Zuid-Hollandsche

De “Zuid-Hollandsche Kantoorboekhandel” in Schiedam was tussen ca. 1940 en ca. 1960 gevestigd op het adres Passage nr. 7. De eigenaar, de heer J. M. G. Prakken, was jarenlang bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Kantoorboekhandelaren. Op de foto zie je de boekhandel links vooraan.

Wegwijzer

In 1964 opende de eerste evangelische boekhandel in het gebied van de Nieuwe Waterweg haar deuren op het adres Fabristraat nr. 58 in Schiedam onder de naam “Evangelie-boekhandel De Wegwijzer”. Het assortiment bestond uit bijbels, bijbelse lectuur, geestelijke muziek en getuigenisartikelen. Hoe lang de zaak bestaan heeft, is mij niet bekend.

Hendrik Paulus Adrianus Voorhoeve en de uit Leiden afkomstige Carl Dietrich (1882-1969) startten in 1909 samen “Boekhandel Voorhoeve & Dietrich” in Rotterdam op de Schiedamschesingel nr. 16a. Vanaf 1914 zette Dietrich de zaak onder dezelfde naam alleen voort. Hij had geruime tijd een filiaal in Schiedam op de Gerrit Verboonstraat nr. 12. In 1940 werd dit filiaal overgenomen door Pieter Johannes Venemans. Vanaf dat moment was er sprake van “Boekhandel P. J. Venemans”. Voor meer gegevens over de Rotterdamse boekhandel “Voorhoeve & Dietrich” verwijs ik naar www.boekhandelsetiketjes.blogspot.com (zoeken onder Voorhoeve).

Voorden

De boekhandel en boekbinderij van J. W. van Voorden was tussen 1869 en 1874 gevestigd op de Broersvest in Schiedam. In 1874 gaf Van Voorden de volgende publicatie uit: “De rede gehouden bij de bevestiging van twintig ouderlingen en diakenen op zondag 4 januarij 1874”, door de WelEerw. Zeergel. Heer M. Hoog, predikant aldaar.

Verheijen

Dit stempel is helaas wat moeilijk te lezen. Het gaat hier om Boekhandel en Leesbibliotheek R. D. Verheijen, in de jaren ’60 actief op de St. Liduinastraat nr. 98 in Schiedam.

Ullers

In april 1901 nam Johannes Andreas Ullers (1874-…) de boek- en kantoorboekhandel over van A. L. A. van Pinxteren op de Hoogstraat in Schiedam (toen vermoedelijk op nr. 15a). Van Pinxteren had de zaak tussen 1877 en 1901. De nieuwe eigenaar bleef nog vele jaren vermelden “v/h A. L. A van Pinxteren”. Ullers is en paar maal binnen de Hoogstraat verhuisd. In 1903 was het adres Hoogstraat nr. 36. Tussen 1911 en 1923 zat de zaak op nr. 19 en tussen 1923 en ca. 1933 op nr. 27. In 1923 was Ullers de uitgever van: “Godvruchtige oefeningen ter eere der H. Liduina, maagd van Schiedam”, verzameld door M. J. A Lans. Nadat Ullers in 1930 geschrapt was van de lijst van erkende boekhandelaren wegens het niet betalen van de contributie , heeft de zaak niet lang meer bestaan (tot ca. 1933).

Smitstrips

In de jaren ’80 kon men bij “Smitstrips” op de Hoogstraat nr. 139a (ook wel nr. 139) in Schiedam terecht voor de nieuwste strips en pockets. “Ook inruil, in- en verkoop 2e hands”. Onder omstandigheden was een korting van 10 tot 20 % mogelijk.

Schoof

Voordat A. M. Schoof in 1942 de geliquideerde N.V. Drukkerij en Kantoorboekhandel “Mercurius” aan de Lange Haven nr. 77 in Schiedam overnam, oefende hij op verschillende adressen het vak van boekbinder uit. Tussen 1904 en 1907 op de Appelmarkt nr. 4, tussen 1907 en 1917 op de Korte Kerkstraat nr. 7 en rond 1917 op de Vischmarkt nr. 5 boven. In 1917 wordt vermeld dat hij ook de functie van “bedienaar ter begrafenis” uitoefende. Het afgebeelde stempel toont dat Schoof zijn boekbinderij ook enige tijd op het adres Lange Haven nr. 68 heeft gehad. Tussen 1942 en 1968 was hij dus de eigenaar van “Boekhandel Mercurius”. In 1968 verkocht hij de zaak aan P.J. T. Dijkstra.

