Staal

Emanuel Levie Staal (1852-1943), eerder werkzaam als kantoorbediende en diamantwerker , werd vanaf 1886 actief als boekhandelaar. Aanvankelijk waarschijnlijk met een kraam op de Nieuwmarkt of het Waterlooplein, maar vanaf 1894 had hij een winkeltje op het adres Staalstraat nr. 17hs in Amsterdam, waar hij 2e hands en afgeprijsde nieuwe boeken (ramsj) verkocht. Hij handelde ook in stempels en naamplaten. Begin 20e eeuw werd de zaak uitgebreid met een leesbibliotheek, wat in de loop der jaren de hoofdactiviteit werd. In 1935 draagt Emanuel Staal de zaak over aan zijn zoon Jacob (1887-1942), die de leesbibliotheek in 1938 verplaatste naar de Staalstraat nr. 13a, hoek Verversstraat, waar hij in het voorjaar van 1937 de sigarenwinkel had overgenomen van Gerrit Hendrik Ziegeler. De meeste leden van de Joodse familie Staal overleefden de oorlog niet. Jacob Staal besloot in 1941 de leesbibliotheek op te heffen. Hij werd in 1942, samen met zijn vrouw en zoontje Emanuel via Westerbork afgevoerd naar Auschwitz, waar ze in december werden vergast. Emanuel Staal (inmiddels 90 jaar oud) overleed op 22 januari 1943 in Westerbork.

Sport

Alweer een combinatie leesbibliotheek/sigarenmagazijn. “Sport” op het adres Adm. De Ruyterweg nr. 295 in Amsterdam-West. Periode en eigenaar bij mij niet bekend.

Sporadisch

Beeldend kunstenaar Diederik van Kleef (1954-..) was vanuit zijn woning Sarphatipark nr. 127hs in Amsterdam vanaf begin jaren ’90 op diverse fronten actief. Hij had er zijn atelier, hij gaf publicaties uit in beperkte oplage en dreef er zijn antiquariaat “Sporadisch Antiquarisch” (kunst-, kult- en kulboeken). Met dat laatste onderscheidde hij zich op originele wijze van zijn collega’s. Zijn winkeldochters plaatste hij in de vensterbank met de mededeling dat men bij hem dag en nacht boeken kon aanschaffen voor 1 gulden (later 1 euro). Vond je midden in de nacht iets van je gading, gooi een euro in de brievenbus en neem het mee. Vanaf dat moment was je volgens Diederik “fan van de vensterbank”. Diederik was vele jaren mijn overbuurman op de wekelijkse boekenmarkt op het Spui. Sinds 2013 woont hij in Frankrijk, waar hij zijn carrière als kunstenaar voortzet.

Speijk

Leesbibliotheek “Van Speijk” van C. H. Arbous heeft in Amsterdam op 2 adressen gezeten. Op de Van Speijkstraat nr. 94 en op de Eikenweg nr. 10. Nadere gegevens ontbreken.

Spitael

De combinatie tabakswinkel-leesbibliotheek is al heel vaak voorbijgekomen. Hier weer een voorbeeld. Johannes Michaël Spitael had in 1929 een tabak- en sigarenmagazijn op het adres Houtrijkstraat nr. 100 in Amsterdam. In 1933 blijkt de zaak verhuisd naar Houtrijkstraat nr. 58. Later breidde hij zijn winkel uit met een uitgebreide leesbibliotheek (6000 delen). In de jaren ’40 was de zaak gevestigd op het Krugerplein nr. 5 in Amsterdam-Oost.

Spiegel

Op 20 mei 1899 opende R. Bueno de Mesquita op het adres Mauritsstraat nr. 16, hoek Swammerdamstraat in Amsterdam-Oost “Schrijf- en Kantoor-Boekhandel/Leesbibliotheek R. Bueno de Mesquita”. Het ging om een joodse boekhandel. De familie Bueno de Mesquita onderhield nauwe banden met de eveneens Joodse familie van Joseph van Spiegel. Eén van de dochters van Van Spiegel trouwde met een zoon van Joseph, Jacob Bueno de Mesquita. Vanaf 1906 ging de boekhandel verder onder de naam “Van Spiegel’s Boekhandel” (zie etiket), met als eigenaar mejuffrouw R. (Roza?) van Spiegel. In 1940 werd in advertenties nog nadrukkelijk gewezen op de uitgebreide leesbibliotheek van de zaak. Maar na 1941 werd deze boekhandel niet meer vermeld, wat ongetwijfeld te maken had met de tegen Joden gerichte maatregelen van de bezetter. Verschillende dochters van Joseph van Spiegel werden in 1943 omgebracht in Auschwitz en Sobibor.

