Vegte

F. W. van der Vegte (1892- ) werkte begin jaren ’30 als boekhouder bij boekhandel Schalekamp aan de Spuistraat in Amsterdam. Na twee jaar werkloosheid besloot hij in maart 1936 zelf een boekhandel te beginnen: “Boekhandel F. W. van der Vegte” op het adres Adm. De Ruyterweg nr. 80, bij de Krommert in Amsterdam-West. In de jaren ’50 werd hij in de winkel bijgestaan door G. van der Vegte. De zaak moet in de jaren ’60 nog bestaan hebben.

Veenstra

Boekhandel Erato, al sinds eind jaren ’30 gevestigd op de Utrechtschestraat nr. 18a, hoek Heerengracht nr. 587, werd in 1971 overgenomen door K. H. (Kees) Veenstra (1920-2013). Vanaf dat moment was er sprake van “Boekhandel Veenstra”. Toen Kees Veenstra met pensioen ging, werd de zaak overgenomen door 2 werkneemsters: Gina de Lange en Ineke van Drie. Veenstra had bij de “huisbaas” bedongen dat de huur van het winkelpand min of meer gelijk zou blijven tot de dames de pensioengerechtigde leeftijd bereikten. Toen het zover was (2016) verviervoudigde de eigenaar van het pand de huur. Dit betekende (juli 2016) het einde van VOF Boekhandel Veenstra.

Vecht 2

De Fa. Van der Vecht & Co werd in 1887 opgericht in Amsterdam-West op het adres Nassaukade nr. 365. Het ging om een algemene boekhandel/muziekhandel/schoolboekhandel/leesbibliotheek. In mei 1925 werd de naam van het bedrijf veranderd in “M. van der Vecht Czn. v/h Fa. van der Vecht & Co”. Rond die tijd had men ook een vestiging in Bussum, maar in 1928 werd deze vestiging geschrapt uit de lijst van erkende boekhandelaren met als reden: “gebleken geen boekhandelaar te zijn” (curieus!). In 1929 liet de firma nadrukkelijk weten dat er geen relatie bestond met bekhandel E. van der Vecht (een concurrent die ik gisteren behandelde). In 1936 werd de winkel verplaatst naar de Van Baerlestraat nr. 77 in Amsterdam-Zuid. De nadruk lag bij dit bedrijf toch vooral op de onderwijsmarkt. Men presenteerde zich als Fröbel-leermiddelenhuis en speciaal adres voor Fröbel- en Montessori-artikelen, fabrikant van schoolmeubelen, adres voor machinaal vervaardigde vlechtmatjes etc. In de jaren ’50 werd de zaak geleid door mevr. M. C. van Riemsdijk-van der Vecht. Rond 1964 werd de winkel opgeheven.

Vecht

In de periode 1904 – ca. 1930 was (school)boek- en kunsthandel /uitgeverij E. van der Vecht gevestigd op het adres Marnixstraat nr. 372 in Amsterdam. De uitgeverij gaf populaire fictie, kinder-/jeugdboeken en op het onderwijs gerichte publicaties uit. Zo verscheen in 1911 een “Toelichting bij 4 liturgische schoolplaten (Roomsch zaakonderwijs)”. Als eigenaren worden ook genoemd Johannes Maria van Lieshout en Felix Everardus Maria de Neeff.

Valeton

In de straat, waar nog niet zo lang daarvoor Van Gennep zijn boekhandel wegens teruglopende omzet had gesloten, openden Alexander Valeton en Ytzen B. Henstra per 1 september 1988 op Nes nr. 26 een nieuwe boekhandel “Valeton & Henstra, boekverkopers”. Het tweetal specialiseerde zich in literatuur, kunst en typografie. Bij de opening hield Cyril Offermans een toespraak. Ook verscheen er t.g.v. de opening een publicatie: “De inkt & het papier”, door Bruno Nardini (vouwblad in envelop, oplage 1000 exemplaren). Na het overlijden van Ytzen Henstra in 1994 heeft de zaak niet lang meer bestaan. In 1995 verscheen bij Valeton & Henstra nog wel de uitgave “Beeren over Lucebert”, door Wim Beeren (rede bij de opening van de tentoonstelling “Lucebert : een eerbetoon” in museum Kranenburgh in Bergen).

Valerius 2

Muziekhandel en -antiquariaat “Valerius” was in de 2e helft van de jaren ’80 gevestigd op de Koninginneweg nr. 145 in Amsterdam. Men verkocht naast bladmuziek, LP’s, gitaarsnaren, 18e en 19e eeuwse muziekprenten ook nieuwe en 2e hands boeken over muziek, wat voor een muziekhandel vrij ongebruikelijk is. Hoe lang de zaak bestaan heeft, is mij niet bekend.

Valerius

Tussen ca. 1927 en 1936 had G. J. Pasteuning een leesbibliotheek genaamd “Valerius” op het adres Valeriusstraat nr. 96, bij de Emmastraat in Amsterdam. In 1937 deed hij de zaak over aan S. Sanders die naast de leesbibliotheek in hetzelfde pand een boekhandel begon. Boekhandel “Valerius” heeft zeker tot 1960 bestaan. Op enig moment moet mevr. M. B. J. Paulus-Timmer ook eigenaar zijn geweest.

Urbi

In september 1937 werd in Utrecht de N.V. Algemeene Katholieke Uitgevers Maatschappij Urbi et Orbi opgericht op het adres Ondiep nr. 6. Urbi et Orbi staat voor “aan stad en wereld”, de naam van de zegen die de paus tijdens Pasen en Kerstmis altijd uitspreekt. Directeur was Johannes Hendricus Evert Asberg. In juli 1941 werd de zaak verplaatst naar Amsterdam. De uitgeverij werd gevestigd op de Herengracht nr. 170 en de aan het bedrijf verbonden rooms-katholieke boek- en kunsthandel werd in september 1941 geopend in het door een grote verbouwing daarvoor geschikt gemaakte pand op Rokin nr. 130. Rond 1950 werd de al vanaf 1912 bestaande R.K. Boekcentrale in het bedrijf opgenomen en dan luidt de naam meestal “Urbi et Orbi, de R.K. Boekcentrale”. In 1965 werd het bedrijf overgenomen door Richard Tummers. Vanaf 1969 luidt de naam “Boekhandel Tummers, v/h Urbi et Orbi”. Pas in 1978 verviel de toevoeging Urbi et Orbi. In 1972 verscheen de laatste publicatie van de uitgeverij. In 1978 werd de fysieke boekhandel door Tummers gesloten, maar vanuit Haarlem werd de zaak nog tot 1993 voortgezet als verzendboekhandel.