Rosario

Leesbibliotheek/boekhandel “Rosario” was tussen ca. 1930 en ca. 1943 gevestigd op het adres Singel nr. 153 (ook wel nr. 153a) in Schiedam.

Ringeling

De in teken-, schrijf-, school- en kantoorartikelen gespecialiseerde winkel van Frank Ringeling had onder Schiedammers een zeer goede naam. Aanvankelijk (vanaf ca. 1968) was “Boekerij Ringeling” gevestigd op het adres Broersveld nr. 88, later op Broersveld nr. 152-B. Na ruim 50 jaar besloot Ringeling in 2019, bij gebrek aan een opvolger, de zaak te sluiten. Op de foto de winkel op Broersveld nr. 88.

Rebers

Henri J. D. Rebers nam in augustus 1892 de R. K. boekhandel, benevens handel in kantoor-, teken- en schrijfbehoeften over van Chrs. J. Rebers. Deze ging alleen nog verder met zijn drukkerij en breidde deze zelfs uit. Henri Rebers voegde aan de zaak direct een boek-, muziek- en kunsthandel toe. Zijn winkel was gevestigd op de Hoogstraat nr. 146 in Schiedam, tussen de Grutterssteeg en de Zwaansteeg. Later werd er nog een drukkerij en binderij aan het bedrijf toegevoegd op Hoogstraat nr. 138. Henri Rebers gaf in de loop der jaren een groot aantal Schiedamse ansichtkaarten uit. In 1908 afficheerde de zaak zich ook als “magazijn van feestartikelen”. Ook als uitgever was Rebers actief. In 1907 gaf hij “Twee kerstliederen” uit, composities van A. H. de Leur, organist der kerk van de H. Joannes te Schiedam. Na het overlijden van Henri Rebers in 1946 kwam de leiding in handen van B. Th. Meyer. De zaak zou tot 1978 bestaan. Tussen ca. 1908 en 1930 was er nog een andere Rebers in Schiedam actief (zie het kleine rood-zwarte etiket): Hrs. Rebers. Het betrof hier een kantoorboekhandel en advertentiebureau op de Oranjestraat nr. 1, hoek Lange Nieuwstraat, de zogenaamde “Eerste Schiedamse Papierhandel”. Op de 1e foto de zaak van Henri Rebers, op de 2e de kantoorboekhandel van Hrs. Rebers op de Oranjestraat.

Noorden

Leesbibliotheek “Het Noorden” heeft in Schiedam op 2 adressen gezeten. In de jaren ’20 op de Noordmolenstraat nr. 64 en in de jaren ’30 op de Vlaardingerstraat nr. 8. Men had een collectie romans en jongens- en meisjesboeken. Prijs: 6 cent per deel per week. Als eigenaren worden respectievelijk vermeld: K. F. van der Wel en J. Tanis Kzn. De zaak zou in 1935 zijn opgeheven.

Niemantsverdriet

De weduwe A. Niemantsverdriet-Schram (1887-1967) heeft tot op hoge leeftijd haar boek- en kantoorboekhandel aan de Lange Kerkstraat nr. 52 (ook wel nr. 52a) in Schiedam gedreven. De zaak wordt voor het eerst vermeld in 1924. De eigenaresse was van reformatorische huize en zij adverteerde dan ook met bijbels en kerkboeken. Na haar overlijden in 1967 werd de zaak nog tot ca. 1985 voortgezet door mej. C. Niemantsverdriet.

Nattekaas (Lectori salutem)

De kantoorboekhandel, annex leesbibliotheek van J. H. Nattekaas in Schiedam droeg de naam “Lectori salutem” (Heil de lezer). De zaak was tussen 1929 en 1946 gevestigd aan de Nieuwe Maasstraat nr. 32 (ook wel 32b). Adriaan Venema vermeldt in zijn boek “Schrijvers, uitgevers en hun collaboratie, deel 4” dat Nattekaas lid was van de NSB. Dat verklaart waarschijnlijk (mede?) de opheffing van de zaak in 1946. In dat licht krijgt het eerste woord in de naam van deze boekhandel (“Heil”) wel een navrante betekenis.

Modern

Kantoorboekhandel/leesbibliotheek “ Modern” op de Boerhaavelaan nr. 124 in Schiedam was actief tussen ca. 1950 en ca. 1964. Als adres wordt ook wel vermeld Boerhaavelaan nr. 122a. De oorspronkelijke eigenaar was H. M. Jansen, maar vanaf ca. 1959 werd de zaak een filiaal van de Rotterdamse kantoorboekhandel, annex leesbibliotheek W. Booy op de Dordtselaan nr. 51a. Vanaf dat moment was de leiding in handen van mevr. M. J. Booy-Maasbommel.