Spanje

In de jaren ’40 van de 19e eeuw had J. H . van Spanje een boekhandel op het adres Kalverstraat, bij het klooster nr. 115. Het afgebeelde etiket vermeldt “In de berg Sinaï”, wat vermoedelijk de naam was van het pand op de Kalverstraat. Na het overlijden van de eigenaar deelde de weduwe J. H. van Spanje-Pruymboom mee dat de Amsterdamse boekhandelaar J. S. de Haas (hier eerder behandeld) zich belast had met de liquidatie van de zaak.

Spaarenberg

De kantoorboekhandel van L. J. Spaarenberg was (vermoedelijk in de jaren ’50) gevestigd op het adres Lanseloetstraat nr. 27 I in Amsterdam-West. Nadere gegevens ontbreken.

Snelders

L. F. M. Snelders had vanaf 1902 een rooms-katholieke boek- en kantoorboekhandel op het adres Van Woustraat nr. 59 in Amsterdam (Snelders & Zoon). Naast boeken (lijdensoverwegingen, devotieboeken etc.) bood men, zoals gebruikelijk in dit soort zaken, ook devotionalia aan (kruisen, beelden etc.). In 1912 ging de zaak failliet.

Smurfje

Al eerder kwam hier “Ruil-Boekenbar Oost” ter sprake op het adres Ruyschstraat nr. 101 in Amsterdam (jaren’60/’70). Deze zaak vermeldde op stempels naast Oost ook wel de naam “Smurfje”. Boekenbar “Oost” heeft ook op de 2e Oosterparkstraat nr. 76 gezeten. Het lijkt me plausibel, gezien de unieke naam, dat ruil-boekenbar “Smurfje (in-verkoop-inruil) op de Linnaeusparkweg nr. 95, waarvan hier een stempel afgebeeld is, van de zelfde eigenaar was. In 1981 heropende overigens ruilboekenbar “’t Smurfje” op het adres 1e Van Swindenstraat nr. 40. Een waar “Smurfje-concern”!

Smits

De afgebeelde etiketten zijn weliswaar afkomstig uit boeken, maar ik heb toch de indruk dat boeken maar verantwoordelijk waren voor een klein deel van de omzet. Kantoorboekhandel J. A. Smits timmerde vooral aan de weg met sportbenodigdheden (van Temmink & Zoon, padvindsters 10% korting), huisvlijtbenodigdheden (van Sinderam & Co), vulpenhouders (ook reparatie), kinderspeelgoed etc. De zaak was tussen 1927 en 1940 gevestigd op de Willemsparkweg nr. 166 in Amsterdam-Zuid.

Smith

De Engelse boekhandelsketen W. H. Smith, ooit in 1792 begonnen met een krantenstalletje in Londen, opende in 1989 een vestiging in Amsterdam in het door Berlage ontworpen pand op de Kalverstraat nr. 152. De leiding was in handen van Annemarie Behrens en Wim Kamsteeg. In november 1997 werd de zaak overgenomen door een andere Engelse boekhandelsketen, Waterstones. W. H. Smith opende rond 2019/2020 weer 2 vestigingen op Schiphol op de F-pier en de D-pier.

Smaragd

Leesbibliotheek/boek-, stempel- en papierhandel “Smaragd” op het adres Smaragdstraat nr. 27 (ook wel nr. 25-27) in Amsterdam-Zuid. De term stempelhandel ben ik nog niet eerder tegengekomen. Nadere gegevens ontbreken helaas.

