Martin

Gezien de combinatie van artikelen die op dit stempel vermeld worden, lijkt het me het meest waarschijnlijk  dat het bij de firma Martin op de Piet Heinstraat nr. 126 in Den Haag om een kiosk-achtige zaak ging. In 1978 verhuisde de zaak naar de Laan van Meerdervoort, hoek Koningin Emmakade. Bijna 2 jaar later werd de winkel, inmiddels gevestigd aan de Herenstraat, opgeheven.

Mark

De boekhandel/boekbinderij van Joh. van der Mark was rond 1890 gevestigd aan de Da Costastraat nr. 16 in Den Haag.

Malakka

Kantoorboekhandel/leesbibliotheek “Malakka” was in de jaren ’50 gevestigd in de Malakkastraat nr.6 in Den Haag (Archipelbuurt). Men had ruim 11.000 boeken in voorraad. Er werden ook allerlei kantoorbenodigdheden verkocht en men adverteerde met een ruime sortering kerstartikelen. De zaak fungeerde tevens als agentschap van Het Vaderland voor deze buurt. Als achtereenvolgende eigenaren worden genoemd: W.J. Stemerdink, P. A . de Witte, D. A. Duit en Mej. J. Lelieveld. De winkel werd in september 1966 opgeheven. 

Maison

In 1896 richtte de heer De Vries een drukkerij op aan het Noordeinde nr. 7 in Den Haag onder de naam “Maison de gravures”. De zaak was gespecialiseerd in luxe drukwerk. Tot de klanten behoorden leden van het Koninklijk Huis  en het Corps Diplomatique. Voor chique visite-, geboorte- en invitatiekaarten was dit hét adres. Men kon er ook luxe papier en kerstkaarten aanschaffen. Toen de oprichter in 1931 overleed, nam zijn dochter mej. D.W.M. de Vries het roer over. In 1956 vierde mej. De Vries tegelijk met het 60-jarig bestaan van de firma haar 25-jarig jubileum als eigenaresse. Zij overleed op 51-jarige leeftijd in 1960. De firma werd later voortgezet onder de naam Gravure De Vries B.V. op de Prinsengracht nr. 120, later op de Rijswijkseweg nr. 518W. In 2008 ging de zaak failliet.        

Mado

Leesbibliotheek “Mado” was in de oorlogsjaren gevestigd op de Ruysdaelstraat nr. 89 in Den Haag. In 1943 vroeg men in een advertentie “mooie en goede boeken” te koop. Eigenaar was P.R.F. Koenen.  

Lyceum

De “Haagsche Lyceum Boekhandel” werd in juni 1931 door Marcel Abrahamson opgericht aan de Laan van Meerdervoort nr. 708, op de hoek van de Pomonalaan in Den Haag. De verklaring van de naam: in de directe omgeving waren in die tijd enkele nieuwe lycea gesticht. In 1941 werd de boekhandel door de bezetter onder Verwaltung gesteld en verplaatst naar het Plein nr.13, hoek Korte Poten onder de naam “Volksche Boekhandel, voorheen Haagsche Lyceum Boekhandel (Stichting Volksche Uitgeverij Westland)”. Abrahamson dook onder. De Volksche Boekhandel werd geen succes en na enkele jaren opgeheven. Na de bevrijding werd de Lyceum Boekhandel weer opgestart, aanvankelijk enkele maanden in een pand aan de Paul Krugerlaan, maar begin 1946 werd de zaak officieel opnieuw geopend aan de Willem de Zwijgerlaan nr. 64. De naam veranderde in “Lybo” (samentrekking van Lyceum Boekhandel), in de buurt van de Willem de Zwijgerlaan bevonden zich immers geen lycea. Abrahamson had - vermoedelijk in de oorlog - zijn joodse naam veranderd in Lecram (omdraaiing van zijn voornaam Marcel) en handhaafde die naam na de oorlog. In 1958 verhuisde de boekhandel naar de Laan van Meerdervoort nr. 616, niet ver af  van het pand waar  de zaak in 1931 begon. De winkel aan de Willem de Zwijgerlaan werd gehandhaafd als filiaal. Het filiaal werd beheerd door de vrouw van Lecram, mevr. R.H.M. Lecram-Flohil. Eind jaren ‘50, begin jaren ’60 was J. van Iterson bedrijfsleider. Ergens tussen 1964 en 1968 nam hij de zaak aan de Laan van Meerdervoort over en zette deze onder eigen naam voort (eerder behandeld). Lybo aan de Willem de Zwijgerlaan heeft mogelijk tot 1974 bestaan.         

