Kruiswijk

Willem Kruiswijk (opgeleid als typograaf) trad in 1905 in dienst bij de drukkerij van A. J. Mathot op de Achterkade nr. 15 in Boskoop. Mathot had naast de drukkerij ook een boekhandel/leesbibliotheek. Na de 1e wereldoorlog klom Kruiswijk binnen het bedrijf op tot directeur. De drukkerij opereerde inmiddels onder de naam “Boskoopsche Handelsdrukkerij” en was door Mathot verkocht aan drukkerij De Spaarnestad. Ca. 1934 kocht Willem Kruiswijk de zaak terug van De Spaarnestad. Eén van de bekendste uitgaven van de zaak was (al sinds 1889) het “Boskoopsche Advertentieblad”. Willem Kruiswijk hield zich vooral met de drukkerij bezig, terwijl zijn zoon, G. (Gerrit) Kruiswijk Wzn. de boekhandel leidde. De leesbibliotheek-afdeling werd in 1962 opgeheven. De Achterkade was inmiddels omgedoopt tot de Burg. Colijnstraat. Als huisnummer, van wat in een latere periode de “Verenigde Bedrijven Kruiswijk BV” zou gaan heten, wordt vermeld nr. 33-35 (ook wel nr. 37). Gerrit Kruiswijk werd halverwege de jaren ’80 opgevolgd door zijn zoon W. J. G. (Willem) Kruiswijk. In 1987 gaf de firma het “Boskoops boomkwekers woordenboek”, door P. E. Guldemond uit. De zaak werd in 1993 verkocht aan de firma Van Wieringen uit Alphen aan den Rijn.

Jongejan

“Jongejan’s Boekhandel” dateert uit 1909. In dat jaar vestigde Dirk Jongejan zich met zijn boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek/advertentiebureau op de Dorpsstraat W.Z. 1 (na de omnummering Dorpsstraat nr. 10) in Boskoop. In de loop van de eeuw zouden verschillende leden van de familie Jongejan elkaar in de zaak opvolgen. Na de 2e wereldoorlog A. Jongejan, in de jaren ’70 L. G. van Geest, in de jaren ’80 Dirk Jongejan Jr. In de jaren ’40 was er ook een fotohandel aan de zaak verbonden. In de jaren ’90 verhuisde Jongejan’s Boekhandel naar de Koninginneweg nr. 6, waar Dirk Jongejan zich toen aansloot bij de Bruna-keten. In 2008 nam Sander Jongejan tenslotte de zaak van zijn vader over. Op naar het 115-jarig bestaan.

Boskoop Glazenborg

De boekhandel van Gé Glazenborg was aanvankelijk gevestigd op het adres Gouwestraat nr. 16 in Boskoop (ca. 2008). Later verhuisde de zaak naar de Dorpsstraat nr. 10. De winkel is inmiddels opgeheven.

Sanders

Boekhandel D. P. Sanders, nu gevestigd in winkelcentrum De Werf in Bolnes-Zuid (gemeente Ridderkerk) op de Amerstraat nr. 12, was al in de jaren ’70 actief op het adres Amerstraat nr. 42. In 1973 gaf boekhandel Sanders de volgende publicatie uit: “Selectie Ridderkerk : 245 reproducties van ansichtkaarten uit de periode van 1915-1940 van Ridderkerk, Slikkerveer, Bolnes, Oostendam en Rijsoord”, uit de collectie van Jan van der Es. Voordat de winkel verhuisde naar winkelcentrum De Werf was de zaak gevestigd op Ridderhof nr. 78.

Goud

In het eerste decennium van de 20e eeuw had C. Goud Azn. een boekhandel in Bolnes. In 1903 liet hij weten dat het volgende werkje bij hem verkrijgbaar was: “Na het IJsselmonde’sch vaccinatie debat, of de redding van Dr. v.d. Bijllaardt door een Raad van Eer mislukt”, geschreven door Joh. P. Schouten, arts te Bolnes. Kosten 15 cent.

Versloot

Boekhandel D. Versloot was vanaf ca. 1918 gevestigd in Zwammerdam. In 1928 nam Versloot de boekhandel van T. Sanders over op de Prins Hendrikstraat nr. 13 in Bodegraven. Aan de zaak was ook een leesbibliotheek verbonden. In de jaren ’40 was mevr. S. Versloot-Noorlander eigenaar van de zaak. De winkel heeft tot begin jaren ’50 bestaan.

