Sluyter

In april 1913 vestigde J. W. F. Sluyter zich als boekverkoper in Soerabaja, Goebeng Boulevard nr. 11. In 1922 wordt als adres vermeld Koninginneweg nr. 22. In januari 1922 opende hij in Amsterdam op de Stadhouderskade nr. 62 een inkoopkantoor. In juli 1926 volgde een filiaal in Willemstad op Curacao (de eerste boekhandel op Curacao!). Een ander filiaal werd ca. 1930 in Malang geopend. Zowel in Soerabaja als Malang war er een leesgezelschap aan de zaak verbonden onder de naam “Utile dulci” (het nuttige met het aangename). In november 1927 was Sluyter een vennootschap aangegaan met L. W. J. Welter: “N.V. Algemeene Import-boekhandel J. W. F. Sluyter”. In 1932 trad Welter uit de vennootschap en hij zette toen de vestiging in Curacao voor eigen rekening voort onder de naam “Boekhandel Sluyter Curacao”. Deze zaak trad ook op als uitgever, o.a. van “De cactusflora van Curacao”, door C. P. Amelunxen (1931). In 1934 werd de Curacaosche vestiging overgedragen aan de firma Mensing & Co die de zaak voortzette onder de naam “Hollandsche Boekhandel”. In Amsterdam werd in januari 1933 een inkoopkantoor geopend op de Valeriusstraat nr. 238. Rond 1938 was er ook een vestiging in Den Haag op de Prinsengracht nr. 83. In Indonesië en Curacao gesignaleerd tot ca. 1942/1943.

Sluisje

B. P. Fiolet had tussen ca. 1959 en ca. 1971 een boek-, kantoorboek- en kantoormachinehandel op het adres Nieuwendammerdijk nr. 363 in Amsterdam-Noord. Hij had overduidelijk een band met dit stadsdeel, want in 1997 was hij redacteur van de volgende publicatie: “Amsterdam aan de overkant van het IJ : Nieuwendam, van mensen en bedrijven die voorbij gingen, gebleven en gekomen zijn”.

Sluis 2

Sluis’ leesbibliotheek/boek- en kantoorboekhandel was in de jaren ’40 gevestigd op het adres Daniel Stalperstraat nr. 88, bij de Ferd. Bolstraat in Amsterdam-Zuid.

Sluis

Boekhandel/leesbibliotheek “De Sluis” op het adres Overtoom nr. 556 in Amsterdam ontleende de naam aan de Overtoomsesluis die vroeger in de nabijheid lag. De kantoorboekhandel had als specialiteit wenskaarten en men kon er ook terecht voor druk- en bindwerk. In de jaren ’40 wordt als eigenaar J. A. ter Klei vermeld en tussen 1960 en ca. 1979 P. H. A. Jansen.

Sleeswijk

Op 4 december 1891 opende Johannes Adrianus Sleeswijk (1868-..) een “oude en nieuwe boekhandel” op het adres Nieuwe Heerengracht nr. 7 in Amsterdam. Zijn 1e prijscatalogus met antiquarische boeken was al gereed. Hij werd aan de “confraters” aanbevolen door uitgever S. L. van Looy, waar hij daarvoor ruim 4 jaar werkzaam was geweest. Tussen 1891 en 1901 gaf Sleeswijk minstens 18 catalogi uit, vaak met de titel “Iets voor allen”. Eind 19e eeuw werd Sleeswijk agent voor de firma De Vries en Fabricius, boekhandel/uitgeverij in Bandoeng. In 1901 deelde hij mee dat zijn “debietzaak”” zich in hoofdzaak zou gaan bepalen tot “secondhandel en export naar Indië”. Sleeswijk was ook actief als uitgever. In 1898 verscheen “Onze oost door een Oudgast” (onmisbaar voor hen die naar Indië vertrekken). Per 1 mei 1905 verkocht Sleeswijk zijn debietzaak aan de firma Ranning Eylerts. Sleeswijk vertrok naar Bussum waar hij zich vestigde als boekhandelaar/uitgever. Hij zou zich grote bekendheid verwerven met de uitgave van kaarten en atlassen. Met name de “Sleeswijk zakatlas” was een begrip. Vanaf 1922 mocht hij zich hofleverancier noemen. Het bedrijf in Bussum werd in 1937 opgeheven.

In augustus 2019 begon ik met deze serie over Nederlandse boekhandels/leesbibliotheken en boekbinders. Vandaag passeert de 2000ste zaak de revue.

St. Franciscus

Op het adres Corn. Krusemanstraat nr. 72 in Amsterdam hebben minstens twee rooms-katholieke boekhandels gezeten. In de jaren ’30 was dat “Boekhandel F. J. Beijer” en in de jaren ’50 had Marinus Johannes Zalmstra er de religieuze boek- en kunsthandel “St. Franciscus van Assisië”. Hij ging in 1958 failliet.

St. Antonius

Antoon Faas had in de jaren ’30 een rooms-katholieke boekhandel onder de naam Magazijn “St. Antonius” op het adres Quellijnstraat nr. 21 in Amsterdam-Zuid. Naast boeken had hij ook kerkbenodigdheden en religieuze artikelen in de aanbieding, onder meer een uitgebreide collectie H. Hart beelden.

