Overweg

In 1916 verkocht J. H. H. Siestrop “Haverman’s Boekhandel” op de Ferd. Bolstraat nr. 7, bij de Ceintuurbaan in Amsterdam aan Albertus Overweg. De naam Haverman bleef gehandhaafd. In de jaren ’50 wordt de zaak geleid door A. J. Overweg en zijn vrouw E. P. Overweg-Appel. Twee van de afgebeelde etiketten maken duidelijk dat de naam Haverman uiteindelijk plaats moest maken voor Overweg. Gesignaleerd tot ca. 1960.

Oud-Holland

Op het adres Van Woustraat nr. 237 in Amsterdam-Zuid hebben verschillende leesbibliotheken gezeten. Eind jaren ‘20/begin jaren ’30 leesbibliotheek “Minerva” en in de jaren ’30 en ’40 de leesbibliotheek van E. Ritter. In 1956 begon mevr. C. A. van de Velde-Ebbenhout hier een leesbibliotheek onder de naam “Oud-Holland”. Door de opkomst van de openbare bibliotheken gingen er in de jaren ’60 veel particuliere leesbibliotheken dicht. Ook “Oud-Holland” hield er in december 1960 mee op.

Ottens

In 1926 ging J. J. M. A. Ottens van start met een kantoor-, boek- en muziekhandel op het adres Runstraat nr. 17 in Amsterdam. In 1929 wordt als eigenaar H. J. M. A. Ottens vermeld, de naam die ook op de afgebeelde etiketten te zien is. In 1932 begint Ottens met de Algemeene Abonnementsboekhandel (een leesbibliotheek-afdeling), maar al in 1933 wordt de N.V. Algemeene Abonnementsboekhandel overgenomen door F. F. Bodde, die de bibliotheek verhuist naar de Uithoornstraat nr. 49huis. Deze zaak gaat in 1935 failliet. De boekhandel van Ottens, na 1935 geleid door H. J. H. A. Ottens, heeft minstens tot 1960 op de Runstraat gezeten.

Other Books

In het pand Herengracht nr. 227 in Amsterdam, waar daarvoor het In-Out Centre gevestigd was (een platform voor conceptuele kunstenaars), startte Ulises Carrión samen met Aart van Barneveld in april 1975 onder de naam “Other Books and So” een wel heel aparte boekwinkel (an artist run bookstore and gallery). De voorraad bestond uit artists’ books, magazines, sound works en multiples van experimentele kunstenaars van over de hele wereld, met name ook uit de oostbloklanden. In de periode 1975-1979 werden er meer dan 50 exposities gehouden. De oprichters formuleerden hun voorraad als volgt: “other books, non books, anti books, pseudo books, quasi books, concrete books, conceptual books, structural books, project books and plain books”. In september 1977 verhuisde men naar een iets groter pand op Herengracht nr. 259. Het was meer een ideële dan een commerciële onderneming. In december 1978 zag de eigenaar zich dan ook gedwongen, door financiële problemen, de zaak te sluiten.

Os 2

G. van Os had tussen 1856 en 1870 een boekbinderij op het adres Beerenstraat, bij de Keizersgracht KK, nr. 416 in Amsterdam.

Os

Met enige regelmaat zie je dat kantoorboekhandels zich in de loop der tijd ontwikkelen tot kantoorinrichters (machines, meubels etc.). Zo ook bij de firma Van Os in Amsterdam. P. J. M. van Os en Willem Bernard (Wim) van Os begonnen eind jaren ’30 een kantoorboekhandel op het adres Weteringschans nr. 223. Daar werd in de oorlog een leesbibliotheek op de bovenverdieping aan toegevoegd. Deze leesbibliotheek werd in november 1948 weer opgeheven. De nadruk kwam daarna al in de jaren ’50 te liggen op de kantoorinrichting. Op Weteringschans nr. 185 werd een showroom daarvoor geopend en een speciale demonstratie-zaal voor duplicators. Op de Middenweg worden filialen geopend: kantoorartikelen op nr. 89, de kantoormachinehandel op nr. 97. Vanaf 1973 is de B.V. Kantoorboek-, Meubel- en Machinehandel Van Os gevestigd op Weteringschans nr. 136-140 en Middenweg nr. 89. In de jaren ’80 is er ook een vestiging in het World Trade Center, Strawinskylaan nr. 43. In de jaren ’90 tenslotte wordt Van Os overgenomen door de Zaanse kantoorinrichter Blees: “Blees van Os”, Weteringschans nr. 136-140.

Ort

In 1904 gingen de broers Pierre Charles en Hendrik Willem Ort een vennootschap aan tot exploitatie van een boek- en kantoorboekhandel aan de Weteringschans nr. 153 in Amsterdam. De nadruk lag wel op kantoor. Naast het gebruikelijke aanbod verkocht men ook aquarellen, passepartouts, tegels, platino’s etc. In 1909 werd de vennootschap ontbonden en toen zette Hendrik Willem Ort de zaak alleen voort, de naam “Gebrs. Ort” handhavend. Het huisnummer op het grote etiket (nr. 123) is zeer waarschijnlijk een fout , want dat heb ik nergens bevestigd gezien. Gesignaleerd tot 1931.

