Boekenwurm

De naam “De Boekenwurm” voor een boekhandel of antiquariaat was in Nederland nogal gewild. Ik kwam de naam tegen in Hilversum, Alphen a/d Rijn, Enschede, Goirle, Spijkenisse, Weert, Helmond en Apeldoorn. Maar dus ook in Alkmaar op het adres Laat nr. 14, hoek Kitsteeg. Het betrof een antiquariaat met tevens een uitgebreide leesbibliotheek. De eigenaar, C. G. Reemer, kocht behalve boeken ook tijdschriften en muziek in. Hij adverteerde als volgt: “Komt vrij in onze zaak, doorsnuffel alle hoeken, de oogen in de kast, en ook in alle boeken”. Ik heb de zaak kunnen traceren tussen 1940 en 1948. Reemer had onder dezelfde naam ook een vestiging in Haarlem op de Kruisweg nr. 38, hoek Kenaustraat.

Boekenhuis

In de jaren ’50 en ’60 had M. Th. Kroese met zijn vrouw M. C. A. Kroese-Dekker een leesbibliotheek met de naam “Het Boekenhuis” op de Schoutenstraat nr. 12 (ook wel nr. 12-14 en nr. 10) in Alkmaar.

Boekenbron

Eén van de meer dan 30 leesbibliotheken die Alkmaar in de loop der jaren rijk was. “De Boekenbron” van Th. M. Hoogeboom op de Bisschop Bottemannestraat nr. 1. Hoogeboom handelde ook wel onder de naam “Hoogeboom’s Papier”. In 1950 werd voor de firma surseance van betaling aangekondigd, maar er is vrijwel zeker sprake geweest van een doorstart blijkens een advertentie uit 1954 en een vermelding in een adresboek van 1966.

Boek + Zopie

Over de boekwinkel met de originele naam “Boek & Zopie” op de Hekelstraat nr. 10 in Alkmaar heb ik weinig gegevens kunnen vinden. Ik neem aan dat men er naast boeken ook een goed glas wijn en/of een bak koffie kon aanschaffen. In de periode 2006-2009 was Jo Ke Bakker de eigenaar.

Bijl

N. A. C. Bijl had in de periode 1897-1922 een boek- en papierhandel op de Laat in Alkmaar. Aanvankelijk op Laat A, nr. 102 en vanaf 1914 op Laat nr. 203. Hij was ook timmerman en vervulde enige tijd de functie van waagmeester. In advertenties wees hij o.a. op zijn aanbod van wandcartons, glasteksten, kerkboeken en papieren winkelzakken.

Alkmaar Balen

In oktober 1875 vestigde Jacobus Nicolaas Plemper van Balen (1847-1906) zich als boekverkoper op het adres Mient nr. 12 in Alkmaar. Als gevolg van diverse omnummeringen worden als huisnummers ook wel vermeld: C. nr. 23, C. nr. 9, O.Z. nr. 27-29 en nr. 31. Van Balen had daarvoor als bediende ervaring opgedaan bij de gerenommeerde Haagse boekhandel Mensing & Visser. De zaak ontwikkelde zich tot een boek-, papier- en muziekhandel/advertentiebureau en leesbibliotheek. Ook een leesinrichting, waar men tegen een geringe vergoeding kranten en tijdschriften kon raadplegen, werd toegevoegd. De winkel functioneerde ook als agentschap van de Nieuwe Rotterdamsche Courant. Na het overlijden van de oprichter zette zijn weduwe, Margaretha Plemper van Balen-Kaakebeen de zaak tot 1926 voort. Het karakteristieke pand aan de Mient werd toen verkocht. De weduwe overleed in 1932.

Aerdenhout Plomp

Op de Zandvoortschelaan nr. 165 in Aerdenhout was vanaf 1928 de boekhandel/leesbibliotheek, annex speelgoedwinkel van J. A. Hupkens gevestigd. Eind 1933 nam T. Plomp de zaak over en handhaafde het assortiment. De winkel functioneerde ook als sub-agentschap van het Algemeen Handelsblad. Daarnaast gaf Plomp, zoals zoveel boekhandels in die tijd, ansichtkaarten uit. Na de oorlog presenteert de zaak zich als “T. Plomp & Zn.” De leesbibliotheek werd in de loop der tijd opgeheven. Wanneer Plomp er mee stopte is mij niet bekend, maar in 1972 was op de Zandvoortschelaan nr. 165 boekhandel “Batavo” gevestigd.