Pfauth

Carel Hendrik Pfauth (1868-1901) opende in 1890 een boek- en papierhandel/advertentiebureau/leesinrichting aan de Brugstraat nr. 2 in Bodegraven. Toen hij in 1901 op 33-jarige leeftijd overleed, werd de zaak onder dezelfde naam voortgezet door zijn broer Johan Ernst Hendrik Pfauth (overleden 1938). In 1931 werd de zaak verkocht aan Bas Batelaan, die de boekhandel onder eigen naam voortzette.

Bodegraven Karssen

Toen Willem Karssen (1873-1945) zich in augustus 1899 in Bodegraven vestigde, begon hij op de Wilhelminastraat nr. 20 een sigaren- en tabakswinkel: “Magazijn Wilhelmina”. In 1901 verhuisde hij naar Wilhelminastraat nr. 8. Vanaf 1904 ging hij naast rookwaren ook papier en boeken verkopen en in 1908 richtte hij ook een leesbibliotheek in. De prijs was 3 cent per boek per week. In 1914 bestond de bibliotheek uit “900 nummers goede lectuur”. Karssen was zuinig op zijn boeken, want hij verzocht “de lezers in wier gezin besmettelijke ziekte heerste gedurende die tijd geen boeken ter lezing te halen”. In 1908 ging Karssen het “Nieuws- en Advertentieblad” uitgeven (latere titel “Bodegravens Nieuws- en Advertentieblad”). In 1911 verhuisde de winkel opnieuw, nu naar het hoekpand op Wilhelminastraat nr. 1, het adres waar de zaak heel lang zou verblijven. In 1918 ging Cornelis Gerardus (Cor) Karssen (1903-1972), de enige zoon van Willem, op vijftienjarige leeftijd in de zaak meewerken. In 1919 werd een fotografisch atelier geopend. Vanaf december 1929 is er sprake van VOF W. Karssen & Zn. In de jaren ’30 gaf Cor Karssen via teksten in het Nieuwsblad regelmatig blijk van zijn afschuw van de nazi’s. Dat leidde in 1941 tot een verschijningsverbod en in 1942 werd hij afgevoerd naar het interneringskamp in Sint-Michielsgestel. Na zijn vrijlating raakte Cor Karssen betrokken bij het blad “Kroniek van de week”, eveneens een blad dat zich tegen de Duitsers keerde. In 1944/45 dook Karssen onder. Na de bevrijding zette hij de uitgave van de Kroniek voort onder de titel “De Kroniek, tweewekelijks nieuwsblad voor de Rijnstreek”. Daarnaast was hij ook de uitgever van “Waarheid en Eenheid, veertiendaags blad v.h. Gereformeerde leven”. In de jaren ’50 presenteerde de zaak zich als boek-, papier-, kantoor-, muziek- en kunsthandel/leesbibliotheek/advertentiebureau. De leesbibliotheek was in die tijd gevestigd op het adres Nassaustraat nr. 1 (inmiddels 6500 boeken). Na de 2e wereldoorlog waren de tabakswaren uit het assortiment verdwenen. Het pand aan de Wilhelminastraat werd uitgebreid (nr. 1-3, later nr. 1-5). De leesbibliotheek werd in 1964 opgeheven. Na het overlijden van Cor Karssen in 1972 werd het bedrijf uitgebreid met diverse filialen in omliggende gemeenten. In 1972 werd boekhandel Van Burk in Gouda overgenomen (Kleiweg nr. 39). In 1975 volgde de overname van boekhandel Zuyderduyn in Woerden (Kruisstraat nr. 4, later Voorstraat nr. 28-30). Op dat laatste adres dreef Karssen eerst enige tijd “De Woerdense Boekhandel”. In 1985 werd boekhandel Kruiswijk in Oudewater (Korte Havenstraat nr. 22) omgetoverd tot een filiaal van Karssen en in 1974 opende een filiaal in Bergschenhoek (Dorpsstraat nr. 24) de deuren. Dan zou er ook nog een filiaal in Alphen zijn geweest (v/h Van Wieringen??). De generaties Karssen volgden elkaar op. Eind jaren ’60 hadden Willem Karssen Jr. en J. A. (Jacobus Anne) Karssen de leiding. Vanaf 1983 was de zaak aangesloten bij de inkoopcombinatie Libris. Het aantal filialen werd later weer teruggebracht. De Woerdense vestiging ging in 2018 dicht en in 2011 sloot het filiaal in Gouda de deuren. In 2005 ging het filiaal in Oudewater dicht. De nog steeds bestaande foto-afdeling in Bodegraven werd in 2003 verkocht. De firma Karssen mocht vanaf 1999 de titel hofleverancier voeren. De 4e generatie Karssen bestond uit Kaspar en Kees-Willem Karssen. In 2015 treffen we Karssen, nog steeds op Wilhelminastraat nr. 1, aan als “The Read Shop Karssen”. Rest nog te vermelden dat het bedrijf een kantoorpand met showroom voor kantoormeubelen had op het bedrijventerrein Groote Wetering en dat “Karssen Kantoorartikelen” ook gevestigd was op de Tolnasingel nr. 8 in Bodegraven. “Karssen Office” zat ook nog op het Stationsplein nr. 8c in Gouda. Op de foto het pand op de hoek van de Wilhelminastraat.