Simons

Op 18 oktober 1890 openden de gebroeders Simons de deuren van hun “Magazijn in kantoor-, school-, schrijf- en teekenbehoeften en luxe artikelen” op het adres Wolvenstraat nr. 21 in Amsterdam. Uit de etiketten blijkt dat er later ook sprake was van een boekdrukkerij en een linieer- en perforeerinrichting. In 1893 werd een 2e vestiging geopend op de Heiligenweg nr. 34, hoek Handboogstraat. In 1894 wordt de Wolvenstraat verlaten en vanaf 1895 is er een 2e vestiging op de Kalverstraat nr. 124. Vanaf 1912 is het enige adres Kalverstraat nr. 105. Het assortiment van de firma is zeer breed; naast het gebruikelijke aanbod van dit soort bedrijven, bieden de gebroeders ook menu’s en tafelversieringen aan. Begin jaren ’20 verhuist het bedrijf naar het laatste adres, P. C. Hooftstraat nr. 39-41. De zaak heeft bijna 80 jaar bestaan. In 1970 bevindt zich op de P. C. Hooftstraat nr. 39-41 “De Papeterie, v/h Gebr. Simons”.

Sikken 2

Naast J. F. Sikken was er in dezelfde periode nog een andere Sikken in Amsterdam actief in het boekenvak. Vanaf ca. 1883 had Eduard Heinrich Sikken een algemene boekhandel/uitgeverij/leesinrichting op het adres Paleisstraat nr. 29. De leesinrichting droeg de (veel gebruikte) naam “Elck wat wils”. In 1900 gaf Eduard Sikken uit: “Boerenliederen : poëzie over de Boerenoorlog”, door Fritz Lienhard. In 1911 verhuisde zijn zaak naar Singel nr. 279. Tussen ca. 1903 en 1911 had hij ook een filiaal in Zandvoort op het adres Passage nr. 5. Na zijn faillissement in 1914 zette Sikken zijn arbeidzame leven voort als kantoorbediende.

Sikken

Per 1 maart 1879 deed Louis David Petit (1847-1918) zijn boekhandel op het adres Hartenstraat nr. 10 in Amsterdam over aan Johannes Fredericus Sikken. Sikken handhaafde aanvankelijk de naam Petit: “Binnen- en Buitenlandsche Boekhandel Petit & Sikken”, maar per januari 1883 werd de naam veranderd in “Binnen- en Buitenlandsche Boekhandel J. F. Sikken”. Al vanaf 1880 trad de firma ook op als uitgever (bijv. van de “Volksalmanak voor het jaar 1881 voor de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen”). Sikken had al langer samen met Johannes Peters een leesinrichting (“Leesinrichting Sikken & Peters”). In een advertentie wordt zelfs beweerd dat die is opgericht in 1854! In mei 1885 werden de boekhandel/uitgeverij én de leesinrichting verplaatst naar de Heerengracht b/d Hartenstraat nr. 226. In oktober 1887 gaan Johannes Peters en Herman Isaac Rietveld een vennootschap aan met het doel een boekhandel te exploiteren onder de naam “Fa. Sikken & Co” op de Heerengracht nr. 226. J. F. Sikken ging zelf door als uitgever. Er blijven dan ook tot 1915 publicaties bij hem verschijnen. In 1888 werd de leesinrichting van Sikken & Peters verplaatst naar Singel, b/d Paleisstraat nr. 293. In 1893 wordt boekhandel Fa. Sikken & Co geliquideerd; in november vindt een liquidatie-verkoop uit het magazijn van Sikken plaats bij boekhandelaar R. W. P. de Vries op de Warmoesstraat.

Siestrop

Jan Harmen Hendrik Siestrop (1874-1946) was aan het eind van de 19e eeuw twee jaar actief als verpleger voor het Rode Kruis tijdens de Boerenoorlog in Zuid-Afrika. Toen hij in 1900 terugkeerde naar Nederland trad hij in dienst van de vakorganisatie voor verpleegkundigen Nosokómos als beheerder van het Centraal Bureau voor particuliere verplegers en verpleegsters. Maar in het zelfde jaar begon hij daarnaast een kantoor-, boek- en papierhandel /advertentiebureau op het adres Ferd. Bolstraat nr. 7 in Amsterdam. In juni 1916 verkocht Siestrop zijn boekhandel aan Albertus Overweg, die de zaak voortzette onder de naam “Haverman’s Boekhandel”.

Sienjaal

Al vanaf 1940 was er op het adres Weteringschans nr. 177 in Amsterdam een boekhandel gevestigd. Eerst boekhandel Boekman, door oorlogsomstandigheden gedwongen, voortgezet door Aaltje Schippers. Zij verkocht de zaak in 1985 aan het kunstenaarsechtpaar A. M. (Tony) de Vree en Rob Koekkoek. Vanaf dat moment heette de boekhandel “Het Sienjaal”. Vier jaar later namen Hella en Elsbeth Hemmink de winkel over; ze handhaafden de naam. Boekhandel Het Sienjaal is nooit erg succesvol geweest. Pas toen Ton Schimmelpennink de bijna failliete winkel in 1993 overnam, ging het steil bergopwaarts: “Boekhandel Schimmelpennink”.

Sieben 2

Sieben’s Leesbibliotheek in de 2e Boomdwarsstraat nr. 6 in Amsterdam. Periode onbekend (waarschijnlijk jaren ’30). Op het zelfde adres zat in de jaren ’50 leesbibliotheek “Jantje van Alles” (eigenaar H. J. Krikke). Het is niet waarschijnlijk dat deze leesbibliotheek iets te maken heeft met de kantoorboekhandel van J. W. Sieben die gisteren voorbijkwam.

Sieben

J. W. Sieben had in de jaren ’60 en ’70 een boek- en kantoorboekhandel op het adres Barentzstraat nr. 65 in Amsterdam. Nadere gegevens ontbreken.