Twisk

In oktober 1890 vestigde J. H. van Twisk zich als boekhandelaar op het adres Runstraat nr. 23 in Amsterdam. Al in 1893 droeg hij de zaak over aan zijn zoon C. van Twisk, die onmiddellijk ook als uitgever actief werd, met name van pedagogische publicaties. Zo was hij in 1895 uitgever van “De Bode, uitgave van de Bond van Nederlandse Onderwijzers”. In maart 1902 verhuist Van Twisk naar de 2e Hugo de Grootstraat nr. 28, 1e etage, naast het schoolkinderbadhuis, maar dat betreft alleen de uitgeverij. De boekhandel op de Runstraat werd voortgezet door H. Y. Fluggen, die de naam Van Twisk handhaafde. In de jaren 1903/1904 bevindt C. van Twisk zich nog kort op het adres Spuistraat nr. 122 met zijn “Magazijn van oude en nieuwe boeken C. van Twisk” en onder de naam Van Twisk wordt er in 1904 nog een veiling gehouden van oude en nieuwe boeken op de Prinsengracht nr. 409, tussen de Ree- en de Berenstraat. H. Y. Fluggen doet in april 1903 de boekhandel in de Runstraat alweer van de hand aan G. H. Helderman, die de zaak voortzet onder de naam “Van Twisk’s Boekhandel G. H. Helderman”. Toen Gelderman de winkel in 1907 verplaatste naar de Heerengracht nr. 369 liet hij de naam Van Twisk vervallen.

T.V.U.M.

De Theosofische Vereeniging Nederland werd in 1897 in Amsterdam opgericht. Al vanaf 1898 gaf de vereniging theosofische publicaties uit onder het impressum Theosofische Uitgevers Maatschappij. In 1922 werd vervolgens de N. V. Theosofische Vereenigings Uitgevers Maatschappij (T.V.U.M.) opgericht. Mevr. C. Ramondt-Hirschmann, algemeen secretaresse van de Vereniging, opende in juli 1929 de boekhandel van de T.V.U.M. op het adres Tolstraat nr. 154 in Amsterdam-Zuid. In de Tolstraat werden in meerdere panden alle activiteiten van de vereniging samengebracht. Als eerste directeur van de boekhandel wordt genoemd Petrus Marinus Cochius (1874-1938), een sociaal bevlogen ondernemer (directeur van de glasfabriek Leerdam). Naast boeken over theosofie werden in de boekhandel ook werken aangeboden over occultisme, mystiek, co-maconnerie, de Vrije Katholieke Kerk, boeddhisme, hindoeisme. Mohammedanisme, zoroastrianisme etc. De boekhandel bevindt zich tot op de dag van vandaag nog steeds in de Tolstraat, nu nr. 154/156 onder de naam “Theosofische Boekhandel Adyar”. Ook de zeer omvangrijke bibliotheek van de vereniging is op de Tolstraat te raadplegen.

Tussenbroek

In 1869 nam Hermanus van Tussenbroek (1841-1924) de boekhandel van W. J. Tibout in Wageningen over. Incidenteel trad hij ook op als uitgever, o.a. van schaakboeken. Per 1 januari 1906 droeg van Tussenbroek zijn boekhandel over aan J. H. J. Elberg, die de zaak onder eigen naam voortzette. Elberg was daarvoor ruim 27 jaar werkzaam geweest bij H. A. M. Roelants in Schiedam. Vanaf 1906 vestigt Van Tussenbroek zich dan met een boek-, kantoor- en kunsthandel/advertentiebureau (ook voor al uw schilder- en tekenbehoeften) in Amsterdam op het adres Galerij Paleis van Volksvlijt nr. 18, waar daarvoor boekhandel Stadermann & Beek gevestigd was. Toen in 1929 het Paleis van Volksvlijt door een brand volledig verwoest werd, bleef de Galerij gelukkig gespaard. Boekhandel Van Tussenbroek werd in 1931 opgeheven.

Tunnel

Boekhandel “De Tunnel” op het adres Maritzstraat nr. 16 in Amsterdam-Oost heeft in de loop der jaren verschillende eigenaars gehad. In 1941 is er sprake van een leesbibliotheek met als eigenaar F. G. Kroonder. In de jaren’50 is boek- en kunsthandel “De Tunnel” in handen van mej. M. Dijs en P. Teerhuis. In de jaren ’60 tenslotte wordt als eigenaar genoemd M. A. Bakker. Toen Bakker in 1969 naar Limburg verhuisde, werd “De Tunnel” opgeheven.

Tritten (Helmholtz)

De boekhandel van Z. Tritten op het adres Fraunhoferstraat nr. 30 in Amsterdam-Oost had eigenlijk eerder in deze alfabetische reeks aan de orde moeten komen. De naam van de boekhandel was namelijk “Helmholtz”. De zaak was actief tussen ca. 1934 en 1961 en had ook een leesbibliotheek-afdeling.

Toorens

Toorens kantoor-, boek- en papierhandel werd begin mei 1907 opgericht door N. Toorens op het adres Rozengracht nr. 70 in Amsterdam. In juli 1918 verkocht hij de zaak aan A. Ph. Zuidhoek.