Muilenburg

Jannie Muilenburg begon in 2010 met haar boekhandel op de Dorpstraat nr. 59 in Bleiswijk. Toen in 2020 het huurcontract werd opgezegd, zag zij zich gedwongen te stoppen. Ze verliet het boekenvak niet, want ze ging daarna werken bij kinder- en jeugdboekhandel Silvester in Zoetermeer.

Bleiswijks

“Bleiswijks Boekhandel” heb ik getraceerd tussen 1940 en 1948. De zaak gaf plaatselijke ansichtkaarten uit en was tevens uitgever van de Bleiswijkse “Kerkbode” (latere titel “Gemeenschap”).

Wit

Over Boekhandel De Wit in Berkel en Rodenrijs heb ik helaas vrijwel geen gegevens kunnen vinden. Zeker is dat de zaak in 1897 werd opgericht door J. A. de Wit. Rond 1930 werd de winkel voortgezet door 2 familieleden, M. en Fl. (Floor) de Wit. Minstens tot 1960 was de zaak, toen onder leiding van alleen Floor de Wit, gevestigd op de Kerkstraat nr. 31.

Olree

Voor hij in juni 1935 begon met een kantoorboekhandel op de Kerkstraat nr. 20 in Berkel en Rodenrijs ventte B. M. (Bas) Olree langs de deuren met kaas, boter, thee, koffie etc. In 1940 verhuisde hij de winkel naar Herenstraat nr. 9. Rond die tijd voegde hij ook een leesbibliotheek aan de zaak toe. Het assortiment werd in die tijd ook uitgebreid met boeken en speelgoed. Rond 1955 verhuisde de winkel naar een groter pand op Herenstraat nr. 7. In 1959 volgde een zoon van de oprichter, Arie Jan Olree zijn vader op. In datzelfde jaar werd de leesbibliotheek opgeheven. Wat later ging ook een 2e zoon, Ernst Olree, in de zaak werken. In 1966 werd het pand aan de Herenstraat afgebroken. Toen werd een splinternieuwe winkel betrokken aan de Kerkstraat nr. 29. De speelgoedafdeling was inmiddels behoorlijk uitgebreid; er werd zelfs een speciale “speelgoedkelder” ingericht. In 1975 werd een aanpalend pand bij de zaak getrokken. Arie Jan Olree stelde een aantal boeken over Berkel en omgeving samen, die door boekhandel Olree werden uitgegeven. Een voorbeeld: “Berkels verleden : een terugblik in foto’s van 1900 tot ca. 1960”, samengesteld door A. J. Olree en C. van Wanrooy. Toen de zaak in 1997 verkocht werd aan Janneke Verkade, die al vele jaren bij Olree werkzaam was, ging Ernst Olivier Olree (kleinzoon van de oprichter) verder met een speelgoedzaak in het nieuwe winkelcentrum aan het Westerwater nr. 28. Janneke Verkade heeft de zaak inmiddels omgedoopt tot “Kantoorboekhandel Janneke”, nog steeds op de Kerkstraat. Op de foto de winkel op de Herenstraat.

Berkel en Rodenrijs Burg

In december 1974 maakte G. S. J. M. van der Burg, eigenaar van boek- en kantoorboekhandel/drukkerij Van der Burg op de Noordeindseweg nr. 110 in Berkel en Rodenrijs bekend per eind januari 1975 een tweede vestiging te openen op de Herenstraat nr. 5. Dat betekende de start van “Boek-en kantoorboekhandel Mieke van der Burg”. Begin jaren ’80 verhuisde de zaak naar de Kerkstraat nr. 8, waar de winkel zich tot op de dag van vandaag bevindt. De zaak kreeg in 2000 wel een nieuwe eigenaar (H. van Atten), maar de naam “Boekhandel Mieke van der Burg BV” bleef behouden.