Seyffardt

In september 1849 vestigde J. L. Willem Seyffardt (1828-1912) zich als “Duitsch-Hollandsche boekhandelaar en kaartverkooper” op het adres Singel nr. 221 in Amsterdam. Hij had in de jaren daarvoor ervaring opgedaan in een Nederlandse en Duitse boekhandel. Vanaf het begin trad hij ook op als uitgever. Eén van zijn eerste uitgaven was: “Dr. Hilton’s zenuw-pillen, een woord over de werking, het gebruik en de aanschaffing van dit beproefd geneesmiddel”, door Dr. Cernow. In 1850 verhuisde de zaak naar de Nieuwendijk nr. 69, bij den Oudenbrugsteeg. In 1852 verhuisde Seyffardt opnieuw, nu naar Damrak H, nr. 68, bij den Dam, over de Beurs (vanaf 1875 Damrak nr. 99). Rond 1870 werd Seyffardt ook actief als muziekhandelaar/muziekuitgever; daarnaast presenteerde de zaak zich ook als “Centraal Bureau voor Annoncen”. Per 1 juli 1890 trad de oprichter uit de zaak. Hij werd toen opgevolgd door 3 zoons: J. L. Willem Seyffardt Jr. (1856-1941), Johan Nicolas Seyffardt en August Lodewijk Willem Seyffardt. Vanaf dat jaar was er sprake van een N.V. De boekhandel was naast het aanbod in Nederlandse en Duitse boeken gespecialiseerd in land- en zeekaarten. J. L. W. Seyffardt Jr. was zeer actief binnen het boekenvak. Hij was jarenlang bestuurslid van de Vereeniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels en commissaris van het Bestelhuis. In 1919 verplaatste J. L. W. Seyffardt Jr. met zijn zoon Cornelis de muziekhandel naar de Gravenstraat nr. 6. In 1926 richtte hij samen met zoon Cornelis en W. L. Salm de N. V. Boek- en Muziekhandel Seyffardt op. De muziekuitgeverij werd in 1929 overgedaan aan muziekhandel G. Alsbach & Co, maar uitgaven op ander gebied bleven tot ca. 1933 bij Seyffardt verschijnen. In 1932 trok J. L. W. Seyffardt zich uit de zaak terug. In 1936 ging de firma in liquidatie.

Senechal

Senechal’s boekhandel en uitgebreide leesbibliotheek met boeken op elk gebied was in de jaren ’40 gevestigd op de John Franklinstraat nr. 89 in Amsterdam. Opgeheven in 1948.

Schuit

K. Schuit had in de jaren ’40 en ’50 van de 19e eeuw een boekbinderij in Amsterdam in de Kerkstraat, bij de Leidschegracht nr. 249. Rond 1855 luidt het adres Kerkstraat, bij de Leidschegracht J T, nr. 282. Bij Schuit waren “kerkboeken voor alle gezindten in diverse banden tegen de minste prijzen te bekomen”.

Schröder

Johannes Christiaan Schröder (1838-1891) kwam hier al eerder ter sprake. In 1871 nam hij de boekhandel van Karel Hermanus Schadd over op de Kalverstraat , b/d Heiligenweg D, nr. 122 en zette die voort onder de naam “Algemeene Boekhandel “Schadd & Schröder”. Schröder, die daarvoor al enkele jaren werkzaam was geweest in de boekhandel van C. G. Sulpke, liet in 1875 de naam Schadd vervallen en zette de zaak toen voort als “Algemeene Boekhandel J. C. Schröder”. In 1875 luidt het adres: Kalverstraat, b/d Heiligenweg nr. 174. In juni 1881 verhuist de winkel naar Rokin nr. 30. Toen per 1 november 1882 zijn broer (J. H. Schröder) mede-eigenaar werd, ging de zaak voortaan verder als “Boekhandel Gebr. Schröder”. In 1890 stapt J. H. Schröder weer uit de zaak, maar de naam Gebr. Schröder blijft gehandhaafd. Na het overlijden van J. C. Schröder in 1891 werd de zaak onder de oude naam voortgezet door H. Gerlings. Begin 1892 verhuisde de winkel vervolgens naar Rokin nr. 50. In die periode werd wekelijks 1 schilderij in de winkel tentoongesteld. Teken- en schilderbehoeften maakten een belangrijk onderdeel van de omzet uit. In 1902 verkoopt Gerlings de firma aan A. W. Coebergh. In de loop der jaren trad het bedrijf (onder alle eigenaren) ook regelmatig op als uitgever. In 1898 verscheen: “Arbeidsduur en drankmisbruik”, door G. M. den Tex (in opdracht van de Volksbond tegen Drankmisbruik). In januari 1919 deelt Coebergh mee de zaak verkocht te hebben aan A. Dupont, die al een boekhandel had op de Keizersgracht nr. 516, b/d Leidschestraat . Dupont zet de boekhandel op het Rokin in eerste instantie voort onder de naam “Gebr. Schröder”, maar in mei 1925 worden beide zaken samengevoegd onder de naam “Gebr. Schröder & Dupont’s Boekhandel” op Rokin nr. 50. Op de etiketten met de brug is met enige moeite te lezen “Vereenigd in 1925”. Eigenaar was A. Dupont samen met zijn zoon Frans Jacob Dupont. In mei 1932 keerde de winkel terug naar het pand op de Keizersgracht nr. 516. Na het overlijden van A. Dupont zette de zoon de zaak, inmiddels gespecialiseerd in sociale wetenschappen, politiek en geografische uitgaven, voort tot 1973. In december van dat jaar vond de opheffingsuitverkoop plaats.

Schouten

In mei 1883 deed S. van Helden zijn boekhandel/handel in kantoor-, schilder-, schrijf- en teekenbehoeften op de Leidschestraat nr. 75 in Amsterdam over aan de heren J. A. Schouten en Bartholomeus Lambertus Voskuil (1866-1941, op dat moment dus pas 17 jaar oud!). “Boekhandel J. A. Schouten & Co”. Toen Voskuil 21 werd veranderde in augustus 1888 de naam van de zaak in “Schouten & Voskuil”. Het winkelpand werd in dat jaar grondig verbouwd. Schouten & Voskuil onderscheidde zich met name door het grote assortiment aan schilderbehoeften. De zaak werd in 1936, toen alleen nog geleid door Voskuil, opgeheven.