Tjasink

De weduwe H. Tjasink ging in 1826 met een kantoorboekhandel/leesbibliotheek van start op het adres Kerkstraat, bij de Reguliersgracht nr. 78 in Amsterdam. Rond 1831 verhuisde haar “Nederduitsche en Fransche Leesbibliotheek en Kantoorwinkel” naar de Utrechtschestraat, het derde huis van de Keizersgracht, nr. 116. Na haar overlijden in 1856 werd de zaak tot in de jaren ’80 voortgezet door B. H. de Ronden. Curieus is dat een naamgenoot, Johannes Tjasink (1809-1879), zeer waarschijnlijk een familielid, in de jaren 1836-1845 ook een kantoorboekhandel, annex binderij had, niet zó ver verwijderd van de weduwe. Eerst op het adres Nieuwendijk, bij de Kapelsteeg nr. 85, later in de Halvemaansteeg, het 2e huis van den Amstel, nr. 17. In die jaren was Johannes Tjasink ook al actief als amateur-toneelspeler. Rond 1845 besloot hij zijn carrière voort te zetten als acteur én met succes. Hij verwierf zich een naam op dit gebied en werd later directeur van de Stadsschouwburg. Als Leidenaar kan ik niet onvermeld laten dat Johannes Tjasink in 1845 in eigen beheer een dichtbundel uitgaf van zijn Leidse vriend G. G. Kool onder de titel “Poetry 1845”.

Tivo

Boekhandel/leesbibliotheek “Tivo” op de Sloterkade nr. 29 in Amsterdam. Dit keer geen combinatie met tabakswaren, maar wel voorradig: speelgoed en byouterieën. Periode onbekend.

Titzing

In 1927 vestigde Arend Titzing (1910-1945) zich als boekbinder op het adres Langestraat nr. 21 in Amsterdam. Hij meldde zich in dat jaar ook aan als lid van de Nederlandse Bond van Boekbinderijen. In 1929 verplaatste hij de binderij naar de Zanddwarsstraat nr. 3. Rond 1938 verhuisde de zaak opnieuw, nu naar het souterrain van het pand O.Z. Achterburgwal nr. 126. Arend Titzing werd in de oorlog actief in het verzet. In augustus 1944 werd hij gearresteerd en gevangen gezet in kamp Neuengamme, waarvandaan hij daarna afgevoerd werd naar concentratiekamp Buchenwald, waar hij op 27 maart 1945 overleed. Zijn binderij werd na de oorlog (door een familielid?) voortgezet, want in mei 1946 is het bedrijf weer actief op de O.Z. Achterburgwal, nu nr. 124-126. In 1948 is de zaak kennelijk een andere weg ingeslagen, want dan presenteert men zich als P.I.T. – Papier Industrie Titzing, fabriek van monsterzakken, acte-enveloppen etc. In 1949 slaat het noodlot toe. Bij een grote brand gaat een groot deel van de voorraden en de machines verloren. Daarna ben ik het bedrijf niet meer tegengekomen.

Tierie

In oktober 1897 nam Gerrit Pieter Tierie (1874-1958) de boek- en kantoorboekhandel over van L. C. M. Wegerif op het adres Wagenaarstraat nr. 34, bij de Linneausstraat in Amsterdam. Wegerif was zelf pas vanaf 1894 eigenaar van deze zaak, want in dat jaar nam hij deze boekhandel over van W. J. Ruijter. Uit het slecht leesbare stempel blijkt dat Tierie ook een leesbibliotheek-afdeling aan zijn boek-, papier- en muziekhandel toevoegde. In oktober 1900 gaat hij een vennootschap aan met John William Kruyt met als doel de handel in en het uitgeven van boek- en plaatwerken. In de volgende jaren verschijnen er inderdaad een aantal publicaties onder de naam “Tierie & Kruyt”. O.a.: “Over eenige oorzaken der prostitutie”, door Arnold Aletrino (1901). Maar in september 1903 werd de zaak alweer verkocht aan Bernard Wolf Jzn. Tierie zelf gaat dan in liquidatie. Curieus is dat er daarna in de jaren 1904/1905 nog verschillende publicaties verschijnen met het impressum Amsterdam : Tierie (dus zonder Kruyt).

Thomasson

De muziekhandel van H. Thomasson was in de jaren ’50 van de vorige eeuw gevestigd op het adres Witte de Withstraat nr. 126 in Amsterdam-West.

Theune

Theune & Co. muziekhandel/uitgeverij in Amsterdam wordt voor het eerst vermeld in 1828. Het adres is Kalverstraat nr. 66. In de jaren ’50 verblijft de zaak op de Kalverstraat E, nr. 274a, bij de Bagijnhofsteeg. In mei 1873 deelt Theune mee dat het bedrijf samengevoegd wordt met een concurrent, de firma W. C. Brix von Wahlberg. De firma Brix von Wahlberg werd eind 1837 opgericht op het adres Kalverstraat, hoek van de Osjessluis, nr. 181. Latere adressen zijn: Kalverstraat nr. 211 (1852), Kalverstraat E, nr. 31 (1854/56), Kalverstraat D. nr. 11 (1857-1873), Kalverstraat nr. 153 (1885-1896). Men presenteerde zich als muziekhandel (66% rabat op alle bladmuziek), maar in de beginperiode konden klanten er ook terecht voor borduurpatronen, kinderspellen, landkaarten, schrijfbehoeften etc. De zaak zou zich ook altijd blijven presenteren als boekhandel, maar de handel in muziek was toch de hoofdactiviteit. Brix von Wahlberg gaf veel bladmuziek uit van Nederlandse componisten. Als eigenaren worden genoemd: mevr. Wilhelmina Catharina Brix von Wahlberg (1791-1865) en later haar zoon Willem Carabain Brix von Wahlberg (1820-1911). De bovenvermelde samenvoeging met Theune & Co duurde niet lang, want al een half jaar later (november 1873) nam Brix von Wahlberg, samen met de Haagse muziekhandel Boshart & Osthoff, Theune & Co over.

Theile

De boek- en kantoorboekhandel van Willem Frederik Theile op de Haarlemmerstraat nr. 89, bij de Binnen Brouwersstraat in Amsterdam ging rond 1885 van start.

