E J Brill

Een wel heel eenvoudig stickertje voor een zaak met zo’n grote naam! De geschiedenis van de firma Brill is te lang en gecompliceerd om daaraan in dit korte bestek recht te doen. Ik beperk me dus tot de grote lijnen. Brill is natuurlijk vooral bekend als wetenschappelijke uitgeverij, maar ook de voorloper Luchtmans had al een boekhandel/antiquariaat. Jordaan Luchtmans richtte het bedrijf in 1683 op. Hij was afkomstig uit Woudrichem en had het vak geleerd bij de Gebrs. Gaesbeek in Leiden. In 1697 betrok Luchtmans het pand Rapenburg 69b. Jordaan Luchtmans werd opgevolgd door zijn zoon Samuel (I). Ook diens zonen, Samuel (II) en Johannes, werden in de zaak opgenomen. Tot 1848 heette de firma “S&J Luchtmans”. De laatste uitgever uit deze familie, Samuel III, overleed in 1809. De zaak verhuisde naar Rapenburg 78-80 (aan de overkant). De Leidse drukker Johannes Brill werd bedrijfsleider. Hij bestuurde het bedrijf samen met een lid van de familie Luchtmans, Johannes Bodel Nijenhuis. De zoon van Johannes Brill, Evert Jan, werd in 1848 eigenaar van het bedrijf. Na zijn overlijden in 1871 werd de zaak verkocht aan Adriaan Pieter Marie van Oordt. Mede-firmant werd Frans de Stoppelaar. In 1883 werd het Rapenburg verruild voor het voormalige Heilige Geest of Armen Weeshuis aan de Oude Rijn nr. 33a. De zaak werd eind 19e eeuw omgevormd tot een N.V. Na de dood van De Stoppelaar werd Cornelis Peltenburg directeur. Ik beperk me nu tot het antiquariaat. In 1894 werd een groot deel van de voorraad verkocht aan de heren Burgersdijk en Niermans. Alleen de oosterse afdeling werd voortgezet onder de naam Brill. Vanaf 1949 was het antiquariaat gevestigd op de Nieuwe Rijn nr. 2. In 1990 gaat het antiquariaat over in handen van oud-werknemer R. Smitskamp onder de naam “Oosters Antiquarium”. In 2006 wordt de zaak opgeheven. Veel wat oudere Leidenaars zullen zich nog de maandelijkse uitverkoop op zaterdagochtend herinneren (begeleid door klassieke muziek) waar soms letterlijk om boeken gevochten werd.