Sluyter

In april 1913 vestigde J. W. F. Sluyter zich als boekverkoper in Soerabaja, Goebeng Boulevard nr. 11. In 1922 wordt als adres vermeld Koninginneweg nr. 22. In januari 1922 opende hij in Amsterdam op de Stadhouderskade nr. 62 een inkoopkantoor. In juli 1926 volgde een filiaal in Willemstad op Curacao (de eerste boekhandel op Curacao!). Een ander filiaal werd ca. 1930 in Malang geopend. Zowel in Soerabaja als Malang war er een leesgezelschap aan de zaak verbonden onder de naam “Utile dulci” (het nuttige met het aangename). In november 1927 was Sluyter een vennootschap aangegaan met L. W. J. Welter: “N.V. Algemeene Import-boekhandel J. W. F. Sluyter”. In 1932 trad Welter uit de vennootschap en hij zette toen de vestiging in Curacao voor eigen rekening voort onder de naam “Boekhandel Sluyter Curacao”. Deze zaak trad ook op als uitgever, o.a. van “De cactusflora van Curacao”, door C. P. Amelunxen (1931). In 1934 werd de Curacaosche vestiging overgedragen aan de firma Mensing & Co die de zaak voortzette onder de naam “Hollandsche Boekhandel”. In Amsterdam werd in januari 1933 een inkoopkantoor geopend op de Valeriusstraat nr. 238. Rond 1938 was er ook een vestiging in Den Haag op de Prinsengracht nr. 83. In Indonesië en Curacao gesignaleerd tot ca. 1942/1943.

Sluisje

B. P. Fiolet had tussen ca. 1959 en ca. 1971 een boek-, kantoorboek- en kantoormachinehandel op het adres Nieuwendammerdijk nr. 363 in Amsterdam-Noord. Hij had overduidelijk een band met dit stadsdeel, want in 1997 was hij redacteur van de volgende publicatie: “Amsterdam aan de overkant van het IJ : Nieuwendam, van mensen en bedrijven die voorbij gingen, gebleven en gekomen zijn”.

Sluis 2

Sluis’ leesbibliotheek/boek- en kantoorboekhandel was in de jaren ’40 gevestigd op het adres Daniel Stalperstraat nr. 88, bij de Ferd. Bolstraat in Amsterdam-Zuid.

Sluis

Boekhandel/leesbibliotheek “De Sluis” op het adres Overtoom nr. 556 in Amsterdam ontleende de naam aan de Overtoomsesluis die vroeger in de nabijheid lag. De kantoorboekhandel had als specialiteit wenskaarten en men kon er ook terecht voor druk- en bindwerk. In de jaren ’40 wordt als eigenaar J. A. ter Klei vermeld en tussen 1960 en ca. 1979 P. H. A. Jansen.

Sleeswijk

Op 4 december 1891 opende Johannes Adrianus Sleeswijk (1868-..) een “oude en nieuwe boekhandel” op het adres Nieuwe Heerengracht nr. 7 in Amsterdam. Zijn 1e prijscatalogus met antiquarische boeken was al gereed. Hij werd aan de “confraters” aanbevolen door uitgever S. L. van Looy, waar hij daarvoor ruim 4 jaar werkzaam was geweest. Tussen 1891 en 1901 gaf Sleeswijk minstens 18 catalogi uit, vaak met de titel “Iets voor allen”. Eind 19e eeuw werd Sleeswijk agent voor de firma De Vries en Fabricius, boekhandel/uitgeverij in Bandoeng. In 1901 deelde hij mee dat zijn “debietzaak”” zich in hoofdzaak zou gaan bepalen tot “secondhandel en export naar Indië”. Sleeswijk was ook actief als uitgever. In 1898 verscheen “Onze oost door een Oudgast” (onmisbaar voor hen die naar Indië vertrekken). Per 1 mei 1905 verkocht Sleeswijk zijn debietzaak aan de firma Ranning Eylerts. Sleeswijk vertrok naar Bussum waar hij zich vestigde als boekhandelaar/uitgever. Hij zou zich grote bekendheid verwerven met de uitgave van kaarten en atlassen. Met name de “Sleeswijk zakatlas” was een begrip. Vanaf 1922 mocht hij zich hofleverancier noemen. Het bedrijf in Bussum werd in 1937 opgeheven.

In augustus 2019 begon ik met deze serie over Nederlandse boekhandels/leesbibliotheken en boekbinders. Vandaag passeert de 2000ste zaak de revue.

St. Franciscus

Op het adres Corn. Krusemanstraat nr. 72 in Amsterdam hebben minstens twee rooms-katholieke boekhandels gezeten. In de jaren ’30 was dat “Boekhandel F. J. Beijer” en in de jaren ’50 had Marinus Johannes Zalmstra er de religieuze boek- en kunsthandel “St. Franciscus van Assisië”. Hij ging in 1958 failliet.

St. Antonius

Antoon Faas had in de jaren ’30 een rooms-katholieke boekhandel onder de naam Magazijn “St. Antonius” op het adres Quellijnstraat nr. 21 in Amsterdam-Zuid. Naast boeken had hij ook kerkbenodigdheden en religieuze artikelen in de aanbieding, onder meer een uitgebreide collectie H. Hart beelden.