Mercurius

Al in de jaren ’20 van de vorige eeuw zat de N.V. Drukkerij en Kantoorboekhandel “Mercurius” op de Lange Haven nr. 77, hoek Branderssteeg in Schiedam. Toen de N.V. in 1942 werd geliquideerd, zette A.M. Schoof de zaak voort onder de naam “Boekhandel Mercurius”. In 1968 werd de boekhandel vervolgens overgenomen door P. J. T. (Peter) Dijkstra die het bedrijf gestaag uitbreidde met meerdere vestigingen, waaronder een vestiging op het adres Hof van Spaland nr. 31. Deze vestiging werd in 2001 overgenomen door Ruud en Anja Aret, die de naam toen wijzigden in boekhandel “Post Scriptum”. In januari 2019 ging deze zaak over in handen van Marijke en Gerben de Bruijn. Post Scriptum is aangesloten bij de Libris Inkoopcombinatie en afficheert zich als dé boekhandel van Schiedam-Noord en omgeving. In de “periode Dijkstra” werden er ook incidenteel publicaties uitgegeven. Zo verscheen in 1994: “Kethelse toestanden : herinneringen van een boerenzoon”, door Arie Bijl. Op de foto het pand aan de Lange Haven nr. 77.

Leeuwen

Johannes Samuel van Leeuwen (1890-1974) startte in mei 1916 een boek-, muziek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek op het adres Broersvest nr. 67 in Schiedam. Rond 1930 verhuisde de zaak naar het huisnummer dat op enkele van de afgebeelde etiketten/stempels vermeld wordt: nr. 44. Daar heeft de zaak heel lang gezeten. Pas veel later, in de jaren ’90, verhuisde men opnieuw, nu naar Broersvest nr. 85. In 1953 werd overigens de leesbibliotheek-afdeling opgeheven. Vanaf ca. 1960 ging de boekhandel over in handen van leden van de familie Dijkerman: H. G. Dijkerman en mevr. E. C. J. Dijkerman-Kusters. In 1971 ging Jenske Dijkerman (later Jenske van der Linden-Dijkerman) in de zaak werken en in 1985 werd zij eigenaar. In maart 2015 (vlak voor het 100-jarig jubileum) zag Jenske van der Linden zich, door de toegenomen concurrentie van internet en met name Bol.com, genoodzaakt de – toen oudste boekhandel van Schiedam – te sluiten.

Izaks

Ik vrees dat de naam van de (naar alle waarschijnlijkheid Joodse) boekhandelaar Izaks niet veel Schiedammers iets zal zeggen. Eind jaren ’20 van de vorige eeuw had Adr. A. Izaks een muziekhandel op de Schiedamscheweg nr. 103a. Vanaf 1931 was zijn inmiddels boek- en muziekhandel gevestigd op de Boerhaavelaan nr. 53a.

Hakkert

In 1918 richtte Bertus Hakkert (Sr.) zijn muziekhandel op aan de Hoogstraat nr. 17 (later ook nr. 17-19) in Schiedam. In de loop der jaren werd hij opgevolgd door zijn zoon Jan Gijsbert Hakkert en later door zijn kleinzoon Bertus Hakkert Jr. Alle drie de generaties waren naast de muziekhandel ook verder zeer actief in het Schiedamse muziekleven. Zo waren de heren oprichter, respectievelijk voorzitter van de Mandolinecub “Ontspanning na inspanning (ONI)”, hadden later ook een muziekschool en organiseerden ook concoursen. In 1931 verhuisde de “Eerste Schiedamsche Muziek- en Grammofoonplatenhandel B. Hakkert” naar de Hoogstraat nr. 163. In de jaren ’50 was er ook een filiaal op de Groenelaan nr. 64. In 1968 werd het 50-jarig jubileum groots gevierd. Bertus Hakkert Jr. overleed in 1985. Gesignaleerd tot 1988. Op de foto links het pand van Hakkert.

Filius

Adriaan Marinus Filius had op de Da Costastraat nr. 29b in Schiedam-West een boekbinderij. Helaas heb ik geen nadere gegevens over dit bedrijf.

