Witmaar (Den Haag nagekomen)

De kantoorboekhandel van A. P. Witmaar in Den Haag zou al dateren van 1860, maar pas in 1878 vond ik de eerste vermelding. De zaak is dan gevestigd op het adres waar de firma tot het eind zou verblijven, Spui nr. 265 (later ook wel nr. 265a). Vanaf ca. 1893 presenteert de winkel zich als Boek- en Kantoorboekhandel/Advertentiebureau A. P. Witmaar & Zoon. Dan heeft Gerard Witmaar (1865-1917) zijn intrede gedaan. Na zijn overlijden wordt de naam van de zaak gewijzigd in Firma G. Witmaar, maar vanaf 1921staat er in advertenties “Boekhandel v/h firma G. Witmaar”. Wie dan de scepter zwaait is niet duidelijk. Vreemd is dat Sijthoffs adresboek van de boekhandel in 1929 dan gewoon weer rept van ”A. P. Witmaar & Zoon”. Laatste signalering in 1934. Het stempel is helaas slecht leesbaar.

Ulysses (Den Haag nagekomen)

Willem Molenaar (1944-…) was van jongs af aan gefascineerd door boeken. Direct na de middelbare school deed hij in verschillende boekhandels ervaring op voor hij in 1969 op de Denneweg nr. 108 (later nr. 108/108a) in Den Haag een eigen literaire boekhandel begon onder de naam “Ulysses”. Molenaar was vermoedelijk een fan van James Joyce. Naar mijn mening werd het de beste literaire boekhandel van Den Haag. Er werden af en toe ook presentaties gehouden. De zaak werd later een B.V. en als vennoot wordt genoemd H. Bruynis. Ulysses gaf ook enkele publicaties uit. Zo verscheen in 1981 “De ongeruste parapluie : notities over muziek, 1970-1980”, door Otto Ketting. In 1997 werd Ulysses overgenomen door de Amsterdamse boekhandel Het Martyrium.

Van der Stap (Den Haag nagekomen)

C. van der Stap had een boekbinderij op het adres Beestenmarkt 71a in Den Haag. Periode onbekend.

Stanza (Den Haag nagekomen)

Toen de uit 1881 daterende boekhandel Van Hoogstraten op het Noordeinde nr. 98 in Den Haag in 2018 de deuren sloot, opende Karina Romany, die als vrijwilligster bij Van Hoogstraten werkzaam was, op dit adres per 1 mei van dat jaar haar eigen boekhandel. Het gaat om een internationale boekhandel waar boeken aangeboden worden in een groot aantal talen, engels, frans, spaans, portugees, italiaans, russisch etc. Verder is er niche-specialisme: international law books. De naam van de zaak verwijst naar een begrip uit de poëzie. Stanza staat voor een groep versregels die binnen een gedicht een eenheid vormt, bedoeld om in een pauze de gedachten te organiseren. Iets wat bij deze boekhandel ook zeker moet lukken.

't Hart (Den Haag nagekomen)

De boekbinderij van W. G. ‘t Hart was tussen 1907 en 1927 gevestigd op de Zuid-Buitensingel nr. 122L in Den Haag.

Die Haghe (Den Haag nagekomen)

Wetenschappelijke boekhandel en antiquariaat/advertentiebureau “Die Haghe” was aanvankelijk (ca. 1926/1927) gevestigd op het adres Hobbemastraat nr. 298 in Den Haag. In de jaren ’30 (tot ca. 1937) was het adres Vondelstraat nr. 216 (ook wel nr. 214-216). In een advertentie presenteerde de firma zich als “het grootste magazijn voor 2e hands schoolboeken in Den Haag, met de conditie: ruiling (bij afkeuring door de docent) ten allen tijde”. In de jaren 1918/1919 bevond zich een advertentiebureau “Die Haghe” op de Veenestraat nr. 32 en de Kettingstraat nr. 1. Of dat een voorloper van bovengenoemde winkel was, is mij niet bekend.

AKO (Den Haag nagekomen)

De Amsterdamsche Kiosk-Onderneming (AKO) werd in 1878 opgericht door winkelier J. Bles, maar al snel overgenomen door Martin Wolff. Het aantal kiosken werd razendsnel uitgebreid, verspreid over het hele land, vaak op stations. De landelijke spreiding maakte een naamswijziging noodzakelijk: “Algemene Kiosk-Onderneming (AKO)”. In 1969 werd de keten overgenomen door de Verenigde Lectuur Bedrijven (VLB). Later werd de Audax-groep in Gilze eigenaar. Hier een stempel van één van de Haagse vestigingen op Stationsplein nr. 49. Een ander Haagse vestiging: AKO Babylon, Kon. Julianaplein nr. 30.