Luyten

De boek- en kantoorboekhandel (annex advertentiebureau) van F. Luyten was tussen 1918 en 1931 gevestigd aan de Frederik Hendriklaan nr. 127 in Den Haag. In 1924 gaf men ook 2 boeken uit in de min of meer esoterische sfeer, o.a. “Durf te leven” door Jos. De Cock (met c o c k ).  

Lureman

Tussen 1878 en 1891 was de handelsdrukkerij/boekbinderij van H. Th. Lureman Wz. gevestigd op de Helmersstraat 35 in Den Haag. Daarna heeft hij de stad verlaten, want in een advertentie in de Haagsche Courant in januari 1898 meldt hij: “Aan mijne geachte clientèle breng ik ter kennis dat ik mij weder als boekbinder/etuiwerker hier ter stede vestigen zal”. Het adres werd toen Chasséstraat nr. 66.

Luneman

Boekhandel H. Luneman was tussen 1933 en 1945 gevestigd aan de Goudenregenstraat nr. 101 in Den Haag.

Luctor

In februari 1935 verhuisde M. Vrijmoet met zijn kantoorboekhandel/

leesbibliotheek “Luctor et emergo” van de Schimmelweg nr. 3-4 naar de Van Vlotenstraat nr. 116 in Den Haag. In april 1937 werd de zaak overgenomen door L. Muysson. Daarna werd D. Hasselman de eigenaar. Hij vestigde zich op de Van Zeggelenlaan nr. 339. De leesbibliotheek werd in augustus 1966 opgeheven.

Lorentz

Vanaf 1951 was boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek Lorentz gevestigd aan het Lorentzplein nr. 1 in Den Haag. Als achtereenvolgende eigenaren worden genoemd: de heer Brauckmann, C. Spaan en mevr. R. Dijkhuizen-van der Wal. De zaak werd in 1964 opgeheven.

Liefde

Toen boekhandel Van Stockum in 1845 van de Gortstraat nr. 19 in Den Haag verhuisde naar het Buitenhof nam J.K. de Liefde de winkel over en startte daar zijn boekhandel/leesbibliotheek. In de volksmond heette het: “Hoe nederig is de Gortstraat, maar….. de Liefde woont er in!” In 1868 werd de winkel overgenomen door J. Brunt (hier al eerder uitgebreid ter sprake gekomen).

Lichtenbelt

Lichtenbelt’s Leesbibliotheek aan de Barentzstraat nr. 60 in Den Haag kom ik voor het eerst tegen in 1927. In 1933 werd een catalogus van de bibliotheek uitgegeven. Als eigenaar wordt vermeld W. Voerman. De zaak ontwikkelde zich later tot een boek- en muziekhandel. In 1951 wordt alleen nog vermeld Lichtenbelt’s Muziekhandel. Daarna ontbreken gegevens.

Lenz

De boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek van M. J. Ph. Lenz was tussen 1925 en 1939 gevestigd op de Fahrenheitstraat nr. 630 in Den Haag. In december 1939 werd het faillissement uitgesproken.