Onnink

G. B. (Bert) Onnink begon zijn loopbaan in het boekenvak als uitgever, maar in 1981 stapte hij over naar de boekhandel. Hij trad in dienst bij boekhandel Berkman in Barendrecht. In 1984 nam hij deze boekhandel op de Dorpsstraat nr. 73 (ook Middenbaan nr. 73) over en zette hem voort onder eigen naam “Boekhandel Bert Onnink”. In 1995 verhuisde de zaak naar het adres Middenbaan nr. 82. In 2016 stopte Bert Onnink met deze boekhandel, maar zijn zoon Thomas Onnink ging op het zelfde adres verder met “The Read Shop”.

Edel

Kees Edel (1827-2017) nam in 1980 boekhandel Hulshoff over op de Molendijk nr. 4-6 in Oud-Beijerland. In de volgende decennia opende Edel in diverse plaatsen in de omgeving filialen. Een opsomming: in Barendrecht zat boekhandel Edel op de Middenbaan nr. 19 en de Van Beuningenhaven nr. 35. In Hellevoetsluis op de Struytse Hoeck nr. 42-43. In Numansdorp op Voorstraat nr. 16 (ook wel nr. 14). In Spijkenisse op Winterakker nr. 18-20 en Uitstraat nr. 82-84. In Zwijndrecht op het adres Dollard nr. 28. In Oud-Beijerland heeft de zaak ook nog op Veilingpassage nr. 16 en Langeveld nr. 5-d gezeten. In de boekhandels – inmiddels in een BV ondergebracht – waren ook A. J. Edel en C. T. Edel deelgenoot. De zaken maakten gebruik van de inkoopcombinatie Libris. In januari 2012 ging de zaak failliet. Vier vestigingen werden daarna voortgezet door Bruna. Op de foto rechts de vestiging in Oud-Beijerland.

Berkman

Boekhandel Berkman werd in 1924 opgericht door H. Berkman aan de Dorpsstraat nr. 73 (later nr. 71-73) in Barendrecht. In 1946 staat de zaak op naam van mevr. J. Berkman-van der Pas en vanaf 1957 is J. C. Berkman de eigenaar. Na de overname in 1963 van boekhandel Centrum in Hendrik-Ido-Ambacht had Berkman tot 1965 een filiaal in deze plaats. Berkman gaf ook ansichtkaarten uit van Barendrecht en omgeving. In 1984 werd de zaak verkocht aan Bert Onnink, die sinds 1981 bij Berkman in dienst was. Hij zette de de boekhandel daarna onder eigen naam voort.

Barendrecht - Batavia

Govert Cornelis Zijlmans (1950-) startte in 1984 een antiquariaat op de Dorpsstraat nr. 171 in Barendrecht. De zaak is gespecialiseerd in oude, zeldzame, maar ook recente boeken en prentbriefkaarten betreffende Nederlands-Indië, Azië, het Caraibisch gebied, Suriname en de Nederlandse Antillen. In de loop der jaren gaf Zijlmans bijna 80 catalogi uit met aanbod op deze gebieden. De zaak is later verhuisd naar de Wilhelminastraat nr. 7 in Barendrecht. Vanaf 1988 treedt Zijlmans ook geregeld op als uitgever, meestal onder het imprint “Batavia Publishing”. Twee voorbeelden: in 1988 verscheen “M’afo”, door Mechtelly (gedichten in het Surinaams en Nederlands) en recenter (dit jaar) “Namens mijn vader : de Indische stilte verbroken”, door Marit Buur.

Zwieten

De firma Barend van Zwieten bestaat dit jaar minstens 100 jaar. In 1922 wordt de zaak voor het eerst vermeld als muziekhandel in Alphen aan den Rijn. In 1923 gaf Van Zwieten het volgende boek uit: “Methode voor het moderne gitaarspel”, door Th. Ritter. Tussen 1935 en 1940 was Barend van Zwieten mede-eigenaar van Boekhandel C. van Wieringen Jr. (samen met J. W. van Dam), maar per 1 mei 1940 trad hij uit deze vennootschap en begon onder eigen naam een algemene boek-, kantoorboek- en kunsthandel/drukkerij/lijstenmakerij/leesbibliotheek op de Hooftstraat nr. 121 (ook wel nr. 121-123). In de jaren ’50 werd de zaak geleid door J. van Zwieten. Het bedrijf richtte zich later minder op boeken en steeds meer op teken- en schilderbehoeften en de lijstenmakerij. Recenter bevond de zaak zich op het adres Hooftstraat nr. 139 (zie de afbeelding). Dit pand werd in 2015 volledig verwoest na een ongeval met de Koningin Julianabrug. Men vond daarna eerst tijdelijk onderdak in Parkvilla aan de Cornelis Geellaan, daarna (ook tijdelijk) op de Euromarkt nr. 15. Uiteindelijk werd een nieuw pand gebouwd op de oude stek: Hooftstraat nr. 141, waar de firma zich tot op de dag van vandaag bevindt.