In 1886 deelde Theile mee meer dan 800 verschillende toneelstukken op voorraad te hebben. De oprichter overleed in 1904. De zaak werd daarna voortgezet tot ca. 1932. Als eigenaren worden na 1904 resp. genoemd: H. L. Hiddink en J. A. IJ. Visser (overl. in 1932).

Tetroode

Frederik Johannes van Tetroode, graveur, afkomstig uit Haarlem, kreeg in 1776 het poorterschap van Amsterdam en nam in dat jaar de boekwinkel over van Hendrik Beekman & Zn. op de Kalverstraat nr. 37, naast de rooms-katholieke schuilkerk De Papegaai. Het pand droeg de naam “In de Berg Calvarie”. De zaak legde zich vooral toe op het drukken, uitgeven (honderden publicaties tussen 1780 en 1836) en verhandelen van rooms-katholieke stichtelijke lectuur, theologische verhandelingen en liturgische werken. Na zijn overlijden in 1801 zette zijn weduwe, mevr. Aletta van Tetroode-Durlet de zaak voort. De enige zoon van het echtpaar, Antonius Johannes (Toontje) van Tetroode (1795-1875), werd al jong actief in de zaak. In de wandeling werd hij “Toontje Tet” genoemd. In 1882 begon Toontje voor zichzelf in een pand naast dat van zijn moeder, Kalverstraat nr. 38. Hij hield zich vooral bezig met in- en verkoop van 2e hands en antiquarische boeken (vaak afkomstig uit de nalatenschap van rooms-katholiek geestelijken) en hield ook veilingen (Fa. A. J. van Tetroode). In de jaren 1836/1837 worden andere adressen vermeld. De weduwe verblijft dan op Kalverstraat nr. 211 en Toontje op resp. Bloemmarkt nr. 240 en Koestraat nr. 18. De zaak van de zoon was niet heel succesvol en in 1838 zette Toontje zijn carrière als boekverkoper in Den Haag voort. De winkel van de weduwe heeft tot ca. 1842 bestaan.

Terwijn

De Electrische Boekbinderij van J. M. Terwijn was tussen 1904 en 1911 gevestigd op de 3e Helmersstraat nr. 55 in Amsterdam. Men bond zowel voor de handel als voor particulieren. Er werden ook “winkeldozen” vervaardigd. In de jaren 1911-1913 was het adres Lijnbaansgracht nr. 219a en daarna verhuisde de binderij naar de Lijnbaansgracht nr. 213, in de jaren ’20 Lijnbaansgracht nr. 211-213, bij de Handelsschool. In 1930 ging de zaak falliet.

Tepas

Of Jac. J. Tepas een boekhandel had op de Da Costakade nr. 198 in Amsterdam heb ik niet kunnen vaststellen. Zeker is dat hij in de jaren ’20 van de vorige eeuw boeken importeerde van verschillende buitenlandse uitgevers (bijv. C. A. Schwetsche & Sohn en Langenscheidt Verlag) . Voor meerdere uitgevers was hij alleenvertegenwoordiger voor Nederland en koloniën.

Telg

Uitgeverij “De Telg” in Amsterdam is ontstaan tijdens de tweede wereldoorlog en speelde een belangrijke rol in het verzet. Verschillende joodse Amsterdammers waren erbij betrokken: oud-wethouder Wim Polak en zijn vrouw Bea Biet, de fotograaf Sem Presser en kunstenaar Leo Schatz. Zoals het etiket laat zien, had men ook een boek- en kunsthandel/leesbibliotheek, gevestigd op de Burg. Tellegenstraat nr. 34, Amsterdam-Zuid. Van de leesbibliotheek maakten vooral joodse klanten gebruik, die elders niet meer geholpen werden. Met de inkomsten werd een groep onderduikers onderhouden. Na de oorlog werd de “De Telg” voortgezet, maar verloor toen waarschijnlijk toch het bestaansrecht, want in september 1948 werden na een faillissement nieuwe boeken, de leesbibliotheek en de winkelinventaris geveild bij veilinghuis G. Theod. Bom. In 1947 verscheen bij De Telg: “Een lied voor Amsterdam : gedichten over Amsterdam”, bijeengebracht door Ben E. Biet, met illustraties van R. M. Gompertz.

Teixeira

M. Teixeira de Mattos had in de jaren ’60 en ’70 van de 19e eeuw een boekbinderij in Amsterdam. Tot 1871 op de Keizersgracht, daarna op het adres Utrechtsche Dwarsstraat Z, nr. 262.

Tegel

Jan Hendrik George Tegel (1854-1911) begon rond 1880 een boek- en kantoorboekhandel op het adres Daniel Stalpertstraat nr. 26 in Amsterdam. Hij trad ook een enkele keer op als uitgever van christelijke en esoterische publicaties. Ik noem 1 titel: “Wie wil lichamelijk en zedelijk verderven? : algemeene en christelijke beschouwingen over bedwelmende dranken”, door J.J. van IJsseldijk. Daar lag ook de belangstelling van de eigenaar, wat blijkt uit zijn voorzitterschap van de Spiritualistische Vereeniging “Onderl. Stichting”. Rond 1884 was er sprake van een dreigend faillissement, maar dat werd kennelijk afgewend, want eind jaren ’80 was de zaak enige tijd gevestigd op de Raamgracht nr. 65. In de jaren 1890/1891 verblijft “Tegel’s Boekhandel” op het adres Jan Steenstraat nr. 147. In 1992 werd de zaak opnieuw verplaatst, dan naar Sarphatipark nr. 95, bij de Van Sweelinckstraat. Daar verbleef de winkel langere tijd, want pas in maart 1906 kondigde men de verhuizing aan naar de Ceintuurbaan nr. 358, bij de 2e Sweelinckstraat. Enkele etiketten laten zien dat er toen ook een binderij en een handelsdrukkerij aan de zaak verbonden was. Verder vermelden 2 etiketten ook de aanwezigheid van een leesbibliotheek. De oprichter overleed in maart 1911. Zijn weduwe, mevr. Tegel-Schrikker, zette de boekhandel nog tot april 1920 voort. Zij maakte toen bekend dat de zaak overging in handen van de gezusters Hemerik, die een boekhandel hadden op de Verlengde Rozengracht nr. 236. Beide zaken werden toen samengevoegd en onder de naam “Tegel’s Boekhandel” tot ca. 1926 op de Ceintuurbaan voortgezet.