Leeuwen 4

De kantoorboekhandel van P. J. van Leeuwen & Zoon heeft meer dan een eeuw bestaan. De zaak is vaak verhuisd. In 1852 wordt deze winkel voor het eerst vermeld op de Spuistraat, hoek Voldersgracht in Den Haag. In 1856 is de zaak gevestigd op de Veenestraat nr. 141. In 1859 verhuist men naar de Veenestraat nr. 45. In één van de vele advertenties die de firma plaatst, biedt men “een groot assortiment speelkaarten aan. Heeren-Societeit- en Koffijhuishouders genieten een merkelijk rabat”. Vanaf die tijd heeft Van Leeuwen ook een vestiging in Delft op de Wijnhaven nr. 72. In 1875 zit de winkel op weer een ander nummer in de Veenestraat: nr. 41. De Delftse vestiging is dan verhuisd naar Wijnhaven nr. 3. Vanaf ca. 1910 zijn er in Den Haag twee vestigingen: Veenestraat nr. 41 en Weimarstraat nr. 4b, hoek Koningsplein. Op het goudkleurige etiket (uit de 60-er jaren) wordt vermeld Koningsplein nr. 5. De zaak heeft dus in ieder geval tot in de jaren ’60 bestaan. 

Leeuwen 3

C. J. van Leeuwen was tussen ca. 1950 en 1973 met zijn kantoorboekhandel gevestigd aan de Dierenselaan nr. 236 in Den Haag. In 1973 deed hij de zaak over aan M.J. Zwarts die hem onder eigen naam voortzette.

Ledderhof

H. J. Ledderhof had tussen 1964 en 1966 een boekhandel aan het Abrikozenplein nr. 56 in Den Haag. Er was ook een leesbibliotheek aan de zaak verbonden. Naar verluidt nam hij de zaak in 1964 over van C. van den Bos, die deze boekhandel sinds ca. 1959 uitbaatte. 

Lectura 3

Verschillende leesbibliotheken onder dezelfde naam “Lectura” beten elkaar kennelijk niet. Boekhandel/leesbibliotheek “Lectura” aan de Pahudstraat nr. 130 bestond al in 1933. De zaak werd in december 1974 opgeheven. De achtereenvolgende eigenaren waren: Mej. S.M.F. Leek / A.T.C. Rojo / Mevr. B.A.C. Rojo-Kersjes en W.H. Zegers.  

Lectura/de Roo

De naam “Lectura” voor boekhandels, kantoorboekhandels en leesbibliotheken kwam, verspreid over heel Nederland, veel voor. Zelfs binnen Den Haag zijn er meerdere zaken geweest met deze naam. In de jaren 1903/1904 exploiteerde Nicolaas de Roo samen met E. Noordijk een leesinrichting van tijdschriften/leesbibliotheek in de Atjehstraat nr. 54 in Den Haag. In 1905 begon De Roo voor zichzelf met de “Leesinrichting/leesbibliotheek Lectura” in de Obrechtstraat nr. 63. In 1911 gaf hij een catalogus van 275 pagina’s van de leesbibliotheek uit met 12.000 delen. In 1914 was dat al gegroeid tot 30.000 delen (in 4 talen, incl. kinder- en jeugdboeken). In 1912 opent hij een tweede zaak aan de Frederik Hendriklaan nr. 200, die in 1915 verplaatst werd naar nr. 263 in dezelfde straat. De naam “Lectura” verdwijnt dan. Deze winkel groeide uit tot een echte boekhandel, annex boekbinderij. De vestiging in de Obrechtstraat wordt in 1922 opgeheven. De beide zoons van Nicolaas de Roo, J. M. de Roo en Nicolaas Jr., leerden het vak bij hun vader. Tussen 1924 en 1927 dreef J. M. de Roo een eigen zaak aan het Thomsonplein, later Thomsonlaan nr. 65 (zie één van de etiketten). In 1928 was hij echter al weer terug in de zaak van zijn vader die toen tot een N.V. was omgevormd. Nadat de oprichter in 1941 overleed, zetten de beide zoons de zaak voort. Tussen januari 1943 en november 1945 werd de winkel geëvacueerd naar het Bezuidenhout nr. 41a. Toen J. M. de Roo in 1960 op  59-jarige leeftijd overleed, zette Nicolaas Jr. de winkel alleen voort. In 1961 ging de winkel echter failliet.