Rijken van Olst (Hillegom nagekomen)

In 1917 nam G. J. Rijken van Olst de boek- en kunsthandel van J. H. Spenkelink in Hillegom over. De zaak ging verder als kantoorboekhandel. Rijken van Olst was agent van De Standaard en De Nieuwe Leidsche Courant. Tot hoe lang de zaak bestaan heeft en op welk adres is mij niet bekend.

Opkomst (Rijpwetering nagekomen)

Rijpwetering is weliswaar een klein dorp (tussen de 1000 en 2000 inwoners), maar ook daar was tot in de jaren ’70 een leesbibliotheek gevestigd, leesbibliotheek “De Opkomst”, adres onbekend.

Rouwenhorst (Naaldwijk nagekomen)

J. Snijdoodt had vanaf ca. 1894 een boekhandel/leesbibliotheek en drukkerij op het adres Heerenstraat nr. 28 in Naaldwijk. De drukkerij had hij overgenomen van E. van Bergen & Co. Snijdoodt trad in 1924 eenmalig op als uitgever van: “Geschiedenis van Naaldwijk van de vroegste tijden tot de 20e eeuw”, door Eduard van Bergen. In 1926 verkocht hij zijn drukkerij aan Th. M. M. Greven en in 1928 deed hij de boekhandel/leesbibliotheek over aan J. J. Rouwenhorst. Vanaf dat moment was er sprake van boekhandel/leesbibliotheek J. J. Rouwenhorst, v/h J. Snijdoodt”. Rouwenhorst verzorgde overigens ook drukwerk. De zaak gaf in de jaren ’30 16 verschillende “glanzende fotobriefkaarten” uit van Naaldwijk en omgeving. Vanaf 1932 was de winkel gevestigd op Heerenstraat nr. 37. In 1937 werd J. J. Rouwenhorst failliet verklaard.

Bik (Delft - nagekomen)

Bik (Delft – nagekomen) In de jaren ’30 was boek- en kunsthandel G. J. Bik gevestigd op het adres Julianalaan nr. 8 in Delft. In 1931 was de zaak met een stand aanwezig op een occulte tentoonstelling in gebouw “Harmonia” (Oosteinde nr. 175) waar men een ruim aanbod presenteerde van boeken op het gebied van astrologie, maconnerie, spiritisme, theosophie etc.

Peeren (Brielle - nagekomen)

Kantoorboekhandel Peeren was actief tussen 1959 en 1991. De zaak was gevestigd op Voorstraat nr. 20 in Brielle. Als eigenaren worden genoemd: mevr. J. Peeren-van der Zee (1959-1980) en E. Ch. R. Draaisma-Kok (1980-1991).

Libri secundi

Voor Bernadette Kuipers een eigen antiquariaat begon in Amsterdam was ze eerst actief als boekbindster en werkte daarna enkele jaren in een antiquariaat in Weesp. In 1997 ging ze van start met antiquariaat “Libri secundi” (L.s.) op het adres Weissenbruchstraat nr. 29. In 2017, toen de fors verhoogde huur voor het pand niet meer op te brengen was, besloot Bernadette de zaak te sluiten.

Letipiro

De bewoners van de Jacob van Lennepstraat in Amsterdam die van sex-bladen hielden, hadden in de jaren ’50 en ’60 dicht bij huis ruime keus.”Letipiro” op nr. 191 verkocht naast seks-bladen ook seks-artikelen. Zijn buurman op nr. 193, meneer Pilo bood eveneens sexbladen aan en had tevens een leesbibliotheek.

Hütte

Clementine Marie Hütte (1904-1980) verhuisde in 1931 vanuit Duitsland naar Amsterdam. In de jaren ’40 had ze een leesbibliotheek op het adres Kadijksplein nr. 9.

Hoff

Kantoorboekhandel/leesbibliotheek C. E. Hoff was vanaf 1946 gevestigd op het adres 1e Sweelinckstraat nr. 24 in Amsterdam-Zuid. Eigenaresse was mevr. C. E. Alleman-Hoff. De zaak werd in 1957 opgeheven.