TAVENU

T.A.V.E.N.U. staat voor “Tot Aangenaam Verpozen En Nuttige Uitspanning”. Het was de naam van de leesinrichting in de boekhandel van de gebroeders Felix Pinchas en Samuel Abrahamson, die in 1888 van start ging op de Oude Hoogstraat nr. 20, naast het O.-I. Huis in Amsterdam. Ook het aanwezige leesgezelschap droeg deze naam. Samuel begint als vrij snel daarna een eigen boekhandel in Den Haag (Passage Boekhandel). Als in januari 1891 Felix een compagnonschap aangaat met Simon van Straaten verhuist de zaak naar de Kalverstraat nr. 120 (boekhandel “Abrahamson & Van Straaten”). In juni 1899 is er dan voor het eerst sprake van TAVENU’s Boekhandel als de compagnons een filiaal onder die naam openen op de Leidschestraat nr. 103. In de periode 1903-1907 is er sprake van een filiaal op het adres Heerengracht nr. 517, hoek Vijzelstraat (TAVENU’s Boek- en Kunsthandel). In juli 1908 start een filiaal, eveneens onder de naam TAVENU, op de Kalverstraat nr. 185 (tevens kunsthandel). TAVENU is dan al geruime tijd ook actief als uitgever van muziek en toneelteksten (bijv. TAVENU’s Voordrachten-bibliotheek). Als de vennootschap tussen Abrahamson en van Straaten in oktober 1910 ontbonden wordt, gaat Felix Pinchas alleen verder op de Kalverstraat nr. 120 en nr. 185 (incl. uitgeverij TAVENU) en Simon van Straaten zet de zaak op de Leidschestraat nr. 103 voort (incl. leesinrichting TAVENU – portefeuille, keuze uit ruim 100 tijdschriften, vanaf 6 gulden per jaar). Deze laatste zaak gesignaleerd tot 1915.

Taurel

Andreas Henricus Taurel (1891-1944) wordt in 1920 voor het eerst vermeld als kantoorboekhandelaar op het adres Langestraat nr. 80 in Amsterdam. Dat werd kennelijk geen succes, want in 1924 werd hij, dan gevestigd op de Heerengracht nr. 151, failliet verklaard. Daarna stortte hij zich op een “succesproduct”: pornografische boeken en tijdschriften. Hij werkte samen met zijn broer Henricus Eduardus Augustus (Henri) Taurel (1896-1952), die overigens in juli 1930 ook al failliet verklaard was met een vestiging op de Cebralstraat nr. 36. Andreas Taurel bezorgde de zedenpolitie handen vol werk, want de handel in dit soort “voor de eerbaarheid aanstotelijk werk” was verboden. Diverse malen werd er beslag gelegd op grote partijen van dit materiaal, maar de Taurels wisten steeds weer nieuwe voorraden te verwerven. In 1929 vestigde Taurel onder de naam “Algemeene Internationale Boekhandel” de aandacht op zijn aanbod in bladen als “Pan” en “De Zwarte Kat”. Op brochures vermeldde hij “Weltbuchhnandlung und Verlag Universo”, adres dan (1931) Nieuwezijds Voorburgwal nr. 316. Andreas Taurel werd verschillende keren gearresteerd en voor enige tijd vastgezet. In die tijd bestierde zijn “verloofde” de winkel. Zijn broer had in de jaren ’30 op verschillende adressen zijn eigen winkel onder de naam “Montmartre” (Spuistraat nr. 314, later nr. 296). In 1934 heeft Andreas naast de winkel op de Nieuwezijds ook nog een zaak op Singel nr. 379 (in- en verkoop van oude en nieuwe boeken). In dat jaar vluchtte hij naar Parijs om arrestatie te voorkomen. Hij werd ook verdacht van ontuchtige handelingen met minderjarigen. In 1938, weer terug uit Parijs, begon hij op Spuistraat nr. 45 (later nr. 41) een boekhandel, waar hij tevens radio- en electro-artikelen verkocht. In 1940 werd hij opnieuw gearresteerd. Vanaf 1941 was zijn winkel gevestigd op het adres dat het afgebeelde stempel laat zien: Haarlemmerstraat nr. 40. Andreas overleed in 1944, maar de zaak op de Haarlemmerstraat wordt vermeld tot 1950, vermoedelijk toen gedreven door een andere broer Eduardus Johannes Taurel.

Swing KIng

In 1939 zat in het pand Javastraat nr. 112 in Amsterdam-Oost één van de vestigingen van “Jan Overweg’s Harmonicapaleizen”. In 1942 vraagt muziekhandel “Broersma—Overhuys” op dit zelfde adres grammofoonplaten te koop. Vanaf 1945 tot ca. 1953 exploiteert de firma Broersma op Javastraat nr. 112 , naast gebouw Eltheto muziekhandel én muziekschool “The Swing King”, waar muziekinstrumenten, grammofoonplaten en bladmuziek aangeschaft konden worden.

Swildens

J. J. (Jac.) Swildens vestigde zich per 1 januari 1879 als boekhandelaar op het adres Kerkstraat, bij de Leidschestraat nr. 44 in Amsterdam. Hij deelde mee zich te zullen beperken tot leermiddelen, schoolboeken en schoolbehoeften in de ruimste zin van het woord. Met name materiaal bestemd voor het kleuteronderwijs had zijn aandacht. Hij trad ook op als uitgever van dit materiaal (machinaal vervaardigde vlechtmatjes, alle soorten vlechtrepen en vouwbladen). Swildens exporteerde dit materiaal ook naar Oost- en West-Indië. De zaak beschikte over een”machinale inrichting voor houtbewerking voor schoolmeubelen en aanverwanten”. Swildens was tevens uitgever van schoolplaten en kaarten en in 1932 verscheen bij hem een boekje van eigen hand getiteld “De Friedrich Fröbel herdenking ter gelegenheid van zijn 150en geboortedag (1782-1932) : de Frobel-feesten in Bad-Blankenburg Thüringen, Rijks-Fröbelfeest, een feest voor allen”. Rond 1907 verhuisde de zaak naar de Prinsengracht nr. 398, bij de Leidschegracht. In 1936 verhuisde de winkel opnieuw, nu naar Prinsengracht nr. 653. Eigenaar was toen F. C. Günst. De boekhandel werd in 1937 opgeheven toen Günst naar Bussum verhuisde.