Opwaarts

Voor zover ik heb kunnen nagaan, is het met boekhandel “Opwaarts” vooral neerwaarts gegaan. In februari 1925 kondigt A. Holster aan een boekhandel/leesbibliotheek/brochurehandel (tevens agentschap van “Het Volk”) te openen op het adres Sibogastraat nr. 27 in Amsterdam onder de naam “Opwaarts”. Al in mei van het zelfde jaar wordt de zaak ter overname aangeboden. In juni 1926 was dat nog niet gelukt. Vermoedelijk is er toch een koper gevonden, want in 1929 duikt Boek- en Muziekhandel “Opwaarts” op aan de Rozengracht nr. 158. Na 1930 wordt de zaak niet meer vermeld.

Opus 391

Anke Kuijpers begon in 1977 een winkel met 2e hands bladmuziek op het adres Rustenburgerstraat nr. 391 in Amsterdam: “Muziekmagazijn Opus 391” (verwijzend naar het huisnummer). De winkel was geopend op donderdag t/m zaterdag, want op maandag t/m woensdag bezette zij een kraam met bladmuziek en langspeelplaten op de Albert Cuypmarkt. Daar heeft ze het 25 jaar volgehouden. Anke Kuijpers had muziekwetenschap gestudeerd en kon klanten deskundig van advies dienen. Later verhuisde de winkel naar de Govert Flinckstraat nr. 249. Via internet werden ook internationaal veel klanten bediend. Toen de eigenaresse in 2021 overleed, werd de voorraad overgenomen door muziekantiquariaat “De Minstreel” in Kampen.

Opmeer

In 1925 werd de rooms-katholieke boekhandel “Gez. De Veer” op de Prinsengracht nr. 746 in Amsterdam overgenomen door C. L. (Clasien) Opmeer. Het bleef een rooms-katholieke zaak waar naast religieuze lectuur ook religieuze artikelen zoals rozekruisen werden verkocht. Met de loupe heb ik op dit nauwelijks leesbare etiket kunnen ontcijferen dat de zaak zich ook presenteerde als boekhandel “'t Vrededuifje”, genoemd naar de vlakbij, op Prinsengracht nr. 754, gelegen rooms-katholieke kerk met die naam. Gesignaleerd tot 1935.

Oplettende lezertje

R. A. (Rob) Schollee begon zijn carrière als antiquaar met een “zondagskraam” op de Nieuwmarkt in Amsterdam. Vanaf 1986 dreef hij zijn antiquariaat onder de naam “het oplettende lezertje” op het adres 1ste V.d. Helststraat nr. 46, tussen de Heineken brouwerij en de Albert Cuyp. In 1991 leerde ik Rob kennen als een prettige collega toen wij dicht bij elkaar gelegen kramen bezetten op de vrijdagse boekenmarkt op Het Spui, die in dat jaar van start ging. Toen in 1992 de, op dat moment oudste boekhandel van Amsterdam (Reyndorp - opgericht in 1875) , er mee ophield, betrok Rob het vrijkomende pand op de Nassaukade nr. 121. Het oplettende lezertje gaf met enige regelmaat catalogi uit. In 1993 was Rob de eerste antiquaar uit het westen des lands die besloot zich te vestigen in het boekenstadje Bredevoort, dat in dat jaar van start ging. De hectiek van de hoofdstad verruild voor de rust van de Achterhoek. Zijn antiquariaat vond onderdak in de voormalige boterfabriek, adres Boterstraat nr. 7 in Bredevoort. Ik heb begrepen dat Rob inmiddels is teruggekeerd naar Amsterdam. Of hij nog actief is als antiquaar is mij niet bekend.

Opgang

Eind 1923 werd een Centraal Rooms-Katholiek Kunstgebouw geopend door Herman v.d. Eerenbeemt op de Utrechtschestraat nr. 69 in Amsterdam (“Bureau Opgang”). Het was een initiatief op coöperatieve grondslag van de R. K. Vereeniging O.P.G.A.N.G. In het gebouw werden concerten gegeven, lezingen verzorgd en tentoonstellingen georganiseerd in het kader van het verspreiden van het christelijk gedachtegoed. Maar er bevond zich ook een boek- en kunsthandel met dezelfde naam (“Boek- en Kunsthandel Bureau O.P.G.A.N.G.”). Vanaf 1929 is er sprake van de N. V. Boek- en Kunsthandel Opgang, onder directie van Jac(obus) J(ohannes) Misdom (1891-1942), dan gevestigd op de Haarlemmerweg B, nr. 378. Tussen 1932 en 1938 zit de winkel, zich dan presenterend als N. V. Kerkelijke Kunsthandel Opgang, op het adres Prinsengracht nr. 684. Hoe lang de zaak daarna nog bestaan heeft, is mij niet bekend. Eén ding is zeker: het etiket is fraai!

Open Book

Wat ik me bij deze zaak – gebaseerd op de tekst op het stempel - moet voorstellen , is me niet helemaal duidelijk. Een combinatie van een leesbibliotheek en een 2e hands boekwinkel? Hoe dan ook, The Open Book was in de jaren ’80 gevestigd op de Prinsengracht nr. 42 in Amsterdam. In 1986 vroeg men in een advertentie dringend te koop: engelse pockets, literatuur, misdaad, bestsellers en klassiekers.

Oosten

In de jaren ’50 was de boek- en papierhandel/leesbibliotheek van M. Oosten gevestigd op het adres V.d. Hoopstraat nr. 10 in Amsterdam-West. Begin jaren ’60 verhuisde de zaak (inmiddels ook met een afdeling “kleinhandel in speelgoederen”) naar het Van Limburg Stirumplein nr. 2. Dan is er sprake van een vennootschap met als vennoten W. Oosten en M. S. Maas. De zaak ging in 1963 failliet.