Lanza

Boek- en kantoorboekhandel Lanza, annex leesbibliotheek,

was tussen 1960 en 1968 gevestigd op de Rijswijkseweg nr. 288 in Den Haag. Van 1960 tot 1965 was de naamgever, J. C. C. Lanza, de eigenaar. De leesbibliotheek heeft ook enige tijd gefunctioneerd onder de naam "Hofwijck". Van 1965 tot 1968 werd de zaak gedreven door M. Grijzen.

Lanooy

De leesbibliotheek van C. M. Lanooy Jr. in de De Réaumurstraat nr. 37 in Den Haag heb ik kunnen traceren in 1919. Geen verdere gegevens.

Lansberg

Lansberg’s Muziekhandel was tussen 1919 en 1923 gevestigd aan de Schoolstraat nr. 23 in Den Haag. In 1923 verhuisde de zaak naar nr. 27 in dezelfde straat. Uit een advertentie uit dat jaar citeer ik: “Wij willen bekend worden in Indië. Een complete jazz-band franco onder rembours, bestaande uit een grote trom (66 cm doorsnee), kleine trom, slagbekken, bekken met voetbeweging, tamboerijns, tom-tom (ja, toen al), klokkenspel etc”. In 1925 presenteert de firma zich als “de zaak met het grootste assortiment muziekinstrumenten hier ter stede”. In 1929 vind ik deze muziekhandel terug op het Westeinde nr. 55. Daarna geen gegevens meer. Geëmigreerd naar Indië??   

Kroon

Op dit etiket is weliswaar sprake van boekhandel “De Kroon” op de 1^e V.d. Boschstraat nr. 107 in Den Haag, maar uit een advertentie van deze zaak in het blad “Bezuidenhouts Belang” uit 1930 krijg ik toch de indruk dat de nadruk meer op andersoortige artikelen lag dan boeken.

“Alleen deze week boterhampapier, 4 rollen voor 25 cent, zonnebrillen 10 cent, een uitgebreide collectie kinderspeelgoed, maar ook 3 rollen closetpapier voor 20 cent”. Daar is natuurlijk iets voor te zeggen, want naar verluidt wordt er veel op het toilet gelezen.

Krimpen

Muziekhandel D. van Krimpen op Noordeinde nr. 51 in Den Haag. Geen nadere gegevens kunnen vinden. Vermoedelijk 1^e helft 20^e eeuw.

Kretzschmar

L. B. Kretzschmar (Loek) begon in 1986 vanuit zijn flat in Rotterdam antiquariaat “Republiek der Letteren”. Het was een gesloten antiquariaat ; de boeken stonden er deels in bananendozen opgeslagen. De verkoop vond voornamelijk plaats op markten en boekenbeurzen. Loek Kretzschmar was mede-oprichter en enige tijd voorzitter van de BOB (Bond van handelaren in oude boeken). Na enige jaren een antiquariaat te hebben gehad in winkelcentrum Babylon bij Station Den Haag Centraal, vestigde hij zich uiteindelijk met een ruim opgezet antiquariaat aan het Noordeinde nr. 158. U kunt er nog steeds terecht.

Kraft

Rond 1862 vestigde P. J. Kraft zijn boekhandel op de Veenestraat nr. 36 in Den Haag in het pand waar eerder de boekhandel van G. de Geus had gezeten (eerder behandeld). Vanaf het begin was hij – zoals veel boekhandelaren in de 19^e eeuw – ook actief als uitgever. In 1870 verhuisde de zaak naar de Spuistraat nr. 58. In 1874 publiceerde de firma Kraft: “Het medium Mr. Ch. E. Williams in Nederland : bijzonderheden over de Haagsche moordhistorie, eene loopende rekening” door A.J. Riko (met een portret van den geest “John King”). In 1877 volgde: “Corax : metempsychozisch kraaienepos in twee zangen : proeve tot verklaring van de Haagsche Boschramp” door Atlas (pseudoniem van J. Steenbergen Staal).