Dijk 2

Op het afgebeelde etiket is weliswaar alleen sprake van de boekbinderij van J. P. van Dijk in Schiedam, maar daarnaast was hij ook boekhandelaar, boekdrukker en – misschien nog wel belangrijker – uitgever. Pieter Jacob van Dijk startte de zaak in augustus 1845 na eerst ervaring te hebben opgedaan bij Robert Natan in Utrecht en G. B. van Goor in Gouda. Van de vele uitgaven die Van Dijk het licht deed zien, noem ik er twee. In 1848 gaf hij uit: “Muntboek, bevattende de namen en afbeeldingen van munten, geslagen in de zeven voormalig Vereenigde Nederlandsche Provinciën, sedert den Vrede van Gent tot op onzen tijd”, door P. Verkade. In 1849 verscheen “Bemoediging in de dagen der cholera”, door J. Geyl (epidemiëen zijn van alle tijden). Van Dijk drukte ook de “Schiedamsche Courant”. Incidenteel organiseerde hij ook een boekenveiling; in 1848 bijvoorbeeld in samenwerking met P. M. Bazendijk in Rotterdam. Vanaf 1861 heet het bedrijf “J. P. van Dijk & Comp.” In 1867 werd de zaak verkocht aan Jan Odé, die nog 5 jaar de naam “Van Dijk & Comp. mocht blijven voeren. Ik vermoed dat de verkoop te maken had met het feit dat J. P van Dijk in 1866 burgemeester van Schiedam werd.

Dijk

In 1920 nam C. J van Dijk de boekhandel over van de firma J. F. Brauer op de Hoogstraat nr. 98 in Schiedam. Aan deze boekhandel was ook een boekbinderij, een uitgebreide leesbibliotheek, een electrische drukkerij en een advertentiebureau verbonden. Hoe lang de zaak bestaan heeft, is mij niet bekend.

Blommendal

P. A. R. Blommendal wist al op heel jonge leeftijd dat hij boekhandelaar wilde worden. Voor hij op 23-jarige leeftijd in 1880 met zijn eigen boek- en kantoorboekhandel in Schiedam begon, op de Markt Wijk E, nr. 342, had hij al anderhalf jaar ervaring opgedaan bij de boekhandel van J. A. Weinbeck in Rotterdam en drie jaar als “bediende” bij boekhandel Broese in Utrecht. Zijn eerdere werkgevers bevalen hem van harte aan bij het Schiedamse publiek. Helaas rustte er geen zegen op de zaak. Blommendal overleed in 1884 op 27-jarige leeftijd en liet een vrouw en 2 jonge kinderen na. Zijn weduwe mevr. Blommendal-Vroom zette de zaak voort tot 1889, toen ook zij op jonge leeftijd (30 jaar) overleed. C. J. Blommendal (in welke relatie hij tot het echtpaar Blommendal stond, is mij niet bekend) zet de zaak voort. Het adres is inmiddels veranderd in Boterstraat Wijk E, nr. 342. In december 1889 startte hij met de uitgave van het tweemaal per week verschijnende blad “De Schiedammer” (oplage 8000 exemplaren). Het 1e nummer werd gratis verspreid. In 1894 werd C. J. Blommendal failliet verklaard.

Bazen

Schiedam kende in de loop der jaren (voornamelijk in de periode 1900-1970) meer dan 30 leesbibliotheken. J. Bazen begon in de jaren ’20 een leesbibliotheek op het adres Broersveld nr. 37 (ook wel 37a) in Schiedam. In 1935 verhuisde de zaak naar Broersveld nr. 88 (ook wel 88a). Deze leesbibliotheek werd later uitgebreid met een (school)boekhandel/kantoorboekhandel. Dan wordt E. W. Bazen als 2e eigenaar vermeld. De zaak werd in 1968 opgeheven. In de jaren ’30 had W. Bazen (vermoedelijk een familielid) ook een leesbibliotheek op de Hoofdstraat nr. 137.

Schiedam Aenmeij

Rond het midden van de 19e eeuw waren er verschillende leden van de familie Aenmeij als boek- en papierhandelaar actief in Schiedam. De vroegste vermelding betreft F. Aenmeij in 1827. Johan Georg Aenmeij, van wie hier een etiket wordt afgebeeld, wordt tussen 1841 en 1846 genoemd. Hij was gespecialiseerd in geneeskundige werken. In 1844 gaf hij een portret uit van een hoofdonderwijzer aan de Stads Armschool, vervaardigd door de kunstschilder W. Troost (prijs f. 0,75, op Chinees papier f. 1,25). Tussen 1846 en 1850 wordt als boekhandelaar genoemd A. C. Aenmeij Walger. De weduwe F. Aenmeij had tussen 1851 en 1855 naast een boekhandel ook een leesbibliotheek. Deze zaak werd in januari 1855 overgenomen door F. C. Aenmeij (vermeld tot 1859).