Oost

In de loop der tijd waren er in Amsterdam-Oost diverse leesbibliotheekjes actief onder wat curieuze namen. Veel gegevens heb ik daarover niet kunnen vinden. Hierbij een paar stempels. “Leeshal Oost” in de Commelinstraat nr. 53 . Enige tijd eigendom van T. H. de Jongh & Zn. “Ruilboekenbar Oost/ook Ruilboekenbar Oost Smurfje” op de Ruyschstraat nr. 101. Boeken-bar “Oost” in de 2e Oosterparkstraat nr. 76.

Onderwijzer

Elias Hijman Onderwijzer (1894-1944) opende in 1935 op het adres Hunzestraat nr. 23 in Amsterdam-Zuid, 1 minuut van de Nieuwe Synagoge in de Lekstraat zijn Hebreeuwsche Boek- en Ritualiënhandel (“alle joodsche boeken en ritualiën in Plan Zuid”). Toen in 1939 het Palestinahuis in de Lekstraat nr.150 vrijkwam (een joods warenhuis met een breed aanbod aan joodse artikelen, variërend van grammofoonplaten met joodse muziek tot Palestina-matzes) verhuisde Elias zijn zaak naar dat pand. Elias Onderwijzer en zijn vrouw werden, zoals zoveel van hun joodse vakgenoten, vermoord in een concentratiekamp (Bergen Belsen, 1944). Twee dochters overleefden de oorlog.

Omta

P. W. Omta kwam in 1947 in dienst bij “Boekhandel Vermeulen” op de Bos en Lommerweg nr. 227 in Amsterdam-West. Er was ook een kleine leesbibliotheek aan de zaak verbonden. In 1953 nam hij de boekwinkel van de dames Vermeulen over, maar handhaafde de naam nog tot 1963. In dat jaar kwam op de gevel te staan “Boekhandel Omta”. Het was een typische buurtboekwinkel met een eigenzinnig assortiment. In 1981 ging de dochter van de heer Omta, M. M. (Marike) Omta (1955-..) in de zaak werken en in 1990 werd zij eigenaar. In 1997 kwam de zaak in handen van haar schoonzus, A. C. (Anita) Winter, bijgestaan door haar man, C. F. (Cor) Omta. In 2010 verdween de naam Omta van de gevel, toen Monique Burger de zaak voortzette onder de naam “De Nieuwe Boekhandel”.

Omslag

Antiquariaat “De Omslag” was in de jaren ’80 gevestigd op de Warmoesstraat nr. 155, achter de Bijenkorf in Amsterdam.

Olthoff

De rooms-katholieke boekhandel van R. A. Eiselin, die al vanaf 1900 gevestigd was op de Ceintuurbaan nr. 416 in Amsterdam-Zuid, bij de Van Woustraat, werd in maart 1933 overgenomen door de familie Olthoff. “Olthoff’s Religieuse Kunst- en Boekhandel”. Het rooms-katholieke karakter bleef dus behouden. De firma had een breed assortiment aan religieuze artikelen, waaronder bijvoorbeeld “kinder kerkboekjes”. In de jaren ’50 wordt als eigenaar vermeld mevr. Elena Maria Olthoff (1887-1957). Dan is er alleen nog sprake van een kantoorboekhandel. De zaak heeft vermoedelijk tot ca. 1960 bestaan. Tegenwoordig is in het pand Ceintuurbaan nr. 416 de tattoo-shop van Henk Schiffmacher gevestigd.

Olst

De heer A. van Olst had in de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw een tabakswarenwinkel + leesbibliotheek op de Linnaeuskade nr. 13 in Amsterdam. Een combinatie die je in die jaren vaker tegenkomt.

Olivier

M. M. van de Velde Olivier was tussen 1864 en 1875 werkzaam bij de boekhandel van Jan D. Brouwer in Amsterdam. Toen J. H. de Bussy zich in 1875 om gezondheidsredenen gedwongen zag te stoppen met zijn sortimentsboekhandel nam Olivier die zaak over. De winkel was gevestigd op Rokin E, nr. 70, 2e huis van de Wijde Kapelsteeg in Amsterdam: “Boek- en Kunsthandel M. M. Olivier”. Olivier werd ook onmiddellijk actief als uitgever, wat zou leiden tot een groot aantal publicaties tussen 1876 en 1916. Het ging daarbij zowel om boekpublicaties als vervolgwerken. Twee voorbeelden: “Hoe men van kinderen gelukkige en nuttige menschen maakt”, door Taco Hajo de Beer (1878) (dat maakt nieuwsgierig!) en “Sint-Elroy : tijdschrift gewijd aan de belangen van fabrikanten, grossiers en winkeliers in goud en zilver, juweliers, diamantwerkers en horlogemakers”(1876-1885) . Boekhandel M. M. Olivier werd in april 1919 opgeheven. De lopende vervolgwerken werden overgenomen door de boekhandel van de Gebrs. Schröder.

Oldenbroek

De boekhandel van J. Oldenbroek op de Adm. De Ruyterweg nr. 184 in Amsterdam-West had een merkwaardige start. De zaak opende in 1924 of 1925 (als ik me niet vergis), maar ging in oktober 1925 al failliet. Wel werd er al snel (najaar 1926) een doorstart gemaakt. In oktober 1934 werd de winkel opgeheven.