Zaunbrecher

In 1942 opende F. A. J. Zaunbrecher een leesbibliotheek op de Hooftstraat nr. 77 in Alphen aan den Rijn. In de oorlogsjaren vroeg hij via advertenties herhaaldelijk boeken voor zijn zaak te koop. In 1959 zwaait zijn vrouw, mevr. G. Zaunbrecher-Burggraaf, de scepter. Hoe lang deze leesbibliotheek bestaan heeft, is mij niet bekend. Wel zeker is dat in 1983 een lid van de familie Zaunbrecher op het zelfde adres een videotheek uitbaatte. Het tijdperk van de particuliere leesbibliotheek was toen dan ook echt wel voorbij.

Wieringen

Als het over boekhandel/drukkerij Van Wieringen in Alphen aan den Rijn gaat, moeten we 2 bedrijven onderscheiden: de firma C. van Wieringen Jr. en de firma S. C. van Wieringen & Zn. De Algemeene Boekhandel en Snelpersdrukkerij van C. van Wieringen (later C. van Wieringen Jr.) zou opgericht zijn in 1867. Het vroegste adres dat ik heb kunnen vinden, is de Bruggestraat nr. 3. Tussen 1935 en 1940 was B. van Zwieten de eigenaar. De zaak trad incidenteel ook op als uitgever. Zo verscheen in 1912: “De Gereformeerde Kerck van Esselickerwoude in ’t kerckdorp Woubrugge”, door O. C. van Hemessen jr. In mei 1940 wordt Van Zwieten als eigenaar opgevolgd door J. W. van Dam. In mei 1942 werd vervolgens een N.V. opgericht met als deelgenoten de gebroeders J. W. van Dam en Gijs van Dam. In de jaren ’40 luidt het adres Pieter Doelmanstraat nr. 3. In de jaren ’50 was de zaak gevestigd op de Julianastraat nr. 67. Vanaf 1991 worden als eigenaren vermeld H. A. Zeelenberg en mevr. H. M. Zeelenberg-van Dam. De Courant- en Handelsdrukkerij S. C. van Wieringen & Zn. werd in 1902 opgericht aan de Lage Zijde. Eigenaren waren Simon Cornelis van Wieringen (1875-1949) en Cornelis Alexander van Wieringen (1904-1981). Eind jaren ’30 werd de boekhandelsafdeling verkocht aan Haasbeek en ging het bedrijf alleen verder als drukkerij. Toen in 1952 het 50-jarig bestaan gevierd werd, was het adres Raadhuisstraat nr. 140-146. Rond 1971 werd de zaak overgenomen door Samsom.

Verborgen Schat

In augustus 1978 openden Jan Hoekstra en Dora Hoekstra-Olthof de eerste gespecialiseerde christelijke/evangelische boekhandel in Alphen aan den Rijn onder de naam “De Verborgen Schat” op de Raadhuisstraat nr. 187. Dora Hoekstra was daarvóór al betrokken bij de verkoop via een boekenkraam op de markt van boeken van de Bijbelkioskvereniging uit Driebergen en de evangelische boekhandel “De Schatkamer” in Leiden. Het echtpaar Hoekstra had het pand op de Raadhuisstraat gekocht en woonde boven de winkel. Het assortiment bestond uit bijbels, bijbelstudiemateriaal, boeken op het gebied van geloofsopbouw en evangelisatie, muziek, ansichtkaarten en cadeau-artikelen. In 1985 verkopen de Hoekstra’s de boekhandel aan het echtpaar Harry en Miep van der Velde-Hamelink. De zaak wordt dan verplaatst naar een ruimer pand aan de Hooftstraat nr. 253 en gaat verder onder de naam “Het Anker”. Dora Hoekstra gaat daarna theologie studeren en wordt in 2009 bevestigd als predikant bij de gereformeerde wijkgemeente in Capelle aan de IJssel.

Veltman

Hendrikus Gerardus Veltman (1872-..) had in de tussen ca. 1913 en ca. 1923 een boekbinderij op de Julianastraat in Alphen aan den Rijn. Hij gaf ook Alphense ansichtkaarten uit.

Toko

Alphen aan den Rijn heeft in de loop der jaren 8 particuliere leesbibliotheken gekend. P. de Vries heeft in de jaren 1946/1947 met zijn leesbibliotheek/boekbinderij op 2 adressen gezeten. Eerst op de Van Mandersloostraat nr. 19 en later op nr. 54. In 1947 werd de zaak (tot 1949) voortgezet door M. J. de Jong.