Veer

In februari 1902 richtte C. Veer een kantoorboekhandel op aan de Zijdstraat nr. 10 in Aalsmeer, naast het postkantoor. (“Boekhandel C. Veer”). In 1931 verkocht hij de zaak aan Johannes Wesselius die de naam veranderde in “Aalsmeer’s Boekhuis”. Hier al eerder behandeld.

Read Shop Aalsmeer

Naast Bruna was er in Aalsmeer nog een andere franchiseketen actief. Rond 2002 had RDC Eigen Winkel b.v. uit Breukelen een filiaal van The Read Shop op de Ophelialaan nr. 151. De dagelijkse leiding was in handen van mevr. H. Biesheuvel-Vonk. Later kwam de zaak in handen van Mariska Draijer. Rond 2015 sloot deze zaak de deuren.

Jager

Rond 1916 richtte Hendrik Jan Pistorius (1890-1954) een boek- en kunsthandel op aan de Zijdstraat nr. 61 in Aalsmeer. Pistorius gaf veel ansichtkaarten uit die bij hem in de winkel te koop waren. Er was ook een leesbibliotheek aan de zaak verbonden. In 1934 opende hij een tweede vestiging in Heemstede op de Binnenweg nr. 91. In 1936 werd Gerl. P. Jager zijn “associé” en in 1938 nam Jager de zaak over, maar bleef nog lang de naam “Pistorius” vermelden. Ook Jager gaf veel ansichtkaarten uit. In het jaar van overname werd de leesbibliotheek opgeheven. De voorraad van 700 delen werd te koop aangeboden. Rond 1968 werd P. P. Jager (Peter), de zoon van de eigenaar, in de zaak actief (“G. P. Jager & Zn.”). In de jaren ’80 verlegde Jager de aandacht naar kantoorartikelen en kantoormachines. Tot ca. 1991 is op de Zijdstraat nr. 61 “Jager Kantoorefficiency” (ook wel “Jager Totaal Kantoor”) gevestigd.

Bruna Aalsmeer

Bruna, de grootste boekhandelsketen van Nederland (meer dan 400 vestigingen), heeft in Aalsmeer al heel lang (minstens vanaf 1979) een vestiging op de Zijdstraat nr. 45. In de loop der tijd volgden verschillende eigenaren/franchisenemers elkaar op. Ik noem er drie. Rond 2002 mevr. G. H. Mol, tussen 2005 en 2019 Gert en Marjan Post (VOF Post-de Graaf) en vanaf 2019 Carla Benjamins.

Noord-Holland Aalsmeer Aalsmeer's boekhuis

De geschiedenis van “Boekhuis Aalsmeer” gaat terug tot 1902. In februari van dat jaar richtte C. Veer een kantoorboekhandel op aan de Zijdstraat nr. 10, naast het postkantoor. (“Boekhandel C. Veer”). In 1931 werd de zaak verkocht aan Johannes Wesselius, de oprichter en hoofdredacteur van de Aalsmeerder Courant. Tot 1936 wordt als mede-eigenaar vermeld C. J. Moleman. De winkel krijgt dan steeds meer het karakter van een echte boekhandel. Zoals op het stempel te zien is, was er ook een leesbibliotheek aan de zaak verbonden. Onder Wesselius kreeg de boekhandel de naam “Aalsmeer’s Boekhuis”. In 1971 verhuisde de winkel naar het veel grotere , naastgelegen pand van het voormalige postkantoor. Inmiddels zwaait dan de zoon van Johannes Wesselius, Ernie Wesselius, samen met zijn vrouw Hannie de scepter. Bij gebrek aan een opvolger werd de boekhandel vanaf 2001 voortgezet als Plantage Boekhandel onder leiding van de familie Drayer. Per 1 juli 2009 werd de zaak overgenomen door Constantijn Hoffscholte, die de winkel de huidige naam gaf: “Boekhuis Aalsmeer”. Op 1 juli 2017 kreeg de boekhandel opnieuw een andere eigenaar in de persoon van Angèle Aartman. Zij was al 8 jaar fulltime bij de zaak werkzaam, nadat ze eerder ervaring had opgedaan bij kantoorboekhandel Van Hilten in Uithoorn en op de boekenafdeling van V&D in Amstelveen.