Swets

In november 1901 openden Adrianus Swets W Azn. en Heinrich Zeitlinger een bescheiden boekhandel/antiquariaat op het adres Vijzelstraat nr. 67, bij de Heerengracht in Amsterdam. De winkel was gespecialiseerd in wetenschappelijke en technische boeken en tijdschriften. Al in 1904 nam Heinrich Zeitlinger afscheid van de zaak; de vennootschap onder firma met Swets werd ontbonden. Curieus is dat de naam Zeitlinger gedurende de hele, lange geschiedenis van het bedrijf toch gehandhaafd werd. Vanaf 1906 treedt de zaak ook op als wetenschappelijke uitgeverij. In dat jaar verhuisde men van de Vijzelstraat naar de Heerengracht nr. 496. In 1917 werd de boekhandel van H. Eisendrath overgenomen. Het bedrijf werd heel lang geleid door verschillende leden van de familie Swets (o.a. R.J. Swets / A. W. Swets / W. A. Swets en mej. M.F. Swets). In 1918 werd de zaak verplaatst naar de Keizersgracht nr. 471, bij de Leidschestraat en op Keizersgracht nr. 487 bevond zich het antiquariaat in het voormalige “Pakhuis Sparreboom”. In 1952 brak daar een grote brand uit waarbij een groot deel van de antiquarische voorraad verloren ging. Swets & Zeitlinger ontwikkelde zich tot een gigantische leverancier van wetenschappelijke boeken en tijdschriften aan bibliotheken en universiteiten wereldwijd. Op het hoogtepunt had men kantoren in 27 landen, afnemers in 160 landen en 1500 werknemers. In 2001, bij het 100-jarig bestaan, verkreeg de firma het predikaat “koninklijk”. Eind 2003 werd de uitgeverij verkocht aan Taylor & Francis. De abonnementenservice van wetenschappelijke tijdschriften t.b.v. bibliotheken en universiteiten bleef zelfstandig. In 2007 werden alle aandelen overgenomen door een private equity firma. Swets en Zeitlinger was trouwens sinds 1973 niet meer in Amsterdam gevestigd maar in Lisse, aanvankelijk op de Heereweg 347b, later in Zakencentrum “De Witte Zwaan”, Haven nr. 3A. In september 2014 ging Swets & Zeitlinger, sinds 2012 gevestigd in Leiden, failliet.

Swaak

De boek- en kantoorboekhandel van Ab Swaak was tussen 1967 en ca. 1981 gevestigd op het adres Van Baerlestraat nr. 170, bij het Roelof Hartplein in Amsterdam. Naast Ab Swaak wordt ook als eigenaar genoemd mevr. E. Meyer-Swaak.

Sumatrastraat

Over deze leesbibliotheek in de Sumatrastraat nr. 169-171 in Amsterdam-Oost heb ik helaas geen verdere gegevens kunnen vinden.

Succes

Boekhandel – Leesbibliotheek “Succes” in de Lutmastraat nr. 182, bij de Van Wou in Amsterdam was actief eind jaren ’30, begin jaren ’40. 7 cent per deel per week, 3 delen 18 cent.

Sulpke

Cristiaan George Sulpke (1789-1858), geboren in Amsterdam, maar van Duitse afkomst, ging in 1803 in de leer bij de Duitse boekhandel van Hesse in Amsterdam; daarna was hij ook enige tijd werkzaam bij de weduwe Cijfveer in Leiden. In 1808 begon hij op de Kalverstraat, samen met H. A. Buder een eigen Duitse boekhandel. Er was in de beginjaren ook een leesbibliotheekafdeling aanwezig met “Hoogduitsche, Hollandsche en Fransche” boeken (3500 delen). In januari 1812 gingen de heren Sulpke en Buder uit elkaar en toen zette Sulpke de zaak alleen en onder eigen naam voort. In de loop der tijd worden diverse adressen genoemd, altijd op de Kalverstraat, maar met verschillende huisnummers. Dat hoeft niet altijd te wijzen op een verhuizing, want in die tijd was er ook vaak sprake van omnummering. De volgende adressen werden genoemd: Kalverstraat tussen de Osjessluis en de Olieslagerssteeg nr. 161, Kalverstraat bij de Enge-Kapelsteeg/bij de Taksteeg, nr. 192, Kalverstraat over de Heiligeweg, Kalverstraat D, nr. 27, Kalverstraat nr. 179 en Kalverstraat nr. 176. Diverse boekhandelaren die in deze serie eerder voorbijkwamen, leerden het vak bij boekhandel Sulpke: J. C. Schröder, W. H. Kirberger en J. H. Gebhard. Naast de boekhandel was Sulpke ook zeer actief als uitgever, van o.a. veel medische publicaties. Ik noem 1 titel: “Ontleedkundige nasporingen over de hersens van de chimpansé”, door J. L. C. Schroeder (1849). Sulpke was geruime tijd actief als bestuurslid van de boekhandelaarsvereniging en werd in 1854 benoemd tot erelid. In 1850 had hij zijn boekhandel overgedragen aan zijn zoon, Johannes Cornelis August Sulpke (1818-1892), maar hij bleef zelf nog actief in de uitgeverij. In december 1880 verkocht Sulpke Jr. de zaak aan S. Koelinga. Koelinga op zijn beurt verkocht de winkel in 1893 aan A. Dupont (hier eerder voorbijgekomen), die de naam “Sulpke’s Boekhandel” nog tot 1904 handhaafde. In dat jaar verplaatste hij de zaak naar Spui nr. 6, nabij het Rokin.