Okx

Dit etiket vermeldt weliswaar de papierhandel van P. Okx, maar in de periode 1924-1960 kom je de zaak toch vooral tegen als handelsdrukkerij. Vermoedelijk is Okx begonnen met een papierhandel. De zaak was gedurende de hele periode gevestigd op de Reinwardtstraat nr. 34 in Amsterdam. In 1951, toen de oprichter overleed, werd het bedrijf omgezet in een vennootschap onder firma: “Fa. Drukkerij P. Okx & Zonen”. Als eigenaren worden vermeld: P. Okx, D. Okx en J. B. O. Okx.

Okker

De joodse boek- en papierhandelaar I. H. (Isaac) Okker (1882-1943) was tussen 1915 en 1918 gevestigd op de Breedeweg nr. 11 in Amsterdam (Watergraafsmeer). Er was ook een drukkerij aan de zaak verbonden. Zijn oorspronkelijke beroep was diamantkliever. In september 1918 deelde hij mee dat de zaak verplaatst was naar de Middenweg nr. 55. In advertenties en ook op dit etiket worden als zijn initialen ook wel vermeld J. H. De boekhandel sloot (waarschijnlijk) toen het gezin Okker in 1924 verhuisde naar de Tolstraat. Isaac Okker werd in 1943 in een concentratiekamp vermoord.

Oibibio

Ronald Jan Heijn (afkomstig uit de “supermarktfamilie”) richtte in 1993 samen met zijn vriend Heine Wind het “Centrum voor bewustzijnsontwikkeling, spiritualiteit en persoonlijke groei” – kortweg “Oibibio” op in Amsterdam. Oibibio is overigens een palindroom zonder verdere betekenis. De kosten speelden geen rol, de oprichters konden over millioenen beschikken. Het centrum werd gevestigd in gebouw Mercurius op de Prins Hendrikkade nr. 20-21. Op de 4400 m2 die het pand telde kon men zeer uiteenlopende zaken vinden: therapie-kamers, yoga-ruimten, massagekamers, een sauna, een café-restaurant, maar vanaf 1994 dus ook een boekhandel met een “spiritueel” assortiment. Er werden lezingen gehouden en cursussen gegeven. Het centrum telde op een gegeven moment 80 medewerkers. Er was ook sprake van een eigen radiozender “Oibibio-radio”. In een drietal plaatsen, Roermond, Groningen en Nijmegen werden nevenvestigingen geopend. Er was aanvankelijk dus meer dan genoeg werkkapitaal, maar in de loop der jaren overtroffen de uitgaven verre de inkomsten. Per 1 juni 1999 werd het centrum voortgezet onder de naam “Oininio”. Maar in 2000 gingen centrum én Ronald Jan Heijn persoonlijk failliet. Sinds oktober 2009, zit er in het pand aan de Prins Hendrikkade, ironisch genoeg, een vestiging van supermarkt Albert Heijn.

Oever

Naast zijn boekbinderij was H. ten Oever tussen 1858 en 1864 ook actief als boekhandelaar en uitgever. Zij zaak was gevestigd op de Brouwersgracht SS nr. 537 bij de Keizersgracht in Amsterdam. Het was een bedrijf van rooms-katholieke signatuur. In mei 1858 ging de binderij van start. Ten Oever bond alle soorten boek-, plaat- en muziekwerken. De uitgeverij bracht het tot ca. 7 publicaties, allemaal in de rooms-katholieke sfeer. In 1859 verscheen bijvoorbeeld (met bisschoppelijke goedkeuring) “Kleine catechismus over de geschiedenis der katholijke kerk in Nederland’, door C. H. van Vlooten. De boekhandel verkocht ook andere catechismusboeken en godsdienstige lectuur.

Obrecht

In 1936 was boekhandel Nieuwenhuis gevestigd op de 1e Helmersstraat nr. 151 in Amsterdam-West. In 1937 verhuisde de weduwe J. F. Nieuwenhuis-Kok de winkel naar de Willemsparkweg nr. 74 in Amsterdam-Zuid. De naam van de zaak luidde toen “Obrecht, Nieuwenhuis & Co”. Obrecht, naar ik aanneem, vanwege de nabijgelegen Jacob Obrechtstraat. De winkel had ook een leesbibliotheek-afdeling. Al in november van het zelfde jaar werd de zaak overgenomen door A. J. M. van der Waart. Op de etiketten van boekhandel “Obrecht” wordt de naam van de eigenaar consequent vermeld. Boekhandel Obrecht was gespecialiseerd in rooms-katholieke lectuur (grote keuze in misboeken). De leesbibliotheek werd in 1956 opgeheven. De boekhandel hield in oktober 1975 opheffingsuitverkoop.