Op 1 januari 1892 kochten de gebroeders Belinfante deze boekhandel, die zij onder de oude naam voortzetten. De leiding kwam in handen van George W. Belinfante. In 1894 gaat boekhandel Kraft op in de N.V. Haagsche Boekhandels- en Uitgevers-Maatschappij. In 1902 wordt deze N.V. geliquideerd, maar de boekhandel op de Spuistraat nr. 58 wordt voortgezet onder eigen naam door F.C. Doornhagen (hier eerder behandeld).   

Kottmann

G. A. Kottmann vestigde in 1908 een boekhandel aan de Valeriusstraat nr. 61 in Den Haag. Uit dit stempel blijkt dat hij met name hoge verwachtingen had van de verkoop van schoolboeken, maar in advertenties is ook sprake van “Algemene Boek-, Papier- en Kunsthandel G. A. Kottmann”. Kottmann gaf ook een aantal publicaties uit, waaronder in 1911 het uiterst curieuze werk van J.L.W.P Matla en G.J. Zaalberg van Zelst, getiteld: “Dynamistographie : het geheim van de dood deel 2”. De schrijvers beweren daarin dat de mensenziel stof is en dat het stoffelijk wezen, dat zich na de dood afscheidt een denkend, zichzelf bewust wezen is, dat zij “krachtmensch” noemen (er is dus nog hoop!). Met een door de auteurs geconstrueerd toestel kunnen zij het volume en gewicht van dit gasvormig lichaam bepalen. Dit werk is antiquarisch gezocht. Er bestaat ook een franse versie van.

Naar zeggen was Kottmann een harde werker en een man van hoge idealen. Dit kon echter niet voorkomen dat hij in december 1913 failliet werd verklaard. Zijn uitgeef-activiteiten zette hij nog kort voort (tot 1918). In 1917 publiceerde hij de “Verzamelde gedichten : poëtisch en rhytmisch proza” van Edward B . Koster.

Na het faillissement vestigde zich in het pand aan de Valeriusstraat nr. 61 boekhandel J. N. Vlek, waarover later meer.

G.A. Kottmann overleed in 1959.       

Koning

Th. J. de Koning richtte in 1888 kantoorboekhandel De Koning op aan de Passage nr. 36  in De Haag. Men kon er terecht voor papier, kantoorbenodigdheden, teken- en schilderbehoeften, maar ook voor kastranden, punaises, gom en lijm om porselein te lijmen. In 1893 werd de zaak uitgebreid en werd de adressering Passage nr. 36-38. Daar zou het niet bij blijven want in 1904 is de nummering 36-38-39. In 1931 werd bij de liquidatie van het filiaal van boekhandel M. M. Couvée aan de Goudsbloemlaan nr. 3 door de firma De Koning op dat adres een tweede vestiging geopend. Toen de oprichter in 1932 overleed, sprak op de uitvaartplechtigheid de algemeen directeur van de zaak, de heer J. Th. Albrecht. De winkel blijft voortbestaan onder de naam De Koning, maar in de wandeling sprak iedereen over boekhandel Albrecht. In 1937 werd de zaak door Albrecht overgenomen en onder eigen naam aan de Passage voortgezet (hier eerder behandeld).

Kantoorboekhandel De Koning ging echter onder leiding van P. J. Leunis door op een nieuw adres, Noordeinde nr. 10, bij de Plaats. Het filiaal aan de Goudsbloemlaan wordt gehandhaafd. Op sommige etiketten is dan ook sprake van “De Koning’s filialen”. Op 3 october 1938 (toen men in Leiden wel iets anders aan het hoofd had) werd het 50-jarig bestaan uitbundig gevierd (zie één van de etiketten).

In de jaren ’40 is G. Bomhof de eigenaar en in de laatste periode was de zaak in handen van Mevr. J.C.J. Verwater-van Leeuwen. De namen Bomhof en Verwater staan ook op de modernste etiketten. Hoe lang kantoorboekhandel De Koning bestaan heeft, heb ik niet kunnen achterhalen, Maar uit de moderne etiketten kunnen we wel afleiden dat de winkel toen alleen nog op de Goudsbloemlaan zat.