Stumpff

De muziekhandel van W. Stumpff wordt in 1892 voor het eerst vermeld. Het adres is Spui nr. 2 in Amsterdam. In 1894 is Stumpff hoofdagent voor Nederland van de firma Breitkopf & Härtel, de oudste muziekuitgeverij ter wereld. Vanaf ca. 1896 luidt de naam van deze hofmuziekhandel “De Algemeene Muziekhandel Stumpff & Koning”. Vanaf 1899 is er sprake van “De Algemeene Muziekhandel, v/h Stumpff & Koning”. In de jaren 1908/1909 wordt de verwijzing naar Stumpff & Koning niet meer vermeld. Dan is de naam “De Algemeene Muziekhandel”.

Stripdoolhof

Eind jaren ’70 was er op de V.d. Hoopstraat nr. 41 in Amsterdam een stripwinkel gevestigd onder de naam “Het Stripdoolhof”. Vanaf 1980 bevindt zich een zaak met bijna dezelfde naam “Stripdoolhof” in de Achillesstraat nr. 102 (zie stempel – inkoop – verkoop – ruilbeurs/ook lotto en toto). Of het hier gaat om dezelfde zaak kan ik niet zeggen. In de Achillestraat kon men naast strips ook SF-boeken en Atari-spelcomputers kopen.

Strip

In koffiebar “De Strip” op het adres Borgerstraat nr. 189, hoek J.P. Heyestraat in Amsterdam serveerde men midden jaren ’70 naast koffie ook verse soep, pizza’s en pannenkoeken. En alsof dat nog niet genoeg was, kon men er ook strips kopen en verkopen. Een redelijk unieke combinatie!

Streppel

Hans Streppel, eerder werkzaam als projectmedewerker bij de universiteit, nam in 1996 antiquariaat “Liefde & Troost” in de Hemonystraat nr. 48 in Amsterdam (de Pijp) over. De stripafdeling werd opgeheven en een aantal specialisaties opgebouwd: voormalige nederlandse koloniën, psychologie en esoterie. In 2007 verhuisde Antiquariaat Streppel naar de Pienemanstraat nr. 60. Het meest recente adres is Oude IJselstraat nr. 42-1.

Straaten

De gebroeders Felix Pinchas Abrahamson en Samuel Abrahamson Mzn. startten in april 1888 een boek- en kantoorboekhandel/leesinrichting “Abrahamson & Co.” op de Oude Hoogstraat nr. 20 in Amsterdam, naast het O.-I. Huis (hier eerder behandeld). In januari 1891 gaan de gebroeders een vennootschap aan met Simon van Straaten. Vanaf dat moment heet de zaak “Abrahamson & Van Straaten”. Als in januari 1911 de vennootschap wordt ontbonden, gaat Simon van Straaten voor eigen rekening verder op het adres Leidschestraat nr. 103, waar eerder al een filiaal van “Abrahamson & Van Straaten” zat. Van Straaten zet tevens de leesinrichting T.A.V.E.N.U. voort (Tot Aangenaam Verpozen En Nuttige Uitspanning). De naam van de zaak is dan “Van Straaten’s Boekhandel” (zie de etiketten). In 1917 verhuist de winkel naar Leidschestraat nr 43 (achter). In oktober 1918 verlaat Simon van Straaten Amsterdam. De zaak in de Leidschestraat wordt geliquideerd en hij neemt dan samen met W. J. Ort “M. v.d. Beek’s Hofboekhandel en Uitgeverij” in Den Haag over. Deze boekhandel wordt dan voortgezet onder de naam Boekhandel “Ort en Van Straaten” (ook eerder behandeld).

Straat

Christiane Bouwman had onder eigen naam vanaf ca. 1979 een antiquariaat op de Herengracht nr. 243 in Amsterdam. In 1983 opende ze samen met Just Schadd “Antiquariaat Straat” op het adres Rosmarijnsteeg nr. 8. De zaak werd vernoemd naar de schaakjournalist Evert Straat uit wiens bibliotheek ze kort daarvoor een flinke partij boeken hadden overgenomen. Antiquariaat Straat gaf 1 a 2 maal per jaar een catalogus uit. Just had als specialisatie klassieke talen en in 1986 verscheen een catalogus op dat gebied met 1700 nummers. Just vertoonde zich regelmatig op de wekelijkse boekenmarkt op het Spui. Aan hem bewaar ik goede herinneringen. Het antiquariaat werd in januari 2014 opgeheven. Voor zover ik weet, zat het antiquariaat altijd op huisnummer 8 in de Rosmarijnsteeg. Raadselachtig is dus de vermelding van nr. 9 op het afgebeelde stempel. Had Just een glaasje teveel op toen hij dit stempel liet vervaardigen?

Stevens

Stevens’ Leesbibliotheek was in de jaren ’40 gevestigd op het adres 1e Looiersdwarsstraat nr. 1 in Amsterdam.

