november 1926 opende W. J. van der Ros boekhandel ” ’t Boeckhuys” aan de Zwart Janstraat nr. 50 in Rotterdam. Er was ook een christelijke leesbibliotheek aan de zaak verbonden. Hij had tevens het alleenverkooprecht van de nieuwe bronzen Colijnplaquette vervaardigd door de medailleur Johannes Cornelis Wienecke. Rond 1930 verhuisde de zaak naar de Zwart Janstraat nr. 38. Na 1939 wordt de zaak niet meer vermeld.

Boeck

Cornelis Johannes de Boeck richtte in 1930 een kantoorboekhandel, annex leesbibliotheek op aan het Burg. Meineszplein nr. 30 in Rotterdam. Toen hij op 31-jarige leeftijd in 1940 overleed werd de zaak voortgezet door zijn weduwe mevr. J de Boeck-Basters. In de loop der jaren werd gestopt met de leesbibliotheek, maar de kantoorboekhandel heeft het nog heel lang volgehouden; minstens tot 2001.

Blokken

Al in 1990 vroeg boekhandel/antiquariaat Blokken in advertenties boeken en strips te koop. De zaak is nog steeds gevestigd op de Zaagmolenstraat nr. 165-b in Rotterdam.