Wijk

De piano- en orgelhandel van Ph. van Wijk was in de beginperiode, rond 1925, gevestigd op de Langendijk nr. 9 in Gorinchem. De zaak had ook gebruikte instrumenten in voorraad en kwam desgewenst bij de klanten langs om de instrumenten te politoeren en schoon te maken. Uit het etiket blijkt dat Van Wijk later verhuisd is naar Langendijk nr. 167-168. In 1952 wordt als adres Marijkestraat nr. 3 vermeld.

Stokhuyzen

Afgaande op het grote aantal etiketten in mijn verzameling moet de zaak van W. Stokhuyzen in Gorinchem een belangrijke boekhandel geweest zijn. Blijkens de etiketten was Stokhuyzen op meerdere gebieden actief: boek- en papierhandel, boekbinderij en linieerfabriek, muziek- en kunsthandel, leesinrichting, advertentiebureau, bijbeldepot en agentuur van ”Het Nieuws van de Dag”, tevens bezorging van dag- en weekbladen. In 1839 wordt de zaak voor het eerst vermeld. In dat jaar gaf Stokhuyzen ook een bescheiden publicatie uit, getiteld: “Gesprek van J.W. Elink Sterk met de recensenten van zijn stukje: Over den schrik en het medelijden in het Grieksche treurspel”. Het bedrijf was gevestigd op de Gasthuisstraat Wijk C, nr. 10 (na de omnummering nr. 19). Eén van de etiketten vermeldt merkwaardig genoeg Wijk C, nr. 9 , maar dit heb ik verder nergens bevestigd gezien. Op 1 januari 1888 nam Th. J. Scholten deze boekhandel over. Hij bleef de naam Stokhuyzen voeren, al wordt hier ook een stempel afgebeeld waar alleen zijn naam op voorkomt. De zaak bleef succesvol want in 1896 verleende Hare Majesteit de Koningin aan Scholten vergunning tot het voeren van haar Wapen en het recht om zich hofleverancier te noemen. Scholten hanteerde voor zijn zaak ook de term “exportboekhandel”. Op 1 januari 1909 verkocht Scholten de boekhandel aan de hier eerder behandelde J. M van Eck.

Stein

Boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek N. H. (Hendrik) Stein kom ik voor het eerst tegen in 1924. De zaak was gevestigd op de Westwagenstraat Wijk C, nr. 36 (na de omnummering nr. 7) in Gorinchem. Ook deze boekhandel gaf veel Gorinchemse ansichtkaarten uit. Na het overlijden van Hendrik Stein in 1935 werd de zaak voortgezet door zijn weduwe, mevr. A. S. Stein-Behnken. Eind jaren ’50 wordt ook C. Stein als mede-eigenaar vermeld. Voor het laatst gesignaleerd in 1985.

Schut

G. Schut had in de jaren ’20 van de vorige eeuw een kantoorboekhandel in de Westwagenstraat nr. 36 in Gorinchem. “Het ruimst gesorteerd adres in ansichtkaarten, schrijfbehoeften, kantoorartikelen en lederwaren”.

Romijn & Van der Hoff

Net zoals bij de firma Noorduijn was bij de Gorinchemse boekhandel/uitgeverij/drukkerij/binderij “Romijn & Van der Hoff” de uitgeeftak verreweg het belangrijkst. Zowel de boekhandel als de uitgeverij van M. Romijn en H. B. van der Hoff was gespecialiseerd in theologische boekwerken. Er werden veel zogenaamde “oude schrijvers” uitgegeven, maar ook veel christelijke jeugdboeken. Een voorbeeld uit 1928: ’s Heeren lof uit een kindermond : eenvoudig verhaal van den bekeeringsweg van Matje Verbrugge, gestorven te Vinkeveen den 5en juli van het jaar 1927”, beschreven door haar vader. In welk jaar het bedrijf werd opgericht, is me niet helemaal duidelijk, maar er worden al publicaties vermeld uit de periode 1890-1910. Het vroegste adres dat ik heb kunnen vinden, is Schelluinsche Vliet nr. 4. In 1933 verhuisde de zaak naar de Haarstraat nr. 58. In recenter tijd was de BV Romijn & Van der Hoff gevestigd op de Westwagenstraat nr. 69. In 2001 werd het uitgeversfonds overgenomen door uitgeverij Den Hertog. Nog datzelfde jaar werd Romijn & Van der Hoff failliet verklaard.