Nuss

Christiaan Lambertus Cornelis Voskuil (1832-1909) opende in maart 1861 op de Reguliersbreestraat Y, nr. 562, bij de Munt in Amsterdam een kantoorboekhandel, waar de nadruk, zeker in de eerste periode, sterk lag op teken- en schilderbehoeften. Later zouden de activiteiten aanzienlijk uitgebreid worden en dan presenteert de firma zich als algemene kantoor-, boek- en kunsthandel/drukkerij/binderij. In 1876 wordt de zaak voortgezet door Gerardus Antonius Endel (1838-1914) en Antonius Johannes Franciscus Hubertus Nuss (1838-1919). Maar de naam Voskuil bleef nog lang gehandhaafd. De firma verhuisde eind 19e eeuw naar de Reguliersbreestraat nr. 30-32, naast Tuschinski, wat lang de hoofdvestiging zou zijn. Want het bedrijf opende in de loop der jaren her en der filialen. Een kleine opsomming: Dam, bezijden het Paleis E, nr. 527 (1874), Galerij nr. 18, Paleisstraat nr. 5 (gebouw Groote Club), nr. 7 en nr. 17, Leidschestraat nr.61, hoek Kerkstraat en nr. 49, Vijgendam nr. 4 (gebouw Industria) en Raadhuisstraat nr. 43. De snelpersdrukkerij/binderij (de zogenaamde “fabriek”) was lang gevestigd op de Falckstraat nr. 49-51. Rond 1910 presenteert het bedrijf zich als “A. J. Nuss, v/h C. L. C. Voskuil N.V.” In de loop van de 20e eeuw werd het bedrijf steeds geleid door leden van de familie Nuss (A. J. Nuss, F. H. Nuss, Joh. H. Nuss, A. J. H. Nuss). De zaak gaf een groot aantal ansichtkaarten uit en was zelf verantwoordelijk voor de foto’s. De drukkerij/binderij/linieerinrichting werd in 1960 voortgezet door een nieuwe eigenaar, H. Derksen. In 1959 werden de 3 toen nog bestaande boekhandels overgenomen door AKO.

Nuis

Op het adres Akkerstraat nr. 31 in Amsterdam-Oost (Betondorp) hebben in de loop van de 20e eeuw diverse boekhandels gezeten. Tussen 1924 en 1927 was dat Boekhandel Gihaux, van 1927 tot juni 1935 boekhandel J. H. Gijselaar en in juli 1953 ging P. Nuis op dit adres van start met een boek- en papierhandel/leesbibliotheek. De leesbibliotheek had elke week nieuwe boeken en de prijs was 5-7 cent per deel per week. In de jaren ’50 werd de leesbibliotheek opgeheven. De kantoorboekhandel wordt rond 1959 voor het laatst vermeld. In de periode 1971-1982 zat er weer een boekhandel op dit adres: Boekhandel “De Akker”.

Nonhebel

D. J. Nonhebel was in het eerste decennium van de vorige eeuw met zijn boek- en papierhandel tot 1906 gevestigd op het adres Roelof Hartstraat nr. 27 in Amsterdam. In 1907 verhuisde hij naar de 1e Laurierdwarsstraat nr. 15, maar ging nog in het zelfde jaar failliet.

Noest

Karel Hendrik Noest Jr. (1890-1968) begon kort na de 1e wereldoorlog een kleine boekhandel/uitgeverij, de N.V. “Spiritistische Boekhandel en Uitg. Mij.” op de Eikenweg nr. 8 in Amsterdam. Noest wilde in Amsterdam een tempel oprichten waar alle nieuwe religies en spirituele bewegingen onderdak konden vinden. Te denken valt dan naast spiritisme aan theosofie, anthroposofie, occultisme, astrologie etc. In 1923 verhuisde zijn zaak naar het Valeriusplein nr. 20 waar toen al sprake was van een voorlopige vestiging van “De Vrij Religieuse Tempel”, waar bijeenkomsten en lezingen werden georganiseerd. In 1922 verscheen bij zijn uitgeverij “Het dierlijk magnetisme : experimentele psychologie”, door W. H. C. Tenhaeff. In hetzelfde jaar startte Noest de uitgave van “De Tempel : (tweemaandelijks) tijdschrift gewijd aan vrije religie”. Inmiddels werd er door de opgerichte “N.V. De Vrije Religieuse Tempel (VRT), Maatschappij ter bevordering van Vrij Religieuse belangen” werk gemaakt van het realiseren van een veel grotere tempel. Na een eerste mislukte poging op de hoek van de Banstraat en de J. J. Viottastraat werd op 23 oktober 1926 een grote tempel geopend op het Daniel Willinkplein nr. 8-24 (tegenwoordig Victorieplein) in Amsterdam-Zuid. De boekhandel/uitgeverij/drukkerij van Karel Noest zat ook in dit gebouw. Maar al in augustus 1927 ging de N.V. failliet, evenals Karel Noest persoonlijk. De organisatie “Vrij Religieuse Tempel” bleef wel bestaan en Karel Noest bleef daarna ook volop lezingen geven op zijn interessegebieden door het hele land. Later zou hij begrafenisondernemer worden, maar ook dat eindigde in 1940 in een faillissement.

W. J. (Warren) Lee (1944-2017), geboren in New York, kwam in 1970 naar Nederland, waar hij vertegenwoordiger werd bij uitgeverij Schors. F. R. (Frank) Nijhof (1948-2008), kleinzoon van boekhandelaar H. W. Nijhof in Zutphen, begon zijn carrière als boekhandelaar bij Klompé in Arnhem. Daarna werkte hij bij Yocarini in Nijmegen, de Bijenkorf in Den Haag en bij Robert Premsela op de Van Baerlestraat in Amsterdam. De heren ontmoetten elkaar in 1985 op de Frankfurter Buchmesse en de vonk, zowel privé als zakelijk, sloeg over. Eind 1988/begin 1989 begonnen ze op het adres Staalstraat nr. 13a een boekhandel, annex antiquariaat: “Nijhof & Lee International Booksellers”. Dat laatste was niets te veel gezegd, want ze specialiseerden zich in kunst, architectuur, grafisch ontwerp en fotografie en verwierven zich daarmee ook buiten de landsgrenzen een naam. De antiquarische afdeling, op de 1e en 2e verdieping van het pand op de Staalstraat, was alleen op afspraak te bezoeken. Apart vermelding verdient nog hun affiche-collectie. Na het overlijden van Frank Nijhof, besloot Warren Lee in 2011 de winkel te sluiten, maar er kwam toen een samenwerking tot stand met de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Amsterdam. Aan deTurfmarkt ging “Nijhof & Lee” verder. De eigen publicaties van Bijzondere Collecties werden in het assortiment opgenomen. In 2016 trok Warren Lee zich terug en in 2018 werd boekhandel “Warren & Lee” opgeheven.