Schot

Karel Ernestus Maria van der Schot (1896-1964) opende in maart 1903 een rooms-katholieke boek- en kantoorboekhandel/magazijn van religieuze artikelen op het adres Koningsplein nr. 14 in Amsterdam. Hij beweerde de “grootste collectie cadeaux voor de eerste communie” aan te bieden. In december 1910 opende hij een filiaal op de Van Breestraat nr. 72, bij de Jacob Obrechtstraat. In 1915 werd de zaak op het Koningsplein gesloten en werd het filiaal op de Van Breestraat hoofdvestiging. In mei 1918 verplaatste Van der Schot de winkel naar de Jacob Obrechtstraat nr. 14. De zaak gaf een omvangrijke serie ansichtkaarten uit met afbeeldingen van rooms-katholieke kerken in Nederland. Incidenteel trad Van der Schot ook op als uitgever. In 1909 verscheen: “Christelijke en moderne beschaving : beknopt historisch overzicht met wederleggingen der meest gebruikelijke opmerkingen tegen de christelijke beschaving”, door Romulus. Na het overlijden van de oprichter werd de zaak nog tot ca. 1969 voortgezet door W. H. A. M. van der Schot.

Schors

Willem Nicolas (Nick) Schors (1925-2014) begon in 1953 in de Kerkstraat in Amsterdam een antiquariaat gespecialiseerd in esoterie in de ruimste zin en erotica. Nog in de jaren ’50 verhuisde hij naar de Reguliersgracht nr. 52. In 1970 werd het aanpalende pand (nr. 54) erbij getrokken en toen opende Schors daar naast het antiquariaat een nieuwboekhandel onder de naam “Arcanum” met hetzelfde specialisme. Schors zou het bekendst worden met zijn gespecialiseerde uitgeverij waarmee hij rond 1973 van start ging. In de loop der jaren verscheen een groot aantal publicaties over occultisme, vrijmetselarij, meditatie, ayurveda etc. etc. Warren Lee, de latere eigenaar van boekhandel Nijhof & Lee, was jarenlang vertegenwoordiger voor uitgeverij Schors. In de jaren ’80 wordt als mede-eigenaar van de (inmiddels) VOF de zoon van de oprichter J. D. Schors genoemd. Begin deze eeuw wordt hij geflankeerd door mevr. Drs. M. Schors-Beunis. Na het overlijden van Nick Schors in 2014 verhuisde de uitgeverij naar de Rozengracht nr. 15D, waar ook een nieuwe zaak opende, de spirituele winkel “Fabula Rosa”. Naast boeken kan men daar terecht voor stenen, zoutlampen, meditatiekussens, klankschalen etc.

Schorn

Over een langere periode waren, verspreid over de stad, vele leden van de familie Schorn in Amsterdam actief als boekbinder en/of boekhandelaar. Het is niet eenvoudig om ze uit elkaar te houden. Toch een poging tot inventarisatie. Tussen 1854 en 1899 was de boekhandel/winkel in kantoorbehoeften/boekbinderij/linieerinrichting van Pieter Schorn Jr. eerst gevestigd op de Prinsengracht, bij de Vijzelstraat BB, nr. 500, later Prinsengracht nr. 934. In maart 1907 worden de zoons Jacobus Schorn en Simon Schorn, handelend op de Prinsengracht onder de naam P. Schorn Jr. failliet verklaard. In 1909 zijn de heren echter (na een doorstart?) beiden weer actief. Simon Schorn als boekbinder op de P. C. Hooftstraat nr. 132 en Jacobus Schorn als boekhandelaar op de Zieseniskade nr. 13. Tussen 1912 en 1929 heeft Pieter Johannes Franciscus Schorn een binderij op de Achterwal nr. 15. In 1932 meldt zijn opvolger Pieter Johannes Franciscus Dorotheus Schorn dat hij naast bindwerk ook enveloppen, registerboeken, memorandums, labels, monsterzakken en pons- en stanzwerk vervaardigt. Maar om het een en ander nog verwarrender te maken: in 1913 gaven P. J.F. Schorn, Pieter Schorn en P. J. F. D. Schorn aan een vennootschap gevormd te hebben tot uitoefening van een binderij onder de naam P. J. F. Schorn. In 1926 heeft P. J. F. Schorn een boekbinderij op de Rijksstraatweg nr. 145 (later nr. 177) in Schoten. In 1929 zit J. Schorn met een binderij op de Keizersgracht nr. 697. In 1936 heeft Pieter Schorn een binderij in de Frans Halsstraat nr. 26. In 1937 wordt de boedel van P. J. F. Schorn geveild bij veilinghuis G. Theod. Bom in Amsterdam. Het afgebeelde etiket maakt duidelijk dat op enig moment P. J. F. Schorn luxe en hebr. banden vervaardigde op de N. Keizersgracht nr. 29. Tot slot: in 1966 is er in Amsterdam nog steeds sprake van een boekbinderij van Pieter Johannes Schorn.

Die Schmiede

Gerhard Leyerzapf en Annemieke Bakker leerden elkaar in 1970 kennen bij de “Frankfurter Bücherstube”. In 1976 vertrokken zij naar Amsterdam. Gerhard ging werken bij boekhandel Erasmus en Annemieke bij antiquariaat Schuhmacher. In 1980 begon het echtpaar, aanvankelijk vanuit hun woonhuis, later op het adres Brouwersgracht nr. 4 met antiquariaat “Die Schmiede”, genoemd naar de uitgeverij die in de jaren ’30 o.a. werk van Kafka en Joseph Roth uitgaf. Die Schmiede is gespecialiseerd in Duitse literatuur in 1e druk en verder in private presses, boekgeschiedenis, judaica en geillustreerde werken (wel alles in het Duits). Men neemt regelmatig deel aan binnen- en buitenlandse antiquarische boekenbeurzen. De zaak is lid van de Nederlandse Vereniging van Antiquaren (NVVA) en van de International League of Antiquarian Booksellers (ILAB) en geeft regelmatig catalogi uit.