Eppinga

De boekbinderij van H. Eppinga was begin jaren ’50 gevestigd op de Oudezijds Achterburgwal nr. 124 in Amsterdam. Eind jaren ’50 was men verhuisd naar nr. 117. In augustus 1971 trof het noodlot de firma. De binderij en persvergulderij - toen op Oudezijds Achterburgwal nr. 108, vlakbij de Damstraat - werd door brand volledig verwoest. Het bedrijf is daarna kennelijk verhuisd naar de Laurierstraat nr. 180, want in 1978 wordt de boekbinderij (dan H. A. Eppinga) op dat adres failliet verklaard.

Deutsche Leih-Bibliothek

De uit Oost-Pruisen afkomstige jurist Dr. Kurt Willy Hirsch verliet het nazistische Duitsland in augustus 1933 en vestigde zich in Amsterdam. Vanuit zijn woning aan de Biesboschstraat nr. 65huis begon hij de “Duitsche Leesbibliotheek/Deutsche Leih-Bibliothek” (D.L.B.). De klanten betaalden 10 cent per week of namen een abonnement voor 75 cent per maand. Op een slagersfiets bezorgde hij desgewenst ook boeken aan huis. Hirsch was enige tijd de buurman van de familie Frank op het Merwedeplein. Edith Frank, de zus van Anne, leende geregeld boeken bij hem. In zijn leesbibliotheek waren uit Oostenrijk afkomstige zegels te koop die zich richtten tegen het antisemitisme. Hirsch had ook een nevenvestiging op het adres Cliostraat nr. 30. In mei 1940 veranderde hij zijn naam in Robert Harben en vluchtte toen naar Engeland waar hij opnieuw een leesbibliotheek begon.

Blokjesman

De Joodse boekhandelaar Herman Blokjesman (Amsterdam 1887 – Auschwitz 19 februari 1943) begon ca. 1924 een boekhandel, annex leesbibliotheek op het adres Iepenplein nr. 7 (ook wel nr. 9). Rond 1937 verhuisde de zaak naar de 1e Oosterparkstraat nr. 178. Herman Blokjesman werd in 1943 in Auschwitz vermoord.

Amerongen

Boekhandel P. F. van Amerongen was in de jaren ’30 gevestigd op het adres Gerard Doustraat nr. 234 in Amsterdam. Er was ook een leesbibliotheek aan de zaak verbonden.

Altijd doende

In welke periode de drukkerij/kantoorboekhandel met de merkwaardige naam “Altijd doende zelden thuis” actief was op de J. P. Heijestraat nr. 172 in Amsterdam heb ik helaas niet kunnen ontdekken.

Zweers

Henricus Antonius Zweers opende per 1 mei 1844 een boekhandel in de Warmoesstraat, over de Sint Jansstraat nr. 191 in Amsterdam. Hij vestigde speciaal de aandacht op zijn aanbod van theologische en wetenschappelijke werken. Ook overwoog hij een R.K. leesbibliotheek te beginnen, maar daar is het, voor zover ik heb kunnen nagaan, niet van gekomen. Vanaf het begin trad Zweers ook op als uitgever. In 1847 verhuisde de zaak naar de Kalverstraat, “tusschen de Osjessluis en de Olieslagersteeg”, nr. 168. In 1949 ging Zweers een vennootschap aan (voor 6 jaar) met Johannes Franciscus Antonius Beukman. Naast de boekhandel exploiteerden de heren toen ook een “boek- en kantoorwerkdrukkerij”. De boekhandel “Zweers & Beukman” bevond zich toen op de Kalverstraat, over de R. K. kerk Het Boompje. De vennootschap was geen lang leven beschoren. Al in 1850 ging Zweers onder eigen naam verder op het adres Kalverstraat nr. 128, bij de Munt. Later in de jaren ’50 luidt het adres Kalverstraat, bij de Munt, nr. 152. In 1860 werd de winkel opnieuw verplaatst, nu naar het Singel, bij de Munt D, nr. 156. Er zouden nog meer verhuizingen volgen. In 1866 keert de zaak terug naar de Kalverstraat, bij de Munt D, nr. 152. In de jaren ’70, inmiddels presenteert de zaak zich vooral als muziekhandel, is het adres Kalverstraat , bij de Munt nr. 234. In de laatste periode wordt de boekhandel niet meer genoemd. Dan ligt de nadruk op het “Piano-magazijn” van Zweers & Co op het Rokin, over het Badhuis, nr. 156. Als uitgever richtte Zweers zich vooral op muziek-gerelateerde publicaties, maar als Leidenaar kan ik het niet laten de aandacht te vestigen op de volgende uitgave van de firma uit 1862: “Leiden ontzet : gedicht “/ van H. J. Schimmel ; voor mannenstemmen (solo en koor) met begeleiding van groot orkest, gecomponeerd door Richard Hol (artiestennaam van Rijk Holle). In februari 1886 werd, wegens sterfgeval, een grote opruiming gehouden.