Nijhe

W. F. Nije (later W. F. Nije Jr.) was in de periode 1927-1955 eigenaar van boek- en kantoorboekhandel/leesbibliotheek/boekdrukkerij “Ardito” (Moedig) op het adres Hasebroekstraat nr. 44 in Amsterdam-West. In 1926 wordt hij vermeld als agent van het Algemeen Handelsblad op de Van Speykstraat nr. 145.

Nieuwe Muziekwinkel

“De Nieuwe Muziekwinkel” (niet te verwarren met “De Nieuwe Muziekhandel” waar ik het gisteren over had) was tussen 1909 en 1938 gevestigd op de Utrechtschestraat nr. 39 in Amsterdam. Eigenaar was Abraham Hamburger. Het was maar een kleine zaak, maar men had een flink assortiment muziekinstrumenten, snaren, spreekmachines en grammofoonplaten.

Nieuwe Muziekhandel

Eén van de favoriete muziekhandels van veel Amsterdammers was “De Nieuwe Muziekhandel” (ook concertbureau). Al in 1896 wordt deze zaak vermeld op de Leidschestraat nr. 46. In 1906 verhuisde men naar de Leidschestraat nr. 15 en tussen 1917 en 1932 zat deze muziekhandel op de Heiligeweg nr. 5. Vanaf ca. 1938 is er dan sprake van “De Nieuwe Muziekhandel” (muziek en instrumenten) op de Leidschestraat nr. 50. Of het hier gaat om een voortzetting van de eerdergenoemde zaak durf ik niet met zekerheid te zeggen. In de jaren ’60 was de leiding in handen van Hank van Leer. In februari 1998 – de huur van het pand aan de Leidsestraat was niet meer op te brengen – verhuist de zaak naar de Ferd. Bolstraat. Daar heeft de winkel nog een paar jaar gezeten.

Nieuwe Boekhandel

Tussen ca. 1924 en 1935 was “De Nieuwe Boekhandel” gevestigd op het adres 2e v.d. Helststraat nr. 17 in Amsterdam. Als eigenaren worden genoemd mejuffrouw Appel en mevr. S. M. M. Schlömann.

Nietvelt

De firma Nietvelt geeft zelf in advertenties aan dat de zaak in 1850 is opgericht. De vroegste vermelding die ik heb kunnen vinden van kantoorboekhandel/papierhandel A. F. Nietvelt dateert uit 1862. De zaak is dan gevestigd op de Nieuwendijk, bij de Stroomarkt L, nr. 277. Zoals in die tijd gebruikelijk werd er regelmatig verhuisd. Een jaar later zit het magazijn van kantoor- en schrijfbehoeften al op de Korte Nieuwendijk L. nr. 45, bij de Haringpakkerij. Nietvelt geeft in die jaren de klanten een wijze raad: “gooi uw geld niet weg via loterijen, koopt voor uw geld liever degelijke zaken (geen prullen) voor slechts 2 gulden bij A. F. Nietvelt, in totaal 10 artikelen waaronder een prentenboek, een zakinktkoker met veer etc.” In 1875 wordt als adres (mogelijk na omnummering) Korte Nieuwendijk nr. 27 vermeld en vanaf 1882 Korte Nieuwendijk nr. 44. In 1893 tenslotte betrekt Nietvelt het pand Nieuwendijk nr. 178, waar de zaak tot het eind (vermoedelijk ca. 1973) zou verblijven. In 1904 werd A. F. Nietvelt opgevolgd door A. W. Nietvelt. Vanaf ca. 1907 is er naast de boekhandel ook sprake van een electrische boek- en handelsdrukkerij. De drukkerij heeft op verschillende adressen gezeten: Prinsengracht nr. 313, Lauriergracht nr. 54 en Prinsengracht nr. 346. Vanaf ca. 1933 wordt als eigenaar A. Nietvelt genoemd (zie het afgebeelde stempel).

Nelissen

H. M. G. M. Nelissen (1885-1957) werkte vele jaren bij de r.k. boekhandel Van Langenhuyzen in Amsterdam en bij de Neerlandia-pers in Utrecht voor hij in de jaren ’20 een eigen boekhandel en uitgeverij begon. De uitgeverij en verzendboekhandel zaten in Bilthoven. De “ “N.V. Roman-, Boek- en Kunsthandel H. Nelissen” was tussen ca. 1924 en ca. 1948 gevestigd op de Prinsengracht nr. 627c in Amsterdam. Eén van de eerste uitgaven van Nelissen was het weekblad “ ’t Amusantje” (treinlectuur). Begin jaren ’50 bevindt de boekhandel zich op de Leidsegracht nr. 105. In 1959 vinden we de zaak terug op het adres Singel nr. 94. Daarna zou de boekhandel verhuisd zijn naar Bilthoven. Na de oprichter worden als eigenaren genoemd R. M. M. Nelissen, H. G. H. M. Nelissen en Henricus Josephus Maria Nelissen. Ik houd me aanbevolen voor aanvullingen/verbeteringen.