Schippers

A.

J. Schippers Bz. had in de jaren ’70 en ’80 van de 19e eeuw een boekbinderij met stempelpers (boekbinder, karton- en lederwerker) in Amsterdam. In 1874 was de zaak gevestigd op de Egelantiersgracht NN, nr. 34.

Schimmelpennink

Vanaf 1940 hebben er op het adres Weteringschans nr. 177 in Amsterdam verschillende boekhandels gezeten. Eerst boekhandel Boekman, later door oorlogsomstandigheden gedwongen, voortgezet onder de naam van Aaltje Schippers en vanaf 1985 boekhandel “Het Sienjaal” (met verschillende eigenaars). In 1993 nam A. M. P. (Ton) Schimmelpennink de vrijwel failliete Sienjaal-winkel over en maakte er één van de meest succesvolle boekhandels van Amsterdam van. Hij specialiseerde zich in literatuur/poëzie en zijn enthousiaste en eigenzinnige aanpak sprak veel mensen aan. Hij verwierf zich een grote en trouwe klantenkring. Maar in 2020 (na 28 jaar) besloot hij om verschillende redenen (zijn gevorderde leeftijd, een huurverhoging en de toegenomen concurrentie van internet, met name van Bol.com) de zaak te sluiten. Schimmelpennink gaf met enige regelmaat een magazine uit met boekbesprekingen en ter gelegenheid van de sluiting van de zaak verscheen er een “Afscheidsbode”.

Schimmel

De boekbinderij van Willem Johannes Schimmel (1869-1955) ging in 1899 van start op de Bloemgracht nr. 164 in Amsterdam. Enkele jaren later zit de zaak op nr. 166. In de jaren ’40 is de binderij/vergulderij te vinden op het adres Singel nr. 359. Dan is er sprake van W. J. Schimmel & Zn. Het witte etiket laat zien dat de zaak op enig moment ook op Prinsengracht nr. 320 verbleef.

Scheltema

Jacobus Hendrik Scheltema (1828-1909) kwam in 1845 als leerling in dienst bij de boekhandel van J. D. Sybrandi in de Warmoesstraat in Amsterdam. Op 6 juni 1853 opende hij zijn eigen boekhandel in de Beurssteeg, hoek Kromelleboogsteeg E, nr. 183 (na omnummering nr. 12). De zaak zou uitgroeien tot één van de grootste boekhandels van Nederland. Vanaf het begin trad Scheltema ook op als uitgever. Eén van zijn eerste publicaties: “Het vijftigjarig bestaan van het Amsterdamsch Genootschap ter Bevordering der Koepokinenting voor Minvermogenden herdacht, op den eersten November 1853”, door M. W. Luber en W. H. Warnsinck Bz. Per 1 januari 1868 verkocht Scheltema zijn boekhandel/uitgeverij aan de Fries Tjomme Holkema, die de zaak voortzette onder de naam “Scheltema & Holkema”. Scheltema werd daarna verslaggever bij de krant “Het Vaderland”. Tjomme Holkema’s hart lag meer bij de uitgeverij dan bij de boekhandel. In 1882 verkocht hij de boekwinkel aan Klaas Groesbeek om daarna als uitgever verder te gaan. Groesbeek was al vanaf 1879 als eerste bediende bij Scheltema & Holkema werkzaam. Hij was ook actief als bestuurslid van de boekhandelaarsvereniging. Eind 1885 verhuisde de zaak, inmiddels gespecialiseerd in wetenschappelijke uitgaven, naar het adres Rokin, hoek Wijde Kapelsteeg nr. 74 (vanaf 1898 nr. 74/76). In 1893 werd Paul Nijhoff, de zoon van de Haagse uitgever Martinus Nijhoff, medevennoot naast Klaas Groesbeek. In de periode 1947-1970 worden als eigenaren resp. vermeld: F. J. Fischer, Hendrik Jacob van Eijk en Floris Bertold Bakels. In de jaren ’50 had men een filiaal op de Grimburgwal nr. 4. In 1970 werd Scheltema & Holkema onderdeel van het Kluwer-concern. In 1975 fuseerde de boekhandel met de Academische Boekhandel Vermeulen en verhuisde toen naar het voormalige Afrikahuis op Spui nr. 10. In 1985 werd opnieuw verhuisd, nu naar een groot winkelpand aan het Koningsplein nr. 20. In 1992 werd de boekhandel onderdeel van de Boekhandels Groep Nederland. Begin deze eeuw waren er, verspreid over de stad, 4 filialen, te weten: Sarphatistraat nr. 135, Weesperzijde nr. 188, Meibergdreef nr. 9 en Tafelbergweg nr. 51. In 2006 werd de naam veranderd in Selexyz Scheltema en in april 2012 werd de zaak verkocht aan investeringsmaatschappij ProCures. Na het faillissement van Selexyz luidde de naam korte tijd “Scheltema De Slegte”, daarna “Polare Amsterdam”. Na het faillissement van Polare in 2014 nam Novamedia, het moederbedrijf van de Postcodeloterij de boekhandel uit de boedel van Polare over. Toen werd de naam Scheltema weer in ere hersteld. In mei 2015 keerde Scheltema terug naar het Rokin, nu op nr. 9., een pand met een oppervlakte van 3200 m2 verdeeld over 5 verdiepingen. In 2024 tenslotte werd Scheltema overgenomen door Athenaeum Boekhandel.