Zwartenkot

Cees Zwartenkot opende in 1983 boekhandel “De Verre Volken/Ethnographic Art Books” aan de Steenstraat nr. 1A in Leiden, bij het Museum voor Volkenkunde. De zaak bood uitsluitend boeken aan over niet-westerse kunst, zowel nieuw als antiquarisch. Hij had echter ook een zaak aan de Kerkstraat nr. 93 in Amsterdam met het zelfde aanbod. Deze vestiging verhuisde later naar de Spiegelstraat nr. 8. Tegenwoordig biedt hij zijn boeken voornamelijk op internet aan, maar een selectie uit zijn voorraad was geruime tijd te bewonderen en te koop in de museumwinkels van het Wereldmuseum in Rotterdam, het Afrika Museum in Berg en Dal en het Museum voor Volkenkunde in Leiden. Nu alleen nog in het Museum voor Volkenkunde in Leiden. Tussen 2001 en 2021 gaf Zwartenkot onder het imprint C. Zwartenkot Art Books diverse publicaties uit m.b.t. zijn specialisme.

Zwart op wit

Boekhandel “Zwart op wit” begon in 1985 als een inloopzaak die zich vooral onderscheidde door het grote aanbod van buitenlandse kranten en tijdschriften én door het feit dat de zaak ook op zondag geopend was, ontwikkelde zich al snel tot een geliefde boekhandel in de buurt. Als eigenaar wordt vermeld J. M. (Mark) Carpentier Alting. In januari 2019 werd boekhandel Mulder op de Corn. Schuytstraat nr. 14-h overgenomen. Recenter wordt als eigenaar Rita Altena vermeld.

Zwart

In 1914 begon J. D. L. Zwart een technische boekhandel op het adres 1e Helmersstraat nr. 162huis. In 1916 wordt als “hoofdkantoor” van de zaak 1e Helmersstraat nr. 209 vermeld (het woonadres van de eigenaar). In juni 1917 ging J. D.L. Zwart failliet. De zaak werd in 1918 voortgezet als “Technische Boekhandel v/h J. D. L. Zwart”. Deze boekhandel werd in 1924 overgenomen door boekhandel Edelman & Barendregt.

Zuiderboekhandel

De Zuiderboekhandel in Amsterdam moet al voor 1934 bestaan hebben, want in dat jaar wordt in het Nieuwsblad voor de Boekhandel gemeld dat de Commanditaire Vennootschap “De Zuiderboekhandel” samengevoegd is met boekhandel P. van Rossum Jr. Vermoedelijk is dat geen succes geworden, want in 1936 drijft mevr. Margaretha Petronella Elisabeth Hofman “De Zuiderboekhandel” (N.V.) op het adres Maasstraat nr. 135. In 1938 gaat de zaak over in handen van H. Steenhoff, die al in 1937 benoemd was tot mededirecteur van de vennootschap. Gesignaleerd tot 1949.

Zuid 3

Leescentrale “Zuid” Hier wordt weliswaar de term “leescentrale” gehanteerd, maar ik ga er toch van uit dat het hier om een leesbibliotheek gaat die zich met deze naam wilde onderscheiden. De zaak was in de jaren ’40 gevestigd op het adres Roompotstraat nr. 20 in Amsterdam.

Zuid 2

Als je leesbibliotheek zich in Amsterdam-Zuid bevond, was de verleiding natuurlijk groot om de zaak de naam “Zuid” te geven. Hier een stempel van een 2e leesbibliotheek met die naam. Leesbibliotheek, annex sigarenzaak “Zuid” van J. M. J. Schillings en mevr. A. J. Schillings-Rooswinkel in de jaren ’60 op het adres Ceintuurbaan nr. 167. De zaak zou ook enige tijd op Ceintuurbaan nr. 32 gezeten hebben. In de jaren ’20 was er ook nog een leesbibliotheek “Zuid” op het adres Amstellaan nr. 80. Daar heb ik geen stempel van.