Kijkduin (Den Haag) Multimedia

De “Multimedia Lifestyle Shop” aan het Deltaplein nr. 512 (ook wel nr. 512/513) in Kijkduin (gemeente Den Haag) heb ik kunnen traceren tussen ca. 2002 en ca. 2012. Uit het afgebeelde etiket blijkt dat men ook boeken en kantoorartikelen in het assortiment had. Eigenaren: mevr. S. A. A. Kalter-Schild en de heer D. P. A. Schild.

Katwijk Boekelier

In de jaren ’90 was C. Hoek franchisenemer van de Katwijkse vestiging van De Boekelier in de Noordzeepassage nr. 24.

Rotterdam Baard

W. Baard had vanaf ca. 1907 een boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek/advertentiebureau op de Heemraadsstraat nr. 12 (ook wel 12b), vlakbij het Heemraadsplein in Rotterdam. Er was ook enige tijd een binderij/drukkerij aan de zaak verbonden. In de jaren’20 nam Baard de boekhandel op de Kruiskade nr. 46 over van Wybe Wybenga. Er was dus geruime tijd sprake van 2 vestigingen (zie het afgebeelde etiket). De winkel zou ook nog enige tijd op de Willibrordusstraat nr. 68 gezeten hebben. Na de oorlog deed de zoon van Baard, W. Baard Jr. zijn intrede in de zaak. Deze boekhandel heeft tot ca. 1972 bestaan.

Rotterdam Atlas

Elsje de Leeuwe richtte in 1967 Antiquariaat Atlas op in de historische wijk het Oude Noorden in Rotterdam. Daarvoor was zij werkzaam bij boekhandel Hector en Bazendijk aan de Lijnbaan. Na een paar jaar verhuisde ze naar het adres waar de zaak tot op de dag van vandaag gevestigd is, Zaagmolenstraat nr. 152. Naast antiquarische boeken verkoopt Atlas ook prenten en ansichtkaarten.

Rotterdam Mandos

Anthonij Franciscus Mandos richtte in 1892 een boekhandel op aan de Vrouw Jannestraat nr. 5b (ook wel 5-6) in Rotterdam. Hij was agent van het weekblad De Prins en van het Stuiversblad en bezorgde beide bladen in alle wijken van de stad. In 1926 werd “Mandos’ en Gros Boekhandel” door de boekhandelaarsvereniging geroyeerd omdat hij boeken verkocht onder de vastgestelde particuliere prijs. Dat betekende het einde van de zaak.

Rotterdam Maasbode

De katholieke boekhandel der naamloze vennootschap “De Maasbode” was gevestigd op de Groote Markt in Rotterdam. De zaak heeft op verschillende huisnummers gezeten: Groote Markt nr. 16, nr. 32 en (zie etiket) nr. 26. Tussen 1906 en 1913 had Th. P. Hanou (Theo) de leiding over deze boekhandel. Daarna begon hij zijn eigen (eveneens katholieke) boekhandel “St. Lautens Boekhandel”. De boekhandel van de Maasbode werd in 1913 verkocht aan de katholieke firma C. L. van Langenhuysen.

Leiden Hofenk

Gé Hofenk en zijn vrouw namen in 1954 de al uit 1883 stammende muziekhandel over van S. Guldemond op de Haarlemmerstraat nr. 66 (tegenover het Fruitpaleis) in Leiden. Hofenk was in Leiden en wijde omgeving al bekend als leider van het damesorkest “De Melody Makers” en van “Gé Hofenk’s Amusementsorkest”. Het werd de favoriete muziekwinkel voor veel Leidenaars. Naast grammofoonplaten bestond het assortiment uit muziekinstrumenten, platenspelers, bandrecorders etc. Gé Hofenk overleed in 1981. De zaak werd overgenomen door Rens en Luc Palm, die in 1988 naast de platenzaak op nr. 66 een vestiging openden op de Haarlemmerstraat nr. 265-267 “Gé Hofenk super CD” (specialisatie CD’s en audiocassettes). In 2003 werd de opheffingsuitverkoop gehouden.

Rijswijk Smits

In de jaren ’30 was Leesbibliotheek Smits gevestigd op de Thierenskade nr. 38 in Rijswijk. In 1938 werd de zaak waarschijnlijk opgeheven, want toen bood men in een advertentie 1000 boeken te koop aan met de aanbeveling “pracht begin voor leesbibliotheek”.