Simons

Op 18 oktober 1890 openden de gebroeders Simons de deuren van hun “Magazijn in kantoor-, school-, schrijf- en teekenbehoeften en luxe artikelen” op het adres Wolvenstraat nr. 21 in Amsterdam. Uit de etiketten blijkt dat er later ook sprake was van een boekdrukkerij en een linieer- en perforeerinrichting. In 1893 werd een 2e vestiging geopend op de Heiligenweg nr. 34, hoek Handboogstraat. In 1894 wordt de Wolvenstraat verlaten en vanaf 1895 is er een 2e vestiging op de Kalverstraat nr. 124. Vanaf 1912 is het enige adres Kalverstraat nr. 105. Het assortiment van de firma is zeer breed; naast het gebruikelijke aanbod van dit soort bedrijven, bieden de gebroeders ook menu’s en tafelversieringen aan. Begin jaren ’20 verhuist het bedrijf naar het laatste adres, P. C. Hooftstraat nr. 39-41. De zaak heeft bijna 80 jaar bestaan. In 1970 bevindt zich op de P. C. Hooftstraat nr. 39-41 “De Papeterie, v/h Gebr. Simons”.

Sikken 2

Naast J. F. Sikken was er in dezelfde periode nog een andere Sikken in Amsterdam actief in het boekenvak. Vanaf ca. 1883 had Eduard Heinrich Sikken een algemene boekhandel/uitgeverij/leesinrichting op het adres Paleisstraat nr. 29. De leesinrichting droeg de (veel gebruikte) naam “Elck wat wils”. In 1900 gaf Eduard Sikken uit: “Boerenliederen : poëzie over de Boerenoorlog”, door Fritz Lienhard. In 1911 verhuisde zijn zaak naar Singel nr. 279. Tussen ca. 1903 en 1911 had hij ook een filiaal in Zandvoort op het adres Passage nr. 5. Na zijn faillissement in 1914 zette Sikken zijn arbeidzame leven voort als kantoorbediende.

Sikken

Per 1 maart 1879 deed Louis David Petit (1847-1918) zijn boekhandel op het adres Hartenstraat nr. 10 in Amsterdam over aan Johannes Fredericus Sikken. Sikken handhaafde aanvankelijk de naam Petit: “Binnen- en Buitenlandsche Boekhandel Petit & Sikken”, maar per januari 1883 werd de naam veranderd in “Binnen- en Buitenlandsche Boekhandel J. F. Sikken”. Al vanaf 1880 trad de firma ook op als uitgever (bijv. van de “Volksalmanak voor het jaar 1881 voor de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen”). Sikken had al langer samen met Johannes Peters een leesinrichting (“Leesinrichting Sikken & Peters”). In een advertentie wordt zelfs beweerd dat die is opgericht in 1854! In mei 1885 werden de boekhandel/uitgeverij én de leesinrichting verplaatst naar de Heerengracht b/d Hartenstraat nr. 226. In oktober 1887 gaan Johannes Peters en Herman Isaac Rietveld een vennootschap aan met het doel een boekhandel te exploiteren onder de naam “Fa. Sikken & Co” op de Heerengracht nr. 226. J. F. Sikken ging zelf door als uitgever. Er blijven dan ook tot 1915 publicaties bij hem verschijnen. In 1888 werd de leesinrichting van Sikken & Peters verplaatst naar Singel, b/d Paleisstraat nr. 293. In 1893 wordt boekhandel Fa. Sikken & Co geliquideerd; in november vindt een liquidatie-verkoop uit het magazijn van Sikken plaats bij boekhandelaar R. W. P. de Vries op de Warmoesstraat.

Siestrop

Jan Harmen Hendrik Siestrop (1874-1946) was aan het eind van de 19e eeuw twee jaar actief als verpleger voor het Rode Kruis tijdens de Boerenoorlog in Zuid-Afrika. Toen hij in 1900 terugkeerde naar Nederland trad hij in dienst van de vakorganisatie voor verpleegkundigen Nosokómos als beheerder van het Centraal Bureau voor particuliere verplegers en verpleegsters. Maar in het zelfde jaar begon hij daarnaast een kantoor-, boek- en papierhandel /advertentiebureau op het adres Ferd. Bolstraat nr. 7 in Amsterdam. In juni 1916 verkocht Siestrop zijn boekhandel aan Albertus Overweg, die de zaak voortzette onder de naam “Haverman’s Boekhandel”.