Nejo

In de periode 1935-1947 was op de Borneostraat nr. 94 in Amsterdam-Oost leesbibliotheek/boekhandel “Nejo” gevestigd. De naam “Nejo” was gebaseerd op de voornamen van de eigenaren, het echtpaar Nel van der Wurf-Bömer en Jo van der Wurf. Toen Nel in 1947 met tbc in een sanatorium werd opgenomen, werd de zaak verkocht aan de Gebrs. Philipsen die de leesbibliotheek onder eigen naam voortzeten. Jo ging daarna werken bij verzekeringsmaatschappij Centraal Beheer.

Nederlandsche Wetenschappelijke

I. J. Sloos, de man achter de Leidsche Onderwijs Instellingen (LOI), richtte in 1941 de “N.V. Nederlandsche Wetenschappelijke Boekhandel” op in Leiden aan de Breestraat nr. 52. De pretenties waren niet gering, want de zaak prees zichzelf aan (zie de etiketten) als “de boekhandel bij uitnemendheid”. Al vrij snel werden filialen geopend, o.a. in Den Haag en Amsterdam. De Amsterdamse vestiging zat op de Van Baerlestraat nr. 172 (Amsterdam-Zuid). In 1945 was er sprake van een 2e vestiging op de Linnaeusstraat nr. 10 (Amsterdam-Oost). De eigenaar van het bedrijf kwam in 1952 in de problemen i.v.m. vermeende malversaties/valsheid in geschrifte. Dit betekende het einde van de Leidse vestiging. De Haagse zaak werd overgenomen en voortgezet door G. W. J. Paagman. De Amsterdamse vestiging werd nog voortgezet onder de naam “Nederlandse Boekhandel”. Maar in 1956 nam boek- en kantoorboekhandel ELLA N.V. de vestiging op de Van Baerlestraat over. ELLA was een van oorsprong Bredase boekhandel met op het hoogtepunt 9 vestigingen verspreid over het land.

Nederlandsche Leescentrale

De “Nederlandsche Leescentrale” was een leesbibliotheek op de Valeriusstraat nr. 175 in Amsterdam waar men terecht kon voor ontspanning en ontwikkeling. Er werd ook bezorgd. Gesignaleerd in de periode 1938-1941.

Nabrink

Gé Nabrink (1903-1993) vestigde zich in 1924 als antiquaar in de Wagenstraat nr. 146a in Den Haag met als specialisatie orientalia. Hij zou in zijn loopbaan meer dan 350 catalogi uitgeven. In advertenties presenteerde hij zijn zaak ook wel als wetenschappelijke boekhandel. Naast zijn antiquariaat was Nabrink maatschappelijk zeer actief en daardoor landelijk bekend. Termen die op hem van toepassing zijn: linkse activist, anarchist en radicale anti-militarist. Nabrink speelde ook een belangrijke rol bij de oprichting van de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming (NVSH). Door het hele land gaf hij lezingen over zijn interessegebieden en tussen 1928 en 1992 publiceerde hij meer dan 10 boeken. Vlak voor zijn dood verschenen nog de delen 3 en 4 van de door hem samengestelde “Bibliografie van, over en in verband met Ferdinand Domela Nieuwenhuis”. In 1955 verhuisde hij met zijn antiquariaat naar de Korte Korsjespoortsteeg nr. 8 in Amsterdam. Toen werd zijn enige zoon, Gé Nabrink Jr. mede-eigenaar: “Ge Nabrink & Son, Old & Modern Books”. Per 1 januari 1988 deed Nabrink de zaak over aan enkele medewerkers.

Museum Boekhandel

De “Museum Boekhandel Robert & Co” in Amsterdam heeft 20 jaar bestaan. In 1920 begon deze “internationale boekhandel”, zoals ze zichzelf presenteerde, op de Van Baerlestraat nr. 94. In 1924 verhuisde de winkel naar de Van Baerlestraat nr. 50, hoek Willemsparkweg. Eigenaar was Carel Willem Robert (1887-1955). Op 1 januari 1926 kondigde men aan een leesinrichting geopend te hebben. In februari 1936 betrok de firma een nieuw pand op de Van Baerlestraat nr. 25, hoek Jan Luykenstraat nr. 104. In augustus 1940 gaat de zaak failliet en al in oktober van dat jaar laat de curator het 1e gedeelte van de “uitstekende voorraad” veilen bij het veilinghuis G. Theod. Bom. Carel Willem Robert werd toen directeur van de “Moderne Boekhandel” op de Leidschestraat nr. 74 (ook wel nr. 70-78). De kleine etiketten waarop Museum Boekhandel Robert & Co gecomprimeerd werd tot “MB Robert & Co”, werden vanaf 1940 zonder de vermelding Robert & Co ook gebruikt voor de Moderne Boekhandel. MB bleef bruikbaar.