Den Haag Adi Poestaka

Raden Mas Noto Soeroto (1888-1951) werd in 1906 door zijn vader vanuit Java naar Nederland gestuurd om te studeren. Hij was van adellijke afkomst. Zijn rechtenstudie in Leiden maakte hij echter niet af. Hij ontwikkelde zich tot journalist en dichter. In 1920 richtte hij samen met Louis Petit in Den Haag uitgeverij/boekhandel “Hadi Poestaka” (Schone Geschriften) op. Doel was zijn land en volk van herkomst op cultureel gebied bij te staan en een goede band tussen Nederland en Indonesië te stimuleren. Aanvankelijk opereerde hij vanuit zij huisadres Valkenboskade nr. 626, midden 1922 verhuisde hij naar de Nobelstraat nr. 20. Louis Petit leidt dan een Amsterdamse nevenvestiging op de Saxenburgerstraat nr. 34. In 1923 trekt Petit zich terug en verandert Noto Soeroto de naam van de zaak in het correctere “Adi Poestaka”. Het adres is dan eerst Prinsestraat nr. 47, later Laan van Meerdervoort nr. 332. Het adres waar de firma het langst verbleef, is Laan van Meerdervoort nr. 60. De uitgeverij gaf vanaf 1920 veel op Nederlands-Indië gerichte publicaties uit, maar ook veel dichtbundels van de uitgever zelf. In de periode voor 1920 publiceerde de Amsterdamse uitgever Van Looy de bundels van Noto Soeroto. Ik noem 2 uitgaven van Adi Poestaka: “De leerschool van den papegaai en toespraken in Shanti Niketan”, door Rabindranath Tagore en het tijdschrift “Oedaya (= Opgang), maandblad voor Indonesië”. Adi Poestaka was hofleverancier van Z. H. de kroonprins van Djogjakarta. Toen Noto Soeroto in 1932 terugkeerde naar Indonesië, betekende dat het einde van de zaak.

Den Haag Van Eck

Ik kom nog een keer terug op de muziekhandel van Van Eck met wat nieuwe gegevens.

De oudste muziekuitgeverij van Nederland werd in 1804 in Den Haag opgericht door Francois Joseph Weygand (1771-1837). Naast de uitgeverij was hij ook actief als achterglasschilder, silhouettist en graveur. Weygand verwierf zich niet alleen een naam als uitgever van bladmuziek, maar gaf daarnaast ook heel veel cartografisch materiaal uit. De firma heeft op verschillende adressen gezeten. Aanvankelijk op het Spui nr. 169, in de jaren ’40 van de 19e eeuw op de Nieuwstraat nr. 29 en begin 20e eeuw in de Zoutmanstraat nr. 5. Weygand was speciaal agent van het huis Erard te Parijs en was uitvinder van het piano-acousticon. De zaak verwierf het predicaat hofleverancier. De Firma F. J. Weygand & Co. had in de loop der jaren diverse eigenaren, respectievelijk J. H. van Lier, J. F. A. Muzerie (ca. 1860-1890) en L. J. Lefebre. Uit een advertentie blijkt dat er rond het midden van de eeuw nevenvestigingen waren in Utrecht, Rotterdam en Batavia. De op het stempel vermelde G. H. van Eck (1855-1936) ging in 1870 als bediende werken bij muziekhandel Boshart en Osthoff. Hij trouwde met de dochter van Boshart en nam de zaak in 1879 over. De winkel was gevestigd op de Vlamingstraat nr. 38 (de foto toont het interieur). Rond 1906 nam Van Eck de muziekuitgeverij van Weygand over en zette beide zaken voort als “Fa. G. H. van Eck & Zoon (F. J. Weygand & Co.)” Als 2e adres wordt dan ook vermeld Zoutmanstraat nr. 16a. Zijn zoon, W. van Eck werd medefirmant. Rond 1930 werd de zaak overgenomen door de Fa. Noordijk en voortgezet als “Algemene Muziekhandel v/h G. H. van Eck”.

Den Haag Colette

Jogchum de Vries, van huis uit wiskundige, gaf in 1996 zijn baan bij een verzekeringsmaatschappij er aan en begon op de Reinkenstraat nr. 45 in Den Haag met Antiquariaat Colette. De voorraad groeide gestaag en de Haagse klandizie raakte gewend aan de torenhoog opgestapelde boeken, die de bewegingsvrijheid in de winkel wel enigszins beperkten. Het antiquariaat werd een begrip in Den Haag en had veel enthousiaste klanten. Toen Jogchum de Vries, inmiddels 80, recent een opvolger zocht, bleek dat niet eenvoudig, maar een groep enthousiaste Hagenezen met als initiatiefnemer de journalist Jean-Pierre Geelen voorkwam dat de zaak werd opgeheven. Via crowdfunding werd in korte tijd een bedrag van meer dan 35.000 euro opgehaald, met als gevolg dat een groep vrijwilligers het antiquariaat nu voortzet als Stichting Antiquariaat Colette & Co.