Schellenberg

J. Schellenberg had in de 19e eeuw een boekbinderij op het adres Leidse Kruisstraat nr. 6 in Amsterdam. Nadere gegevens ontbreken helaas.

Schaling

De boek- en kantoorboekhandel van Alexander Francois Schaling (1910-1964) was vanaf 1948 gevestigd op het adres Hoogeweg nr. 21 in Amsterdam-Oost. In 1960 werd de zaak uitgebreid met een leesbibliotheek-afdeling. Op beperkte schaal werd er ook speelgoed verkocht. Na het overlijden van de heer Schaling werd de winkel nog tot 1969 voortgezet door zijn moeder, mevr. J. Schaling-Lammers.

Schadd

De uit Vlaardingen afkomstige Karel Hermanus Schadd (1841-1913) was in de jaren ’60 en ’70 van de 19e eeuw zeer actief als uitgever in Amsterdam. Hij gaf o.a. het dagblad “Het Noorden” uit en in 1870 verwierf hij het eigendomsrecht op de Max Havelaar van Multatuli. In 1871 verscheen bij hem een 3e ongewijzigde druk; een deel van de oplage was gedrukt op groot, luxe formaat en op zwaar papier. In 1863 begon Schadd op het adres Kalverstraat, b/d Heiligenweg D, nr. 122 een handel in nieuwe en oude boeken (dus ook 2e hands/antiquarisch/uitgeversrestanten). Hij was ook actief binnen het boekenvak en was o.a. oprichter van een “Vereeniging van jonge lieden in den boekhandel werkzaam”. In 1871

verkocht Schadd zijn “sortimenthandel” aan de heer J. C. Schröder, die de zaak voortzette onder de naam “Algemeene Boekhandel Schadd & Schröder”. De uitgeverij werd nog enige tijd voortgezet vanaf het adres Plantage, Prinsengracht V, nr. 205k, over het hoofdgebouw van Artis. In de jaren ’70 werd Schadd actief in het openbaar vervoer; hij werd paardentramondernemer. Hij was mede-oprichter en directeur van de Amsterdamsche Omnibus Maatschappij (AOM). J. C. Schröder, die voor hij de boekhandel van Schadd overnam 18 jaar werkzaam was geweest in de boekhandel van C. G. Sulpke, liet in 1875 de naam Schadd vervallen en zette de zaak toen voort als “Boekhandel J. C. Schröder”. Op hem hoop ik later nog terug te komen.

Scager

G. V. Scager nam rond 1880 een aan lager wal geraakte boekhandel over op de Prinsengracht, b/d Rozenstraat nr. 198 in Amsterdam. Toen hij de winkel er na 2 jaar helemaal weer bovenop gewerkt had, verkocht hij hem in 1883 en zette zijn carrière toen voort als verzekeringsagent.

Sancta Maria

De religieuze boek- en kunsthandel “Sancta Maria” opende de deuren in 1927 op het adres De Clercqstraat nr. 48 in Amsterdam. Zoals de meeste rooms-katholieke boekhandels verkocht men naast bijbels, kerkboekjes en andere religieuze lectuur ook devotionalia als heiligenbeelden, rozenkransen etc. De advertenties van de firma springen er uit. Twee voorbeelden: “Wij verzenden het “Evangelie van Jezus Christus” gaarne op zicht” (’t mocht eens tegenvallen!) en “Koop voor uw kennissen een cadeau bij Sancta Maria, dan hebt ge een geschenk met een diepere beteekenis”. Eigenaar waren resp. J. F. D. Klaassens Jr. en A. J. J. Klaassens. Na de sluiting van de winkel in 1969 vestigde zich een AKO-filiaal op dit adres.

Samsom

In augustus 1936 zette Cornelis Johannes Samsom, zoon van de bekende Alphense uitgever, “Welzenbach’s Boekhandel” voort op het adres Roelof Hartstraat nr. 23, hoek Hobbemakade in Amsterdam-Zuid. Bij het 40-jarig bestaan in 1976 bevonden zich onder de genodigden o.a. Simon Carmiggelt, Hannie Michaelis en Judith Herzberg. De zaak verbleef tot het eind op hetzelfde adres, wat niet vaak voorkomt en onderscheidde zich door de wat ouderwetse, maar vertrouwde inrichting met mahoniehouten interieur. In 1978 werd de winkel overgenomen door Kees Schweigman (werknemer bij Samsom). De boekhandel heeft tot 1992 bestaan.

Samech

Vanuit hun woonhuis Gunterstein nr. 69 in Amsterdam-Buitenveldert dreef het echtpaar Daniel tussen 1976 en 2013 een in hebraica en judaica gespecialiseerde boekhandel onder de naam “Samech”. Samech is de 15e letter uit het Hebreeuwse alfabet en is de eerste letter van het woord Sefer = Boek. Naast de boekhandel gaf Daan Daniel ook nog les aan de Stichting Joodse Kindergemeenschap Cheider en bij de Joodse gemeente Amsterdam. Incidenteel gaf men ook boeken uit, zoals bijv. een herdruk van de Kinot (hebreeuwse klaagzangen). Men importeerde veel boeken over jodendom in het engels, hebreeuws, duits en aramees en had alle uitgaven in voorraad van het Nederlands Israelietisch Kerkgenootschap. Samech was ook vertegenwoordiger voor Nederland van de Israelische uitgeverij Monoline Press. In 2013 verhuisde het echtpaar Daniel naar Israel.

Rustenburg

Herman Frederik Moederzoon (1902-1969) richtte in 1932 de drukkerij/boekbinderij “Rustenburg” op, genoemd naar de straat waar de zaak gevestigd was, Rustenburgerstraat nr.75 (ook wel nr. 73-75) in Amsterdam. Al op jeugdige leeftijd ging de zoon van de oprichter, Herman Frederik Moederzoon Jr., zijn vader assisteren. In de oorlogsjaren was de firma actief in het verzet, in die zin dat men vervalste papieren drukte voor joodse medeburgers. In de jaren ’50 had men een werkplaats op de O.Z. Achterburgwal nr. 46a. Toen presenteerde het bedrijf zich als “Rustenburg-Hock”. De drukkerij wordt tot eind jaren ’70 vermeld.