Sienjaal

Al vanaf 1940 was er op het adres Weteringschans nr. 177 in Amsterdam een boekhandel gevestigd. Eerst boekhandel Boekman, door oorlogsomstandigheden gedwongen, voortgezet door Aaltje Schippers. Zij verkocht de zaak in 1985 aan het kunstenaarsechtpaar A. M. (Tony) de Vree en Rob Koekkoek. Vanaf dat moment heette de boekhandel “Het Sienjaal”. Vier jaar later namen Hella en Elsbeth Hemmink de winkel over; ze handhaafden de naam. Boekhandel Het Sienjaal is nooit erg succesvol geweest. Pas toen Ton Schimmelpennink de bijna failliete winkel in 1993 overnam, ging het steil bergopwaarts: “Boekhandel Schimmelpennink”.

Sieben 2

Sieben’s Leesbibliotheek in de 2e Boomdwarsstraat nr. 6 in Amsterdam. Periode onbekend (waarschijnlijk jaren ’30). Op het zelfde adres zat in de jaren ’50 leesbibliotheek “Jantje van Alles” (eigenaar H. J. Krikke). Het is niet waarschijnlijk dat deze leesbibliotheek iets te maken heeft met de kantoorboekhandel van J. W. Sieben die gisteren voorbijkwam.

Sieben

J. W. Sieben had in de jaren ’60 en ’70 een boek- en kantoorboekhandel op het adres Barentzstraat nr. 65 in Amsterdam. Nadere gegevens ontbreken.

Seyffardt

In september 1849 vestigde J. L. Willem Seyffardt (1828-1912) zich als “Duitsch-Hollandsche boekhandelaar en kaartverkooper” op het adres Singel nr. 221 in Amsterdam. Hij had in de jaren daarvoor ervaring opgedaan in een Nederlandse en Duitse boekhandel. Vanaf het begin trad hij ook op als uitgever. Eén van zijn eerste uitgaven was: “Dr. Hilton’s zenuw-pillen, een woord over de werking, het gebruik en de aanschaffing van dit beproefd geneesmiddel”, door Dr. Cernow. In 1850 verhuisde de zaak naar de Nieuwendijk nr. 69, bij den Oudenbrugsteeg. In 1852 verhuisde Seyffardt opnieuw, nu naar Damrak H, nr. 68, bij den Dam, over de Beurs (vanaf 1875 Damrak nr. 99). Rond 1870 werd Seyffardt ook actief als muziekhandelaar/muziekuitgever; daarnaast presenteerde de zaak zich ook als “Centraal Bureau voor Annoncen”. Per 1 juli 1890 trad de oprichter uit de zaak. Hij werd toen opgevolgd door 3 zoons: J. L. Willem Seyffardt Jr. (1856-1941), Johan Nicolas Seyffardt en August Lodewijk Willem Seyffardt. Vanaf dat jaar was er sprake van een N.V. De boekhandel was naast het aanbod in Nederlandse en Duitse boeken gespecialiseerd in land- en zeekaarten. J. L. W. Seyffardt Jr. was zeer actief binnen het boekenvak. Hij was jarenlang bestuurslid van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels en commissaris van het Bestelhuis. In 1919 verplaatste J. L. W. Seyffardt Jr. met zijn zoon Cornelis de muziekhandel naar de Gravenstraat nr. 6. In 1926 richtte hij samen met zoon Cornelis en W. L. Salm de N. V. Boek- en Muziekhandel Seyffardt op. De muziekuitgeverij werd in 1929 overgedaan aan muziekhandel G. Alsbach & Co, maar uitgaven op ander gebied bleven tot ca. 1933 bij Seyffardt verschijnen. In 1932 trok J. L. W. Seyffardt zich uit de zaak terug. In 1936 ging de firma in liquidatie.

Senechal

Senechal’s boekhandel en uitgebreide leesbibliotheek met boeken op elk gebied was in de jaren ’40 gevestigd op de John Franklinstraat nr. 89 in Amsterdam. Opgeheven in 1948.

Schuit

K. Schuit had in de jaren ’40 en ’50 van de 19e eeuw een boekbinderij in Amsterdam in de Kerkstraat, bij de Leidschegracht nr. 249. Rond 1855 luidt het adres Kerkstraat, bij de Leidschegracht J T, nr. 282. Bij Schuit waren “kerkboeken voor alle gezindten in diverse banden tegen de minste prijzen te bekomen”.