Den Haag Boswinkel

Muziekhandel B. J. Boswinkel was in de jaren ’20 van de vorige eeuw gevestigd in de Edisonstraat nr. 54, bij de Beeklaan. Men prees zichzelf aan als “de eenige goed gesorteerde muziekhandel met klassieke- en studiemuziek, muziekinstrumenten, snaren en stemvorken (van Elite en andere merken).

Den Haag Aquila

Vóór Eduard Huussen zich met zijn antiquariaat vestigde op de Vondelstraat nr. 49 in Den Haag had hij (al rond 1992) “Verzendantiquariaat Eduard Huussen” op de Frankenslag nr. 89. Lang geleden deden we allebei regelmatig zaken met de bekende Hagenaar Frans Kaffa op de Laan van Meerdervoort.

Salon

Nadat Henk te Veldhuis zijn boekhandel “Libri” in 1995 verkocht had aan Peter Sassen die de zaak voortzette onder de naam “Boekhandel Hyperion”, begon hij niet veel later toch weer met een eigen boekhandel op het Veerplein nr. 18: “Boekhandel De Salon”. Hij organiseerde in deze zaak ook kunstexposities. Na 2013 worden ook nog als adres vermeld Rotterdamseweg nr. 100 en Maasplein nr. 86.

Plantage

Toen Henk te Veldhuis zijn boekhandel “Libri” in Zwijndrecht in winkelcentrum Walburg, Hof van Holland nr. 63 in 1995 verkocht aan Peter Sassen, werd de zaak voortgezet onder de naam “Boekhandel Hyperion”. De naam is afgeleid van de titel van een boek van Hugo Raes, waar Sassen erg van onder de indruk was. In 2002 verkocht Sassen de winkel (de zaak verkeerde in zwaar weer) aan de franchise-onderneming Plantage. Uit die tijd dateert het afgebeelde etiket waarschijnlijk. In 2005 werd de heer Scheurwater franchisenemer van deze Plantage-boekhandel. Maar inmiddels is de zaak weer eigendom van Peter Sassen die de naam Hyperion weer in ere herstelde.

Libri

Het filiaal van de Rotterdamse boekhandel Donner in Zwijndrecht werd rond 1965 geopend. Jan en Jeanne van Riet waren de filiaalhouders. De zaak was gevestigd op het adres Passage nr. 16. In 1978 verhuisde de winkel naar winkelcentrum Walburg, Hof van Holland nr. 63. In 1985 besloot Donner met diverse filialen in de regio te stoppen. Henk te Veldhuis, die al sinds 1971 in het Zwijndrechtse filiaal werkzaam was, nam de zaak toen over en veranderde de naam in “Boekhandel Libri” (v/h Donner). Daarnaast richtte hij een kleine uitgeverij op “Devel Publicaties”, die vooral boeken uitgaf met regionale onderwerpen. Zo verscheen in 1993: “Over kleizeep, groene gordijnen en volant : mijn herinneringen aan Zwijndrecht, 1900-1945”, door Hendrika Dirkje de Bakker-Schippers. In april 1995 verkocht Te Veldhuis deze boekhandel, die toen werd voortgezet als Boekhandel Hyperion.

Kruispunt

De Evangelische Boekwinkel “De Bazuin” in Zwijndrecht was in de jaren ’90 gevestigd op het adres Meerkoetstraat nr. 15. De eigenaresse, mevr. J. Brink-van der Kooij veranderde de naam later in Evangelische Boekwinkel “t Kruispunt”. De winkel verhuisde later naar de Kort Ambachtlaan nr. 15. Per 16 februari 2023 werd deze boekwinkel, die zich toen bevond op het adres Kruisweg 1067a, gesloten.

Koning

Boekhandel “De Koning” in Zwijndrecht wordt voor het eerst vermeld in 1936. Aan deze boek- en kantoorboekhandel op de Lodewijk van Nassaustraat nr. 23 was ook een leesbibliotheek verbonden. Eigenaar C. de Koning verhuisde in de jaren ’40 met zijn winkel naar de Burg. De Bruïnelaan nr. 50. Hij werd in de jaren ’50 opgevolgd door M. A. W. de Koning en J. de Koning. In 1965 werd de zaak voortgezet als Boekhandel Van Roon.