ROWO

ROWO leesbibliotheek was in de jaren ’40 en ’50 gevestigd op de Oostzanerdijk nr. 56 in Amsterdam-Noord. In de jaren ’50 worden als activiteiten naast de leesbibliotheek vermeld: kantoorboekhandel en sigarenmagazijn. Dat laatste zag je in die tijd heel vaak. In deze periode was A. Zander de eigenaar. In de jaren ’40 was J. Wormsbecher vermoedelijk de eigenaar.

Rossum & De Vries

Boek- en kunsthandel Van Rossum & De Vries opende in december 1926 de deuren op het adres Jan Evertsenstraat nr. 21 in Amsterdam. Men organiseerde incidenteel ook kunst-exposities. Hendrik Jan de Vries overleed in februari 1931. Voor zover ik heb kunnen nagaan heeft de zaak daarna niet lang meer bestaan.

Rossum 3

P. van Rossum Jr. die in 1924 in de Vechtstraat nr. 9 in Amsterdam gestart was met een boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek onder de naam “Boekhandel Minerva”, opende in januari 1931 op het adres Beethovenstraat nr. 33 (later ook wel nr. 31-33/nr. 32) in Amsterdam-Zuid een filiaal onder eigen naam “Boekhandel P. van Rossum Jr.”. In datzelfde jaar trok de winkel al veel bekijks met een tentoonstelling “Het geillustreerde kinderboek vroeger en nu”. Als extra attractie signeerde Rie Cramer haar werk. In mei 1933 volgt een heel andere activiteit: een “rouw-etalage” als protest tegen de boekverbrandingen in Nazi-Duitsland. Tussen 1938 en 2020 zou deze boekhandel meerdere eigenaren kennen. In 1936 wordt de zaak een N.V. met als vennoten P. van Rossum Jr. en Benjamin Jessurun Lobo. In 1938 wordt de laatste enige eigenaar en zou dat blijven tot in de jaren ’60. Rond 1970 maakte boekhandel Van Rossum (samen met o.a. Moderne Boekhandel Bas en Edelman-Barendregt) enige tijd deel uit van de Verenigde Boekhandels N.V. Verbo. Dat heeft niet lang geduurd. Rond 1987 werd M. A. (Marcus) Colleran eigenaar van de zaak. Toen in 1994 het pand waarin de boekhandel zat door de eigenaar vervangen werd door nieuwbouw en de huur verdubbelde, vertrok Colleran naar Boston. Opheffingsuitverkoop augustus 1994. Wat er in de periode 1994-1997 met de zaak gebeurde is mij een raadsel, maar wel is zeker dat in 1997 boekhandel Van Rossum een nieuwe eigenaar kreeg in de persoon van de Amerikaans-Nederlandse mevr. C. B. (Beth) Johnson. Per januari 2020 tenslotte werd de winkel overgenomen door Athenaeum Boekhandel.

Rossum 2

Abraham van Rossum (1785-1866) mocht zichzelf hof-boekbinder noemen. Dat zegt iets over de kwaliteit van zijn werk. In Nederlandse bibliotheken bevinden zich dan ook veel prijsbanden van zijn hand. Zijn binderij was tussen 1812 en ca. 1864 gevestigd op de Vyzelstraat X, nr. 602 (na omnummering N, nr. 23) in Amsterdam. In advertenties presenteert deze binder zich ook als boekverkoper. In 1866 werd de inventaris van de binderij te koop aangeboden.

Rossum

Abraham van Rossum Jr. (1839-1913) startte in 1863 op het adres Singel, bij de Gasthuismolensteeg G, nr. 327 in Amsterdam een boekbinderij/boekhandel/uitgeverij, volledig gespecialiseerd in bijbels en kerkboeken. De binderij verwierf zich een grote naam op dit gebied. Men kon er terecht voor “huis-, kerk- en preekstoelbijbels, dames- en kinderkerkboekjes met fraaije stalen knipjes, alsook echte schildpadden banden”. Incidenteel organiseerde de zaak ook veilingen. In 1865 wordt als adres vermeld Singel, bij de Gasthuismolensteeg G, nr. 341 (ook wel nr. 341-342). Op marktdagen stalde Van Rossum voor zijn zaak aan de walkant bijbels en psalm- en gezangboeken uit. Vanaf 1876 luidt het adres Singel, bij de Paleisstraat nr. 221-223. Toen de zoon van de oprichter, Henri J. van Rossum in de jaren ’90 in het bedrijf actief werd, presenteerde men zich als “Bijbel- en kerkboekhandel A. van Rossum Jr. & Zn.” In 1897 verhuisde de zaak naar Singel , bij de Oude Spiegelstraat nr. 344. In 1913 werd het 50-jarig bestaan van het bedrijf uitbundig gevierd met o.a. wapperende vlaggen met daarop afgedrukt “1863-1913”. De oprichter maakte het feest nog net mee, maar overleed kort daarna. In december 1919 werd de uitgeverij-afdeling overgedaan aan uitgeverij Zomer & Keuning. De boekhandel/binderij verbleef nog tot ca. 1926 op Singel nr. 344.

Rossen

Van Rossen’s Boekhandel heeft maar kort bestaan. De zaak, van christelijke signatuur, was tussen ca. 1885 en 1895 gevestigd op het adres Marnixstraat nr. 269 bij de Raampoort. In 1895 werd wegens opheffing een grote, finale uitverkoop gehouden.

