Eisendrath

Rond 1845 verplichtte de overheid in Noordrijn-Westfalen de joodse ingezetenen om een achternaam te laten registreren. Het hoofd van een grote joodse familie uit Haltern, Samon Nathan genaamd, koos toen voor de naam “Eisendrath”. “Eisen” staat voor kracht en “draht” voor de familieband. In de jaren daarna emigreerde alle leden van de familie naar Chicago, behalve één zoon, Baruch Eisendrath, die zich in Amsterdam vestigde als boekhandelaar/uitgever. In 1845 is zijn zaak gevestigd in de Halsteeg nr. 34. In de beginjaren werkte hij soms samen met een collega in de Muiderstraat nr. 2, M. Coster Jz. In 1847 verhuisde hij naar de Halsteeg nr. 47. Daarop volgden nog diverse verhuizingen: mei 1849 naar de O.Z. Voorburgwal nr. 216, het 4e huis van de Halsteeg, in 1854 naar de O.Z. Voorburwal A, nr. 237 en in 1859 naar de O.Z. Achterburgwal B, nr. 225, bij het Walenpleintje. Vrijwel vanaf het begin (tot ca. 1900) trad Eisendrath ook op als uitgever. In 1856 verscheen: “Een goede raad kan nooit geen kwaad : geschenk voor verloofden en jonggehuwden, door een oude varensgast in het huwelijksbootje”. Er was ook een leesbibliotheek in 4 moderne talen aan de zaak verbonden. Men gaf geregeld catalogi uit waarin de nieuwste aanwinsten werden vermeld. Na het overlijden van Baruch Eisendrath deed zijn weduwe de zaak op 1 mei 1875 over aan haar zoon Henri (1852-1922). Zij zette wel onder eigen naam de leesbibliotheek voort op de O.Z. Achterburgwal nr. 153, bij de Hoogstraat. Henri had zijn boekhandel toen op de O.Z. Achterburgwal nr. 156, bij de Oude Doelenstraat, stadhuiszijde. Vanaf 1880 wordt de zaak van de weduwe Eisendrath overgenomen door B. Eisendrath Bz. De nadruk ligt dan op de leesbibliotheek en de verkoop van kantoor-, school- en tekenbehoeften. Later wordt deze winkel tot ca. 1900 voortgezet door S. Eisendrath Bz. Henri Eisendrath verhuist rond 1879 naar het adres Rokin nr. 119, over het Leesmuseum. In 1880 wordt hij failliet verklaard, maar vrij kort daarna maakt hij een doorstart. In 1891 verhuisde hij naar Rokin nr. 117, waar de zaak tot het eind (ca. 1927) zou verblijven. In dat jaar adverteerde Henri nog met “Eisendrath’s Select Leesportefeuille”. Een broer van Henri, die daarvoor ook werkzaam was geweest in de zaak van zijn vader, begon in 1875 een eigen boekhandel, leesbibliotheek (tevens hoofdbureau der Mode-Journalen), aanvankelijk kort op de Utrechtschestraat nr. 60, later op nr. 8, bij de Botermarkt en vanaf 1879 op nr. 58. Hij was in 1877 de uitgever van het “Vliegend Nieuws van Amsterdam”. Deze zaak wordt voor het laatst vermeld rond 1882, dan op het adres Amstel nr. 113, bij de Prinsengracht. In de oorlogsjaren werden vrijwel alle leden van de familie Eisendrath in concentratiekampen omgebracht, waaronder kinderen van 4 maanden, 3 en 7 jaar oud.