Stemler

De geschiedenis van boekhandel/uitgeverij Stemler speelt zich af tussen 1836 en 1913. Carel Frederik Stemler (1811-1885) ging in 1836 van start met een algemene boekhandel/uitgeverij op het adres hoek Haarlemmerdijk en (Korte) Singel nr. 1 (als huisnummers worden in de loop der tijd ook vermeld TT nr. 539 en TT nr. 2). De eerste uitgaven verschenen in 1838. De uitgeverij zou zich een speciale naam verwerven met publicaties op het gebied van de zeevaartkunde. Maar het gevarieerde fonds bood ook plaats voor de volgende, intrigerende titel (1846) “Brieven van een aap aan zijn broertjes” (met vignetten). Vanaf 1876 was de zaak gevestigd op de Haarlemmerstraat, hoek Singel nr. 2. In 1880 droeg de oprichter het bedrijf over aan zijn zoon Joh. G. Stemler Czn. Voor de uitgeverij hield Carel Fredrik nog kantoor op de Heerengracht nr.80. Joh. G. Stemler ging zich steeds nadrukkelijker presenteren als technische boekhandel, met specialisaties op het gebied van bouwkunde, zeevaartkunde en stoomwerktuigkunde. Per 1 januari 1902 deed Joh. G. Stemler de boekhandel over aan zijn compagnon S. M. Gaastra, die de zaak voortzette onder de naam “Stemler’s Boekhandel”. Joh. G. vestigde zich toen als uitgever op de Heerengracht, gebouw Noord-Holland nr. 259. In 1904 ging hij echter, toen verblijf houdend in Hilversum, failliet. S. M. Gaastra verhuisde met de boekhandel in 1907 eerst naar Singel nr. 134 en rond 1909 naar Paleisstraat nr. 41. Per 1 januari 1911 verkocht hij de winkel aan J. M. Amoureus, die helaas in maart 1913 failliet verklaard werd. De failliete boedel werd geveild bij H. A. van Bottenburg op de Bloemgracht nr. 45.

Stapelvoort

Stapelvoort’s Boek- en Kantoorboekhandel/Leesbibliotheek was tussen 1938 en 1950 gevestigd op 2 adressen in Amsterdam, te weten: de Van Boetzelaerstraat nr. 35 (Amsterdam-West) en de Lindengracht nr. 86 midden in de Jordaan. De nadruk lag duidelijk op de leesbibliotheek die ruim 10.000 delen omvatte (5 ct. per deel per week). Af en toe moest er natuurlijk wel ruimte gemaakt worden voor nieuw aangeschafte boeken. In 1948 bood de zaak 600 bibliotheekboeken aan voor 300 gulden. Stapelvoort had ook rolfilms in de aanbieding: 6 x 9, 25 ct. (gratis ontwikkelen).

Stam

Hendrik Stam (1896-1963) begon in 1921 een bescheiden technische boekhandel/uitgeverij in de 2e Van Swindenstraat in Amsterdam. In 1922 verplaatste hij de zaak al naar de Plantage Kerklaan nr. 2 (later nr. 2 en nr. 34), hoek Plantage Muidergracht. Toen was er kort sprake van een samenwerking met de heer Luytze (“Technische Boekhandel Firma Stam en Luytze”), maar Luytze verliet de zaak al weer na enkele maanden. De kleine boekhandel en zeker ook de uitgeverij zou uitgroeien tot een concern met vele vestigingen in binnen- en buitenland. Binnen Amsterdam volgden in de loop der jaren filialen op de volgende adressen: Corn. Krusemanstraat nr. 5, bij het Valeriusplein (onder de naam Lyceum Boekhandel H. Stam), Dongerstraat nr. 25, Sarphatistraat nr. 23, Plantage Muidergracht nr. 69-71, Overtoom nr. 299 en 1e Helmersstraat nr. 135. Maar de firma Stam opende ook vestigingen verspreid over het land in: Enschede, Rotterdam, Haarlem, Utrecht, Eindhoven, Den Haag en Venlo. Na de oorlog kwamen er vestigingen in Indonesië, België en Duitsland. In 1951 werd de zaak een N.V. waaronder ressorteerden Boekhandel H . Stam, Uitgeverij H. Stam, Uitgeverij v/h A. Kemperman, de Gulden Pers en handelsonderneming Stala.

Stalen Pen

Waar in de jaren ’10 van de vorige eeuw de boekhandel van P. Roem gevestigd was op de Haarlemmerdijk nr. 91 in Amsterdam zat in de jaren '20 boekhandel “De Stalen Pen” van E. F. Balsing.

Stadion

A. Leyenaar opende begin jaren ’30 zijn “Stadion Boekhandel en Leesbibliotheek” op het adres Herculesstraat nr. 134, hoek Stadionweg in Amsterdam-Zuid. Men kon bij hem terecht voor studieboeken, school-, schrijf- en tekenbehoeften, stempels en naamplaatjes. Zijn “uitgebreide Hollandse leesbibliotheek” omvatte op een gegeven moment 8000 delen. De winkel functioneerde vanaf 1945 ook als agentschap van volksdagblad “De Waarheid”. In 1960 ging A. Leyenaar failliet.

Stad

In 1940 wordt de start gemeld van de leesbibliotheek/leesinrichting “De Stad” op het adres Bilderdijkstraat nr. 192 in Amsterdam. Eigenaar is L. Telenga. Later presenteert de zaak zich ook als boek- en kantoorboekhandel. In de jaren ’50 wordt als eigenaar C. Ahles genoemd. De winkel heeft minstens tot 1959 bestaan.

Staal

Emanuel Levie Staal (1852-1943), eerder werkzaam als kantoorbediende en diamantwerker , werd vanaf 1886 actief als boekhandelaar. Aanvankelijk waarschijnlijk met een kraam op de Nieuwmarkt of het Waterlooplein, maar vanaf 1894 had hij een winkeltje op het adres Staalstraat nr. 17hs in Amsterdam, waar hij 2e hands en afgeprijsde nieuwe boeken (ramsj) verkocht. Hij handelde ook in stempels en naamplaten. Begin 20e eeuw werd de zaak uitgebreid met een leesbibliotheek, wat in de loop der jaren de hoofdactiviteit werd. In 1935 draagt Emanuel Staal de zaak over aan zijn zoon Jacob (1887-1942), die de leesbibliotheek in 1938 verplaatste naar de Staalstraat nr. 13a, hoek Verversstraat, waar hij in het voorjaar van 1937 de sigarenwinkel had overgenomen van Gerrit Hendrik Ziegeler. De meeste leden van de Joodse familie Staal overleefden de oorlog niet. Jacob Staal besloot in 1941 de leesbibliotheek op te heffen. Hij werd in 1942, samen met zijn vrouw en zoontje Emanuel via Westerbork afgevoerd naar Auschwitz, waar ze in december werden vergast. Emanuel Staal (inmiddels 90 jaar oud) overleed op 22 januari 1943 in Westerbork.