Roskam

In november 1922 nam B. T. (Berend) Roskam de al uit 1887 daterende boekhandel van W. Keyser over op het adres 1e Helmersstraat nr. 83a, hoek 2e Const. Huygensstraat in Amsterdam: “Boekhandel B. T. Roskam”. De zaak had ook een agentschap van het Algemeen Handelsblad. In oktober 1939 werd de winkel verplaatst naar Overtoom nr. 80. Vanaf 1940 luidde de naam van de zaak “Boekhandel Berend Roskam”. Er was ook een leesbibliotheek aan de zaak verbonden, die in 1957 werd opgeheven. In 1960 haalde Roskam de publiciteit met een geheel aan rassendiscriminatie in Zuid-Afrika gewijde etalage. In 1964 werd de winkel voortgezet als filiaal van de ILA-boekhandelsketen.

Roothaan 2

In augustus 1849 deelde de eigenaar van de handelsfirma “in piano-fortis en muzikaliën + bibliotheek” Eck & Lefebvre in Amsterdam, Carl Friedrich Crönert mee, dat hij de zaak verkocht had aan Theodorus Jan Roothaan (1814-1888). De zaak was gevestigd op het adres Singel, nr. 483. In 1854 gaat Theodorus Jan een commanditaire vennootschap aan met Joannes Albertus Roothaan. De firmanaam luidt dan: “Th. J. Roothaan & Co., Muziekhandel en Bibliotheek”. Rond 1867 wordt als adres vermeld Singel KK, nr. 78, over de Garnalen Doelen. De zaak gaf tussen 1851 en 1893 veel bladmuziek uit van vooral Nederlandse componisten, o.a. van Richard Hol, Johannes van Bree etc. In 1870 wordt de winkel (“magazijn”) verplaatst naar de Warmoesstraat, over de Vischsteeg J, nr. 69. In 1873 werd deze muziekwinkel geliquideerd. De uitgeverij was daarna nog lang actief.

Roothaan

Naast zijn werkzaamheden als organist, koordirigent, muziekpedagoog en componist had Albertus Theodorus Nicolaus (Albert) Roothaan (1847-1913) in de periode 1875-1885 ook nog een muziek-/pianohandel in Amsterdam. De zaak was eerst (1875/76) tijdelijk gevestigd op de Spuistraat, hoek Wijdesteeg nr. 217. Later (1878/79) op het adres Oude Spiegelstraat, bij de Singel nr. 8. In de jaren ’80 bevond de winkel zich op de Heerengracht nr. 266. In februari werd de gehele winkelvoorraad van het “geliquideerde magazijn” van Albert Roothaar geveild bij veilinghuis G. Theod. Bom & Zn. De uitgeverij werd gewoon voortgezet. Er verscheen vooral veel bladmuziek, maar bijv. ook “De kerkmuziek : orgaan tot bevordering der kerkelijke toonkunst”. De uitgeverij ging in 1908 op in de muziekuitgeverij van G. Alsbach & Co.

Roos 2

R. Roos had tussen ca. 1950 en ca. 1964 een leesbibliotheek op het adres Jan van Galenstraat nr. 181 in Amsterdam-West.

Roos

Stichting De Roos, Centrum voor creatieve en spirituele groei werd in de jaren ’80 opgericht. In de eerste periode wordt als adres vermeld Vondelstraat nr. 35 (ook wel nr. 35-37) in Amsterdam, later (rond 2001) P. C. Hooftstraat nr. 183. Rond de eeuwwisseling begon men in een fraaie 19e eeuwse villa aan de rand van het Vondelpark op grote schaal cursussen, lezingen en workshops te organiseren over spirituele onderwerpen zoals bewustwording, meditatie, tantra, mindfullnes , yoga etc. In het pand was ook een theehuis aanwezig én – dat is de reden dat ik de instelling hier ter sprake breng – een winkel waar naast artikelen als wierook, klankschalen, oliën, dromenvangers etc. ook boeken over de betreffende onderwerpen werden aangeboden. De leiding was in handen van L. Markus. Naast een aantal vaste medewerkers waren er ook veel vrijwilligers actief. Vorig jaar ging de stichting failliet.

Roodveldt

Alexander Roodveldt (1907-1973) begon in de jaren ’30 een papier- en kantoorboekhandel op het adres Nieuwe Kerkstraat nr. 75 in Amsterdam. De vrouw en 2 zoons (Hartog en Simon) van deze Joodse boekhandelaar kwamen om in een concentratiekamp. Alexander overleefde de oorlog. Rond 1952 verplaatste hij zijn winkel, inmiddels ook met een leesbibliotheek-afdeling, naar de Weesperstraat nr. 102. In 1960 verhuisde de zaak terug naar de Nieuwe Kerkstraat, nu naar nr. 109 (Centrale Markthallen). De winkel heeft tot ca. 1970 bestaan.

Roode

S. de Roode begon in 1928 een kantoor-, boek- en muziekhandel op het adres Maasstraat nr. 6 in Amsterdam-Zuid. Er was ook een leesbibliotheek-afdeling aan de zaak verbonden. In 1936 verhuisde de winkel naar een ruimer pand op de Maasstraat nr. 38. In de oorlogsjaren werd de zaak overgenomen door uitgeverij Strengholt. Strengholt nam in die tijd diverse Amsterdamse boekhandels over. Deze uitgeverij was aanhanger van de NSB. Mevr. G. E. van Kleeff die de winkel in de oorlog leidde, werd daarna in mei 1945 geschorst als lid van de boekhandelaarsvereniging “wegens onwaardig gedrag tijdens de bezetting”. In de jaren ’50 werd boekhandel De Roode voortgezet als filiaal van boekhandel Blankevoort. In de periode 1951-1965 werd de zaak geleid door C. J. Silvius.