Munt

A. J. H. Nuss had in 1926 een kantoorboekhandel op het adres Singel nr. 542 in Amsterdam, bij de Munt. Toen hij met zijn kantoorboekenfabriek/handelsdrukkerij/kantoorboekhandel verhuisde naar de Reguliersbreestraat nr. 3 ontstond er een conflict over de naam van de zaak met de eveneens (verderop) in de Reguliersbreestraat gevestigde N.V. A. J. Nuss (algemene kantoor-, boek- en kunsthandel/drukkerij/binderij). In oktober 1928 deelt A. J. H. Nuss mee dat hij de naam van zijn zaak, daartoe gedwongen door de Wet op de Handelsnaam, wijzigt in “De Munt”. In de periode daarna (1928-1931) wijst hij er in advertenties nadrukkelijk op dat zijn zaak alléén gevestigd is op Reguliersbreestraat nr. 3. Het is duidelijk dat hier sprake is van een concurrentieslag. Het lijkt er op dat A. J. H. Nuss die van de veel grotere firma A. J. Nuss verloren heeft. Na 1931 wordt de zaak niet meer vermeld.

Muller

Frederik Muller (1817-1881) kan beschouwd worden als de belangrijkste Nederlandse antiquaar/veilinghouder van de 19e eeuw. Op 17-jarige leeftijd ging hij in de leer bij zijn oom, Johannes Müller (nog met umlaut) die een Duitse importboekhandel had in het Bibliophilium op de Kalverstraat nr. 10 in Amsterdam. Vervolgens ging hij in 1840 werken bij de antiquaar/veilinghouder Jacob Radink, waar hij zich vooral bezig hield met de samenstelling van catalogi. In december 1842 begon Muller voor zichzelf, eerst vanuit zijn ouderlijk huis op de Heerengracht nr. 186, maar enkele maanden later verhuisde hij naar een kelder aan het Rokin nr. 143, bij de Wijde Kapelsteeg (ook bij de Duifjessteeg). In 1846 verplaatste hij zijn zaak naar de Pijpenmarkt nr. 30. Tot 1847 organiseerde Muller zijn veilingen nog samen met Jacob Radink. In de loop van de eeuw zouden er een enorm aantal catalogi van Frederik Muller verschijnen. In mei 1849 betrekt hij het pand De Vogel Struys, Heerengracht nr. 329, bij de Oude Spiegelstraat, waar het bedrijf tot 1880 zou verblijven (het blauwe etiket uit 1850 vermeldt overigens Heerengracht , bij de Oude Spiegelstraat nr. 148; het gaat hier alleen om de boekhandel). Muller organiseerde meer dan 170 veilingen en was daarnaast een bevlogen bibliograaf. Tussen 1858 en 1861 stelde hij bijvoorbeeld het werk de “Bibliotheek van Nederlandsche Pamfletten” in 3 delen samen. Frederik Muller trad ook op als uitgever. Zo gaf hij het vervolgwerk “De navorscher : een middel tot gedachtenwisseling en letterkundig verkeer tusschen allen , die iets weten, iets te vragen hebben en of iets kunnen oplossen” uit. In januari 1876 gaat Muller een compagnonschap aan met Frederik Adama van Scheltema. Vanaf dat moment luidt de firmanaam “Frederik Muller & Co.” In 1880 verhuisde het bedrijf naar de Nieuwe Doelenstraat nr. 10, waar het veilinghuis tot de liquidatie in 1963 gevestigd bleef. Na het overlijden van Frederik Muller in 1881 werd Adama van Scheltema enige eigenaar. In oktober 1885 trad Anton W. M. Mensing in dienst van de firma en in 1892 werd hij mede-vennoot. Adama van Scheltema overleed in 1899. Anton Mensing liet in 1905 een imposante veilingzaal bouwen op de Nieuwe Doelenstraat nr. 16-18. Tussen 1911 en 1914 was Frits Lugt deelgenoot in de firma. Mensing stapte in deze jaren over van boek- naar kunstveilingen. Diverse leden van de familie Mensing werden in het bedrijf werkzaam. Na het overlijden van Anton Mensing in 1936 werd de leiding overgenomen door zijn zoon Bernard Mensing. In 1960 vond de laatste veiling plaats (de collectie van Willem J. R. Dreesmann, de eigenaar van V&D). Daarna werd de zaak na meer dan 115 jaar opgeheven. Het belang van Frederik Muller voor het boekenvak werd nog eens onderstreept toen de opleiding voor bibliotheek, boekhandel en uitgeverij in Amsterdam de naam Frederik Muller Academie kreeg.

Mulder

In 1931 neemt J. H. Mulder “Boon’s Boekhandel” op de Corn. Schuytstraat nr. 11 in Amsterdam over. De naam van de zaak luidt dan enige tijd “Boekhandel J. H. Mulder, v/h Boon’s Boekhandel”. Later is er alleen nog sprake van “Boekhandel Mulder & Co”. In 1936 verhuist de winkel naar de Corn. Schuytstraat nr. 14, waar de zaak tot op de dag van vandaag gevestigd is. Mulder & Co. was tussen 1931 en 1952 ook actief als uitgever. Eén van de eerste uitgaven (1931) was “De voorsten”, door Gerard Vanter (pseudoniem van de vader van Gerard Reve). De zaak sloot zich in de recentere geschiedenis aan bij de inkoopcombinatie Libris. Per 1 januari 2019 werd boekhandel Mulder overgenomen door Mark Carpentier Alting, eigenaar van boekhandel Zwart op wit op de Utrechtsestraat nr. 149. Vanaf dat moment werd de naam “Boekhandel Mulder / Zwart op wit”.