Koens

De Haagse boekhandel Koens kwam al eerder ter sprake bij de behandeling van de Centrale Esperanto Boekhandel en boekhandel Archipel. Vanaf 1905 richtte Johannes Coenraad Koens (geb. 1878) zich samen met zijn vrouw Maria M. J. de Rooy eerst op de verkoop van boeken over vegetarisme vanuit hun woning aan de Heemstraat nr. 72. In 1908 begon Koens zijn eigen boekhandel “F.C. Koens” in de Bonistraat nr. 8. Rond deze tijd startte hij ook met de Centrale Esperanto Boekhandel. In 1913 gaf de zaak de volgende publicatie uit: “Waarom wij de Theosofische Vereeniging verlaten” (28 pag.). De winkel verhuisde in 1915 naar de Bankastraat nr. 2A. Rond die tijd komen we ook de aanduiding “Archipel Boekhandel F. C. Koens” tegen. Nadat Koens in 1922 emigreerde, werd de boekhandel voortgezet door zijn vrouw mevr. Koens-de Rooij, bijgestaan door haar zoon Frits Koens. Vanaf ca. 1933 wordt Bankastraat nr. 2A omgenummerd naar nr. 10. Dan komen we ook de etiketten tegen die vermelden ”Boekhandel A. Koens”. De zaak aan de Bankastraat werd een aantal keren (o.a. bij het 50-jarig bestaan) verbouwd en uitgebreid. Vanaf 1968 maakte boekhandel Koens deel uit van de boekhandelsgroep Verbo (Verenigde Boekhandelaren). Rond 1974 kwam de zaak in handen van het concern Meulenhoff/Bruna. In 1975 is er sprake van de “Algemene Boekhandel v/h Koens”. Deze zaak komt op een gegeven moment in handen van het echtpaar L. en Inge Bauer. De algemene boekhandel op de Bankastraat specialiseert zich o.a. in sociale wetenschappen en daarnaast begint het echtpaar in de Elandstraat nr. 58 een 2^e zaak onder de naam “Natuur & Boek”, gespecialiseerd in boeken over de natuur in de breedste zin. Later verhuist “Natuur & Boek” naar het aloude adres Bankastraat nr. 10 en concentreert de winkel zich op dit specialisme. In 1998 verdwijnt de winkel uit Den Haag en wordt opgenomen onder dezelfde naam in Museum Naturalis in Leiden. In 2015 stopt het museum tot teleurstelling van veel natuurliefhebbers  met deze grote gespecialiseerde boekhandel. Een kleinere voorraad wordt geintegreerd in de algemene museumwinkel.  

Kloots

De Haagse algemeene boekhandel, boek- en kantoordrukkerij van Adrianus Kloots is actief geweest van ca. 1814 tot ca. 1854. Men kon in deze zaak ook terecht voor bindwerk en schrijf- en kantoorbehoeften. De firma was ook zeer actief als uitgever. In veertig jaar werden er meer dan 200 publicaties uitgegeven. Ik noem er twee:

“Willem Baarland : voor jongeren in het schoonste, doch tevens gevaarlijkste tijdperk hunnes levens” door een Nederlander (=W.J. Brugts)(1829).

“De onechte dochter : een verhaal uit het werkelijke leven, ter bevordering van maatschappelijk en huiselijk geluk” door Van Spall.

De firma Kloots & Comp. Is nogal eens verhuisd. Een poging tot reconstructie: Vlamingstraat (1820/21), Spui, Westzijde letter Q, no. 20 (1824/1853), Lange Pooten, schuins over de Begijnestraat, letter K, no. 165 (1829/1839), Groenmarkt (1840) en 1^e Wagenstraat, letter S, no. 46 (1845/1846).

Toen Kloots het pand aan de Lange Pooten verliet, vestigde zich daar de hier eerder behandelde boekhandel Doorman.